Recenzje- notatki

Maurice Debesse w książce „Etapy wychowania” przeciwstawia się pedagogice autorytetu i przymusu. Krytykuje używanie zakazów, jednocześnie nie zgadzając się na radykalne zasady pedagogiki swobody.
Debesse stara się znaleźć drogę pośrednią pomiędzy dwoma różnymi podejściami: przymusem i samowolą. Szanuje indywidualność, jednocześnie ostrzegając przed jej kaprysami. Często wskazuje drogę wolności którą jednak zawsze wiąże z odpowiedzialnością.
Bardzo ceni twórcze poszukiwania i innowacje a także docenia rolę trwałych nawyków w życiu jednostek, starając się przezwyciężać konflikty między wytycznymi wychowania człowieka a wytycznymi wychowania obywatela. Autor również akcentuje rolę wychowania, ale uwydatnia równocześnie znaczenie procesów rozwoju każdej jednostki.
Moim zdaniem sama systematyka książki daje czytelnikowi możliwość chronologicznego zapoznawania się z jej treścią, zaobserwowania poszczególnych etapów wychowania w kolejności ich następowania. Autor płynnie przechodzi od – jak to określił – „wieku dziecinnego pokoju” do „wieku młodzieńczego entuzjazmu”, jednocześnie poświęcając pierwszy i ostatni rozdział problemom ogólnym. Jednocześnie Maurice Debesse traktuje każdy etap jako odrębną całość stanowiącą rzeczywistą jedność i zajmuje się nią z różnych punktów widzenia, będąc świadomym, iż wychowanie zawiera w sobie zawsze element nieprzewidywalności w stosunku do swych wyników. Autor przyjmuje rytmiczną koncepcję: w wieku szkolnym dominuje nauczanie, a w okresie dojrzewania kształcenie charakteru.
Debesse tak charakteryzuje poszczególne okresy:
1) „wiek dziecinnego pokoju” - 0-3 roku życia – dominuje aktywność sensoryczno-motoryczna. Dziecko poznaje własne ciało, przestrzeń, lokomocję.
2) „wiek koziołka” – 3-7 roku życia – dziecko zaciera granice między rzeczywistością, a wytworami własnej fantazji. Dominuje zabawa. Utożsamia się cnotę z posłuszeństwem.
3) „wiek szkolny” – 6-13 roku życia – dominuje pamięć (przybliżenie do myślenia logicznego). W tym okresie moralnie dużą rolę odgrywa współzawodnictwo.
4) „wiek niepokojów dojrzewania” – 12-16 roku życia – przejście własnego „ja” na plan pierwszy poczynań wychowawczych. Młody człowiek odkrywa samego siebie. Dominuje życie uczuciowe w dwóch postaciach: emotywności i wyobraźni. Dziecko stara się naśladować określone wzory życia i postacie.
5) „wiek młodzieńczego entuzjazmu” – 16-20 roku życia – rozszerza się skala zainteresowań. Wzmacnia się osobowość, entuzjazm zastępuje niepokój.

Moim zdaniem, trafne jest stwierdzenie, iż wychowanie opiera się równocześnie na sferze wiedzy o dziecku (to na jakim jest etapie i jak kształtują się jego możliwości) oraz wartości (szczególnie moralnych). Sprawą etapu jest dokonanie wyboru pomiędzy przyjemnymi formami zabawy, a postawą przymusu pracy. Stopniowe przechodzenie od jednej zasady do drugiej jest przechodzeniem od zasady przyjemności do zasady rzeczywistości. Wychowanie opierające się na tym pojęciu powoduje, iż sprzyjają momenty do rozwijania zarówno tego, co indywidualne w dziecku (2 i 4 etap) oraz postawy społecznej (w 3 i 5 okresie).
Również określenie jasnych zadań wychowania jest – w moim odczuciu – jak najbardziej trafne. Można wyodrębnić z tekstu takie zadania jak opieka nad rozwojem dziecka, podniesienie go powyżej stanu słabości właściwego dla jego dziecięcej sytuacji oraz skierowanie go ku celom godnym jego ludzkiej naturze.
Reasumując - rozwój dziecka dokonuje się kolejnymi etapami – ulega przyspieszeniu i zwolnieniu. Wychowanie powinno w maksymalnym stopniu kształtować się zgodnie z tymi psychologicznymi etapami. W każdym okresie dominuje pewien rodzaj aktywności, natomiast wychowanie powinno się skupiać na właściwej dla danego wieku aktywności.
Wszelkie wychowanie zakłada orientację, celowość, które zależą od koncepcji człowieka lub filozofii jaką się przyjmuje – opiera się na zespole wartości, między innymi moralnych, natomiast postawa moralna dziecka kształtuje się na podstawie licznych, sukcesywnych postaw moralnych.
Uważam, przedstawienie wychowania, w poszczególnych etapach, będących jasno określonym przedziałem czasowym przez Maurice Debesse w „Etapach wychowania” jest jak najbardziej trafna. Wiadomo, iż niektóre jednostki rozwijają się szybciej od innych, niektóre z kolei wolniej, jednak płynnie przesuwając wyznaczonymi przedziałami czasowymi – stosownie do stanu świadomości i rozwoju dziecka – można osiągnąć zamierzony efekt wychowawczy.

1 Pedagogika- jest to nauka o wychowaniu której przedmiotem jest działalność wychowania mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe zainteresowania, systemy wartości, podstawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.

Pedagogika ogólna- jest to dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami wychowania jako strukturą i celami oraz metodologią badań i filozoficznymi podstawami edukacji jak również analizą doktryn pedagogicznych.

Samowychowanie to samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat własnych postaw cech charakteru i własnej osobowości. Rozwiązanie u dzieci tego procesu motywacji pobudzającej do pracy nad sobą jest działaniem które zwiększa wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.

Samokształcenie to inaczej samouctwo osiąganie wykształcenia przez działalność której cele treści warunki i środki ustala sam podmiot.

2 Rodzaje wychowania :

- wychowanie naturalne czyli uczestniczące w życiu rodzinnym społecznym w zbiorowej pracy lub w sytuacji kulturowej wolnego czasu np. czytanie książek.

- wychowanie celowe (instytucjonalne) przygotowuje dziecko młodzież do przyszłego zawodu stanu pracy.

- wychowanie organizowane programowo w specjalnych instytucjach wychowawczych jak uniwersytet seminarium itp.

Cechy wychowania :

• złożoność

• intencjonalność – wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej

• interakcyjność – jest to współdziałanie wychowawcy i wychowanka ze sobą. Wychowawca uznaje za partnera wychowanka w procesie wychowawczym

• relatywność – przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych

• długotrwałość – każdy człowiek podlega przemianą własnej osobowości przez całe życie.

Cele wychowania są to pożądane i oczekiwane zmiany jakie pod wpływem respektowania odpowiednich metod środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów postaw nawyków oraz innych cech osobowości.

Drugim celem integralnego wychowania jest przygotowanie człowieka do życia w społeczności.

Celem wychowania jest także altruizm.

Cele wychowania można realizować na trzech poziomach:

- celów ogólnych

- celów swoistych

- środków realizacji

Pierwsze z nich ujmowane są jako cele ostateczne wychowania i tym celem ostatecznym jest zawsze pomaganie człowiekowi w procesie jego samoformowania towarzyszenia mu w poszukiwaniu jego człowieczeństwa. Maja one charakter uniwersalny.

Cele w kategoriach psychologicznych ocenia się stan rozwoju wychowawczego wychowanka a określając odległość od zamierzenia można wyodrębnić 4 grupy celów:

- Kreatywne: wywołać , ukształtować

- Optymalizujące: zwiększyć , wzmóc , poszerzyć np. wrażliwość

- Minimalizujące: osłabić, ograniczyć np. agresję

- Korekcyjne: przekształcić , zmienić np. postawę przekonania.

Funkcje celów wychowania:

Funkcja wyodrębniająca polega na wyróżnieniu celu swoistego dla danych procesów wychowawczych np. procesu kształtowania zainteresowań

Funkcja stuktualizująca polega na odpowiednim dobraniu struktur sytuacyjnych sytuacyjnych wyniesionych z danej sytuacji doświadczenia wychowanków do odpowiednio dobranych celów wychowawczych.

Funkcja kontrolna sprowadza się do oceny uzyskanych wyników.

Zadaniem wychowania jest wspomaganie dzieci młodzieży w ich rozwoju psychicznym i fizycznym. Głównym jego zadaniem jest ochrona wychowanka przed złymi wpływami które mogą zakłócić jego prawidłowy normalny rozwój.

Wychowanie w aspekcie społecznym jest to próba przystosowania wychowanka do warunków sytuacji w jakich przyjdzie mu żyć i pracować.

Wychowanie w aspekcie kulturowym umożliwienie dzieciom i młodzieży przyswajanie materialnego duchowego dorobku ludzkości wyzwalanie ciekawości i zainteresowania nimi. Zmusza się do samodzielnego jego poznania.

Wychowanie w aspekcie religijnym zakłada iż człowiek wymaga wsparcia nie tylko ze strony natury społeczeństwa i kultury lecz także ze strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na problemy egzystencjalne przed jakimi staje człowiek.

Podmiotowość wychowania

Podmiotowość ucznia i nauczyciela staje się jednym z celów wychowania. Eksponuje się tutaj pozycję i rolę ucznia jako świadomego i aktywnego współpartnera w procesie edukacji. Każdy uczeń jest indywidualnością z charakterystycznymi pragnieniami potrzebami motywami swoistymi sposobami patrzenia na świat i ludzi zaletami każdy z uczniów jest niepowtarzalną istotą ludzką stanowiącą odmienny świat wrażeń myśli i uczuć. Podmiotowość nie może nauczyć czegoś z zew. ale winna pozostawiać jej swobodny wybór dawać poczucie wpływa na zdarzenia i odpowiedzialność za ich przebieg.

Wychowanie podmiotowe to takie które sytuacje wychowania traktuje jako sytuacje dwupodmiotową. Podmiotem jest wychowawca jak i wychowanek. Wychowawca włącza do swojej działalności wychowanka oraz tworzy takie warunki by dziecko mogło go wprowadzić do własnej linii działania.

Maslow piramida potrzeb

POTRZEBA SAMOREALIZACJI

POTRZEBY POZNAWCZE

POTRZEBA UCZENIA I SZACUNKU

POTRZEBA MIŁOŚCI I PRZYJAŹNI

POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA

POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

Funkcje szkoły

- Funkcja dydaktyczna czyli przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin

- Funkcja wychowawcza czyli kształcenie postaw społeczno-moralnych i ideowych

- Funkcja opiekuńcza czyli zaspokajanie potrzeb niezbędnych dla prawidłowego rozwoju fizycznego i

psychicznego uczniów.

Funkcje zewnętrzne

- szkoła jako instytucja zapewnia warunki bytowe podstawowym czynnikiem jest kultura przekazywanie z pokolenia na pokolenie

- ideologia polityczna

- system norm moralnych i obyczajowych

- poszczególne działy gospodarki narodowej i prywatnej które preferują szkoły

- struktura społeczno-zawodowa wyznacza nasze role zawodowe i określa sposób życia jednostki

Funkcje wewnętrzne

- funkcje edukacyjne; zapewnianie przekazu wiedzy

- funkcje selekcyjne; odpowiedni dobór kadry specjalistów

- funkcje adaptacyjne i kulturowe; przystosowanie i wprowadzenie do życia

- funkcje integracyjne i dezintegracyjne

- funkcje opiekuńczo-wychowawcze

Klasa szkolna jest to jednostka struktury organizacyjnej systemu szkolnego a także to grupa społeczna. Klasa szkolna stanowi odrębną grupę dzieci lub młodzieży która jest poddawana oddziaływaniom dydaktycznym i wychowawczym nauczycieli.

Grupa społeczna jest formacją która składa się z pewnej liczby osób pozostających ze sobą wzajemnie bardziej lub mniej bardziej określonych pozycjach i rolach która ma własny system wartości i norm regulujących zachowania poszczególnych członków w sprawach ważnych dla grupy.

PODZIAŁ GRUP SPOŁECZNYCH:

- małe; w których jest bezpośredni kontakt członków twarzą w twarz istnieje wieź przyjaźni wspólne zainteresowania lub zadania.

- duże; obejmują liczne osoby w których kontakty są bezpośrednie jak i pośrednie członkowie są połączeni głównie wspólnymi interesami np. związki zawodowe mieszkańców dużego miasta.

GRUPY FORMALNE ----jest to grupa narzucona z góry struktura narzucona regulaminem normami, bycie przewodniczącym skarbnikiem ma charakter bezosobowy. Ma jasno i wyraźnie określony cel.

GRUPY NIEFORMALNE----przewaga więzi osobistych nie ma regół funkcji, ról z góry narzuconych. Jest to dowolność uczestnictwa.

Klasa szkolna jest mała grupą społeczną w której funkcjonują grupy formalne i nieformalne.

ŁOBOCKI MIECZYSŁAW – Podstawowe problemy wychowania

Pojęcie wychowania i jego cechy

Wychowanie –jako proces,  jest utożsamiane z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie człowieka, przez co rozumie się szczególne wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości i zachowaniu.

Wychowanie jest przede wszystkim dokonywaniem zmian w osobowości człowieka lub w jego rozwoju.

W definicjach wychowania pojawia się rozłam. Część pedagogów uważa wychowanie za ogół oddziaływań, które mają na celu przygotowanie do życia w społeczeństwie. Jednak pojawił się osąd, że podejście takie uprzedmiotawia wychowanka i pozbawia go samodzielności. Dlatego drugim postulatem jest nacisk na rozwój umiejętności w wychowanku do samodzielnego podejmowania decyzji, wypełniania zadań i do samowychowania.

              W wychowaniu istotna rolę spełnia także aktywność wychowanka. Dlatego wychowawca powinien zaniechać podejmowania za uczniów decyzji, gdy wychowankowie są już do tego zdolni.

Cechy wychowania:

A)     Złożoność

B)      Intencjonalność

C)      Interakcyjność

D)     Relatywność

E)      Długotrwałość

ZŁOŻONOŚĆ – zachowanie człowieka jest uzależnione od uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych (osobistych). Czynniki zewnętrzne przechodzą również przez uwarunkowania wewnętrzne (przez system wartości, potrzeby wychowanka). Dlatego wychowanie również podlega takiemu mechanizmowi.

              Wychowanie dostarcza wychowankowi nowych norm. Normy te muszą zostać dopasowane do wcześniej już istniejących, do wytworzonych we wnętrzu ucznia wcześniej. Również te normy z przeszłości muszą się teraz „dopasować” do nowo przyswajanych norm.

INTENCJONALNOŚĆ – wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w działalności wychowawczej. Cele te mogą być nieświadome (np. tradycja rodzinna realizowana przez rodziców w wychowaniu dziecka).

              Najbardziej elementarnym celem wychowania jest nie szkodzić wychowankowi.

              Przy określaniu celów należy pamiętać o realnych możliwościach wychowanka oraz o konieczności pozostawienia mu wyboru stylu życia.

 

INTERAKCYJNOŚĆ – proces wychowania ma miejsce w warunkach współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Każdy jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem oddziaływań. Wychowanek nie jest tylko biernym odbiorcą, ale jest równoprawnym partnerem w procesie wychowania.

              Proces wychowawczy jest tym bardziej skuteczny im częściej wychowanek jest aktywny i im częściej wychowawca ma na uwadze tą aktywność ucznia.

              Również wychowawca zmuszony jest do ciągłego rozwoju i samodoskonalenia się.

              Interakcja zawiera się również w kontaktach wychowanka z rówieśnikami, jest to warunkiem umożliwiającym samowychowanie.

 

RELATYWNOŚĆ – polega na przewidywaniu skutków oddziaływań wychowawczych. Na ogół na charakter twierdzeń i hipotez.  Trzeba pamiętać że żadne przewidywanie nie jest w 100% pewne. Wychowawca nigdy nie jest z wychowankiem sam, tak jak rzeźbiarz ze swoim dziełem. Na wychowanka wpływa mnóstwo innych czynników z zewnątrz.

              Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem socjalizacji, czyli ogółem wpływu otoczenia, kultury i środków masowego przekazu.

              Nie jest możliwe stwierdzić co jest w wychowanku wpływem socjalizacji, a co wpływem wychowania przez wychowawcę.