l-mode- wersja bezprzewodowego dostępu do usług In­ternetu, wylansowana (1999 r.) w Japonii przez firmę NTT DoCoMo i dostępna w sieciach komórkowych oraz radio­wych sieciach pakietowych PDC-P. Opisana w podzbiorach języka HTML umożliwia na bieżąco prowadzenie operacji bankowych i giełdowych oraz korzystanie ze stron WWW przez miliony użytkowników (głównie w Japonii).

IAB (Internet Architecture Board)- komisja nadzo­rująca (z głosem doradczym) rozwój infrastruktury Interne­tu. Składa się z dwóch grup roboczych: IETF- zajmującej się rozwiązaniami technicznymi oraz IRTF (Internet ResearchTask Force) - zajmującej się naukowymi problemami sieci.

IAD (Integrated Access Device)- określenie siecio­wych urządzeń komunikacyjnych z przełączaniem pakietów, integrujących głos i dane wjednej linii dostępu do sieci sze­rokopasmowej. Funkcję taką pełnią zwykle:

• rutery - zarządzające rozdziałem pasma (skalowanie pasma) w strukturach wirtualnych sieci VPN;

• centrale IPPABX oraz

• urządzenia bramkujące - do przekazów głosowych VolP przez Internet. Podstawowym zadaniem urządzeń IAD jest zapewnienie wymaganego poziomu usług QoS.

IANA (Internet AssignedNumbers Authority) - cen­tralny rejestr do identyfikacji i rejestracji parametrów charak­terystycznych dla różnych protokołów działających w sieci In­ternet. Ujmuje następujące parametry protokołów: liczbę po­rtów, nazwy protokołów, numery kolejnych wersji, dostępne opcje, używane kody i rodzaje protokołów sieciowych.

IAP (Internet Access Provider) - coraz częściej spoty­kany model dostawcy dostępu do Internetu, pojawiający się obok ( jak oferowane przez ISP) odbiorcom dużych korpora­cji i pozostałym dostawcom IP, którzy zlecają dostarczanie tych usług - ale z zapewnieniem ich bieżącej konserwacji, modernizacji i zarządzania na zasadach outsourcingu. W większości sytuacji wiąże się to z konkurencyjnym i odmiennym sposobem naliczania i prowadzenia bieżą­cych rozliczeń za dostarczane usługi.

IBS (IntelligentBuilding Systems)—>budynek inteligentny

ICANN (Internet Corporation for AssignedNames and Numbers) -amerykańska organizacja przyjmu­jąca propozycje i uprawniona do nadawania nazw domen internetowych, a zwłaszcza ich rozszerzeń. W związku z ogra­niczonymi możliwościami serwerów adresowych DNS przy dynamicznie rosnącej liczbie rejestrowanych nowych do­men oznaczenia tych rozszerzeń ulegają ciągłej moderniza­cji. Wprowadzone ostatnio (2000 r.) przez ICANN zmiany obejmują kolejne rozszerzenia o domeny: info, biz, name, pro, museum, coop i aero.

ICMP (Internet Control Message Protocol) - część protokołu IP do prowadzenia diagnostyki i sterowania ko­munikatami w sieci.

ICQ ( Iseekyou) - popularna aplikacja „szukam cię" z sektora telefonii internetowej, pozwalająca internautom na wzajemne komunikowanie się na różne sposoby za po­mocą: krótkich komunikatów, przekazu plików oraz prowa­dzenia rozmów w czasie rzeczywistym. Cechą charaktery­styczną usługi ICQ jest możliwość przeszukiwania serwerów katalogowych w celu uzyskania odpowiedzi, czy konkretne adresy są dostępne w Internecie.

IDC(InsulationDisplacementContact) - telefonicz­ny moduł konstrukcyjny stosowany w pionowym i poziomym okablowaniu strukturalnym SOS (System Okablowania Strukturalnego), z przeznaczeniem do łączenia i krosowania tradycyjnych dostawców ISP. Celem operatorów sieciowych IAP jest oferta takich samych usług internetowych budynkowych łączy telefonicznych, lecz bez powtórnego przeciągania kabli. Typowy (najmniejszy) moduł telefoniczny IDC zawiera 20 izolowanych kontaktów rozłącznych, do których można dołączyć maks. 10 parskrętkowych linii tele­fonicznych, pochodzących od użytkowników ulokowanych na poszczególnych kondygnacjach budynku.

IDE(Inteligent Drive Electronics, IntegratedDrive Electronics) - stosowany popularnie w kompute­rach zintegrowany interfejs równoległy - mający wszelkie znamiona standardu - jest rozwiązaniem hybrydowym, za­projektowanym pierwotnie jako tania alternatywa urządzeń z interfejsem ESDI. Przekaz danych przez interfejs IDE doko­nuje się z szybkością do 4 MB/s (32 Mb/s), co jest porów­nywalne z szybkościami pierwszych wersji interfejsu SCSI, przy istotnym uproszczeniu konstrukcji.

IDEA (International Data EncryptionAlgorithm) - symetryczny, międzynarodowy algorytm kryptogra­ficzny (lata 90.), zastępujący algorytm DES, stosowany współcześnie bez żadnych ograniczeń patentowych w szyb­kich sieciach teleinformatycznych. Stanowi dwukrotne roz­szerzenie dotychczasowego klucza algorytmu DES (56 bi­tów) - zwykle za pośrednictwem klucza 128-bitowego - szy­frującego bloki 64-bitowe. Operuje w 8 cyklach szyfrowania na blokach wejściowych o stałej długości 64 bity, za pomo­cą klucza 80- lub 128-bitowego. Jest szybszy od DES i pro­stszy w implementacji, a mimo tego brak informacji o uda­nej próbie złamania szyfru od czasu jego ukazania się w 1992 r.

identyfikatory połączeń DLCI—>DLCI

IDRP (Interdomain Routing Protocol)-jeden z pro­tokołów rutowania, specyfikujący komunikację między rute- rami zlokalizowanymi w różnych domenach sieci. Jest proto­kołem o cechach z kategorii link state (uwzględnia przepływ­ność medium, czas opóźnień wprowadzanych z powodu przeciążeń), działa w trybie bezpołączeniowym i może współ­pracować z innymi protokołami rutowania, takimi jak: CLNP, ES-IS oraz IS-IS. Do podstawowych jego cech należy: możli­wość utrzymywania zalecanej jakości usług QoS, likwidacja pętli rozgłoszę ni owych, większe zapotrzebowanie na moc obliczeniową,
niż wymaga tego algorytm trasowaniadistan- ce vector, wysoka niezawodność, szyfrowanie podpisów.

IDSL (ISDN Digital Subscriber Line) - inne spoty­kane oznaczenie symetrycznego przekazu cyfrowego w zin­tegrowanej technologii cyfrowej ISDN (oznaczenia ISDN, IDSL, iDSL), odnoszące się jedynie do maks. szybkości 128 kb/s (144 kb/s), osiąganej za pomocą dwuprzewodowej li­nii telefonicznej w zasięgu do kilku km.

IEC (International ElectrotecbnicalCommission)- międzynarodowy komitet elektrotechniczny wydzielony z ISO, wyspecjalizowany w dziedzinach elektryki, elektroniki i telekomunikacji. Koordynuje prace wielu organizacji nor­malizujących, głównie związanych z działalnością ISO, ITU-T oraz ITU-R.

IEEE (Institute of Electrical and ElectronicEngineers)- amerykańskie stowarzyszenie inżynierów elektry­ków i elektroników, założone (1963 r.) w celu standaryzacji i koordynowania specyfikacji i standardów komputerowych i telekomunikacyjnych. Projekty standardów IEEE są za­twierdzane przez ANSI jako obowiązujące na terenie amery­kańskim oraz przesyłane do międzynarodowej organizacji normalizacyjnej ISO.

IETF (Internet Engineering Task Force) - organiza­cja zajmująca się rozwojem Internetu i standaryzacją apli­kacji systemowych usprawniających jego funkcjonowanie.

IGPM (Internet Group Management Protocol) -podstawowy składnik protokołu rutowania rozsiewczego (rozgłoszeniowego) klasy IP multicast, działającego na grupę urządzeń połączonych przez sieć Internetu. Wspo­maga technikę identyfikacji tych ruterów w sieci, przez kie­rowanie ruchu IP zjednego lub wielu źródeł do wielu miejsc przeznaczenia. Hostz protokołem IGPM identyfikuje przy­należność ruterów i komputerów do grupy adresowej wysy­łając komunikaty IGPM, a wywołane rutery nasłuchują ko­munikatów IGM i okresowo emitują zapytania, w celu roz­różnienia, które grupy w poszczególnych sieciach są ak­tywne, a które nie.

IGRP (Interior Gateway Routing Protocols)- pro­tokół rutowania wewnętrznego o cechachdistancevector, działający wewnątrz autonomicznych domen zlokalizowa­nych na ograniczonym obszarze i administrowanych zjed­nego miejsca (uczelnia, przedsiębiorstwo, region). Stano­wią zmodernizowaną wersję protokołu RIP, rozszerzoną

1. dodatkowe miary trasowania: opóźnienia międzysieciowe, zmienna szybkość medium transmisyjnego (w zakresie 1,2 kb/s -10 Gb/s), zmienne obciążenie (skala 1-255) i

różną niezawodność (1-255). Do trasowania ruchu na ze­wnątrz domen służą protokoły rutowania zewnętrznego EGP.

IMAP (Internet Message Access Protocol)- współ­czesny protokół dostępu do poczty elektronicznej przez In­ternet (najnowsza wersja IMAP 4.0), działający bardziej efektywnie niż dotychczasowy P0P3. Protokół IMAP zapew­nia większą sprawność przesyłanych komunikatów, lepszą ich skalowalność i zarządzanie transmisją niż pocztowy POP. Ponadto umożliwia selekcjonowanie przesyłek pocztowych i ich odbiór w sposób wybiórczy lub częściowy - wg potrzeb użytkownika, a także manipulowanie folderami na serwe­rach pocztowych.

IMEI (International Mobile Station EquipmentIdentity) - międzynarodowy niepowtarzalny numer seryj­ny terminalu ruchomego, zapewniający jego identyfikację w sieci GSM. Numer nadawany nieodwracalnie przez pro­ducenta zawiera informację o producencie oraz typie apa­ratu ruchomego. Znajomość numeru IMEI pozwala syste­mowo monitorować i wykluczać z obiegu urządzenia i telefo­ny skradzione lub powodujące zakłócenia w działaniu sieci komórkowej, niezależnie kto jest ich właścicielem. Do tej pory (2000 r.) żaden z polskich operatorów nie oferuje usłu­gi blokowania aparatów na podstawie ich unikatowych nu­merów IMEI.

IMS (Internet Messaging Standards, InternetMail Standards)- rozwijająca się grupa standardów ko­munikacyjnych, normalizująca przekazy poczty elektronicz­nej przez Internet. Obejmuje kilka znormalizowanych roz­wiązań zapewniających współdziałanie różnych urządzeń przyłączonych do sieci. Do popularnych należą:

• SMTP - stanowiący podstawowy sposób wymiany ko­munikatów tekstowych przez Internet i w sieciach z protoko­łem TCP/IP;

• MIME - z przeznaczeniem do przesyłania komunika­tów multimedialnych;

• POP - przeznaczony do komunikowania się przez In­ternet za pomocą poczty elektronicznej, korzystając z usług i serwerów ogólnodostępnej sieci publicznej PSTN;

• IMAP - działający w trybie pracy „zapamiętaj i prze­ślij" (storę and forward), zastępujący stary protokół poczto­wy POP;

• LDAP - zapewniający dostęp do usług katalogowych;

• SMIME - stanowiący bezpieczne rozwiązanie istnieją­cego systemu przesyłania komunikatów wg MIME.

IMS (Internetiuorking Management System) -ogólna nazwa systemu zarządzania sieciami komputerowy­mi zapewniającego zdalne diagnozowanie sieci oraz rozwią­zywanie problemów poprawnej pracy sieci rozległych WAN przez jednego administratora. Podstawowym kryterium sto­sowania IMS jest zapewnienie: bezpieczeństwa i niezawod­ności komunikacji zdalnej, minimalizacji kosztów użytkowa­nia łączy rozległych i kosztów obsługi urządzeń zdalnych. Dotyczy to również zapobiegania utraty danych podczas awarii, w trakcie przetwarzania danych o strategicznym zna­czeniu dla instytucji.

IMSI (International Mobile Subscriber Identity) - międzynarodowy indywidualny numer identyfikacyjny abonenta sieci komórkowej GSM. Kod IMSI składa się z 15 cyfr i zawiera: kod kraju, kod sieci oraz unikatowy indywidu­alny numer abonenta w sieci, przydzielany przez centralę operatora komórkowego. Numer IMSI jest odnotowany w bazie macierzystej HLR, centrum autoryzacji AuC, na kar­cie SIM abonenta oraz czasowo w rejestrze gości VLR.

IMT-2000 (IntertiationalMobileTelecommunications 2000)- podstawowy składnik globalnego systemu przyszłościowej komunikacji osobistej trzeciej generacji, zastępujący dotychczasową koncepcję ogólnoświatowej łączności ruchomej i stacjonarnej typu FPLMTS. Dla IMT 2000 przeznaczono dwa podzakresy częstotliwości obo­wiązujące na całym obszarze Ziemi: satelitarny 1980-2010 MHz i 2170-2200 MHz oraz naziemny (dostępny w pełni po 2005 r.) w pasmach 2010-2025 MHz i 2160-2170 MHz. W sieci systemu IMT 2000 są przewidy­wane wszystkie typy usług komunikacyjnych: przesyłanie mowy, usługi faksowe i przywoławcze o zasięgu świato­wym, łączność typu dyspozytorskiego, dwukierunkowa transmisja danych z przepływnością 384 kb/s lub 2 Mb/s, wideoteks, wideofon, przekaz obrazów wysokiej jakości HDTV, a także dostęp abonentów do usług audiowizual­nych. Przekazy obrazu i dźwięku nie będą podlegać kom­presji. Odpowiednikiem IMT-2000 na terenie Europy jest system UMTS (2002 r.), a pierwsze komercyjne usługi sie­ci 3G zgodne z standardem IMT-2000 są przewidywane w Japonii (2001 r.).

IN (Intelligent Network) - pojęciowy model sieci tele­komunikacyjnej, identyfikowany jako środek zwiększający atrakcyjność istniejących usług w telekomunikacyjnej sieci komutowanej, przez ofertę nowych i wzbogaconych usług dodatkowych. W większości przypadków usługi sieci intli-gentnej opartej na istniejącej sieci PSTN wykorzystują specjalizowane rozwiązania producenta i operatora sieci telekomunikacyjnej, wśród których dominuje zestaw podstawowy (CS1) - już sprawdzony w eksploatacji. Należą do niego następujące usługi rozszerzone realizowane przez sieć IN bezpłatne połączenia telefoniczne (FPH), wydzielona sieć wirtualna (VPN), połączenia z opłatą prowizyjną (PRS), tele- głosowanie (TVS), usługa sieciowego Centrexu (AWC), połączenia rozliczane kartą (VCC), uniwersalna łączność osobista (UPT), poczta głosowa (VMS) czy głosowe wybieranie numeru. Do sterowania i sygnalizacji w sieciach IN używa się standardowych protokołów przekazu, takich jak: DTMF DSS1, SS7/TCAP, X.25 i in.

infolinia (freephone)- bezpłatne połączenie (0-800 w Polsce), będące jedną z najbardziej popularnych usług dodatkowych sieci inteligentnej IN, realizowane w sieciach publicznych PSTN. Ideą usług infolinii jest zapewnienie możliwości uzyskania przez abonenta wywołującego bezpłatnego połączenia telefonicznego z właścicielem tej usługi (sklep, zakład produkcyjny, firma usługowa). Koszty związane z realizacją połączenia ponosi abonent wywoływany.

infostrada - pojęcie nowoczesnej sieci teleko-munikacyjnej zyskujące coraz większą popularność, lecz niedefiniowalne w kategoriach technicznych. Stosowane w celu określenia istniejących lub przyszłych traktów szerokopasmowych przenoszą-cych zintegrowany ruch telekomunikacyjny - składających się zarówno z usług multimedialnych (telefonia, wideofonia, telewizja), jak i transmisji danych.

infrastruktura kluczy publicznych-> PKI

infrastruktura teleinformatyczna- hierar­chiczna struktura cyfrowych sieci telekomunikacyjnych obejmująca lokalne sieci komputerowe LAN, miejskie sieci komputerowe MAN oraz rozległe sieci komputerowe WAN. Podstawową strukturę teleinformatyczną dostępu lokalne­go tworzą sieci komputerowe LAN typu Ethernet (10/100/1000 Mb/s), Token Ring (4/16/100 Mb/s) i światłowodowe FDDI (100 Mb/s), przeznaczone dla indy­widualnych lub grupowych użytkowników, z wykorzystaniem zasobów multimedialnych. Fragmenty tych homogenicz­nych i heterogenicznych sieci komunikacyjnych są łączone między sobą za pomocą węzłów (mosty, huby, rutery, multi­pleksery), umożliwiających tworzenie sieci szkieletowych w budynkach wielokondygnacyjnych, jakteż magistrali tele­komunikacyjnych, wykonanych w technologii DWDM dla transkontynentalnego transportu. Rozległą infrastrukturę telekomunikacyjną tworzą sieci telekomunikacyjne, w których dominuje warstwowa struktura komunikacyjna w wyższych poziomach transportowych (PDH, SDH, ATM), oparta na przekazach cyfrowych, a poszczególne poziomy są łączone ze sobą również za pomocą węzłów (krotnice synchroniczne klasy DXC i SXC, multipleksery ADM, krotni­ce PCM, rutery). Na najniższym poziomie komutacji funk­cjonują systemy komutacji (cyfrowe) i centrale telefoniczne (głównie analogowe), a także analogowe i cyfrowe centrale abonenckie PABX. Odrębną grupę stanowią bezprzewodo­we sieci dostępu abonenckiego WLL (RLL, DECT, LMDS) wy­stępujące w kilku standardach europejskich, specjalizowa­ne sieci teledacyjne, przywoławcze i komórkowe (NMT, GSM, DCS), jak też systemy komunikacji i nawigacji sateli­tarnej (VSAT, GPS, UMTS).

Inmarsat - operator oferujący głównie usługi w morskiej służbie satelitarnej, korzystający z własnych satelitów roz­mieszczonych nad oceanami: Atlantyckim, Indyjskim i Spo­kojnym. Świadczy głównie usługi komunikacji morskiej (po­łączenia telefoniczne) i transmisji danych z ruchomymi ter­minalami satelitarnymi znajdującymi się na morzu oraz na lądzie (na wszelkiego typu pojazdach). Inmarsat pracuje w pasmach L( 1,5-1,6 GHz) oraz paśmie C (6/4 GHz). W sy­stemie wyróżnia się kilka standardów stacji:

• Inmarsat A - analogowa transmisja głosu, teleks, ter­minale stałe (ok. 100 kg);

• Inmarsat B - cyfrowa transmisja sygnałów mowy, ter­minale przewoźne (18 kg);

• Inmarsat C - transmisja danych (600 b/s), termina­le przewoźne;

Inmarsat D - transmisja danych (20 kb/s), termina­le przenośne (do 10 kg);

• Inmarsat M - cyfrowy przekaz mowy i danych (2,4 kb/s), terminale przenośne;

• Inmarsat P - pierwotna niskoorbitowa wersja syste­mu dla terminali kieszonkowych, zastąpiona obecnie syste­mem ICO (IntermediateCircular Orbit).

P-pierwotna nazwa systemu globalnej łącz­ności ruchomej S-PCN (Satellite-PCN), działającego z wy­korzystaniem osobistych terminali przenośnych. System re­alizował łączność przez niestacjonarne satelity krążące po kołowych orbitach typu ICO (IntermediateCircular Orbit), rozmieszczone na dwóch orbitach o inklinacji 45°. Do łącz­ności satelitarnej wykorzystuje 10 lub 12 satelitów krążą­cych w odległości 10 355 km od powierzchni Ziemi, nada­jących w paśmie radiowym 1,9-2,2 GHz.

instalatorstwo sieciowe- współczesna, interdy­scyplinarna dziedzina projektowania, montażu i testowania okablowania oraz specjalistycznego osprzętu telekomuni­kacyjnego. Obejmuje nie tylko zasady prawidłowego postę­powania w trakcie montażu sieci komputerowych i teleko­munikacyjnych wewnątrz budynków, ale również szczegóło­we wytyczne dotyczące ochrony zdrowia użytkowników sieci przed porażeniem elektrycznym oraz kompleksowego za­bezpieczenia urządzeń teleinformatycznych przed wyłado­waniami atmosferycznymi.

integracja technologii przekazu - interdyscy­plinarny proces powodujący integrację sieci (konwergencja sieci) i usług (konwergencja usług) we współczesnych sie­ciach cyfrowych z przekazem pakietowym (konwergencja głosu z danymi). Obejmuje najnowsze rozwiązania z wielu dziedzin teleinformatyki, a mianowicie: układy specjalizo­wane ASIC (struktury 0,18/0,10 µm, 100 min tranzystorów. 10 min bramek, przełączanie poniżej 10 ps), procesory sygnałoweDSP (konwersja głosu do 5,3 kb/s i 2,4 kb/s), pro­cesory przetwarzania informacji (zegary 800 MHz, 1 i 1,2 GHz), gęstość upakowania danych na nośnikach magne­tycznych (powyżej 10 Gb/cal²), przekazy szerokopasmowe w miedzi (1 Gb/s) oraz we włóknach optycznych (40 Gb/s) ze zwielokrotnieniem falowym DWDM (kilka Tb/s). Przy­szłość zintegrowanej teleinformatyki upatruje się w sieciach neuronowych oraz przezroczystych transmisjach optycznych i solitonowych.

integralność danych- potwierdzenie w przeka­zach telekomunikacyjnych, że przesyłana informacja nie zo­stała podmieniona, zniekształcona lub zmieniona bez wie­dzy adresata. W praktyce funkcję integralności realizuje się przez dołączenie do wiadomości tzw. podpisu cyfrowego i prywatnego (tajnego) klucza znanego tylko odbiorcy. Nie­jawny klucz nadawcy jest zaszyfrowany wspólnym dla nadawcy i odbiorcy kluczem kodu integralności lub kodu uwierzytelnienia wiadomości.

Intelsat-operator systemu telekomunikacji satelitarnej korzystający z satelitów rozmieszczonych nad oceanami: Atlantyckim, Indyjskim i Spokojnym. System jest przezna­czony głównie do zapewnienia połączeń międzykontynen- talnych za pomocą kanałów telewizyjnych, telefonicznych i transmisji danych.

Interfejs- styk, czyli miejsce lub punkt, w którym są zlo­kalizowane: fizyczne połączenie komunikacyjne między dwoma urządzeniami technicznymi, połączenie logiczne między użytkownikiem a programem, połączenie między użytkownikiem a systemem operacyjnym lub połączenie lo­giczne między programami aplikacji.

Interfejs równoległy - rodzaj fizycznego złącza (portu komunikacyjnego bądź styku toru transmisyjnego), w którym informacja (znaki, bajty, oktety, wielobajtowa szyna danych) między urządzeniami komunikacyjnymi jest przesyłana jednocześnie przez wielożyłowy kabel komuni­kacyjny.

interfejs szeregowy RS (Recommended Stan­dard)- grupa zalecanych standardów szeregowej transmi­sji danych, opracowana przez IEEE i definiująca parametry elektryczne i funkcjonalne obwodów transmisyjnych. Stan­dardowa szybkość przekazów przez łącze RS wynosi 24 kb/s (100 kb/s). Interfejs wzorowany na normach EIA obejmuje 4 podstawowe standardy transmisji: niesymetryczną RS 232C i RS 423A oraz różnicowe RS 422A i RS 485 o róż­nych szybkościach i zasięgach działania. W szeregowy standardzie RS są zdefiniowane 2 typy transmisji:

• znakowa asynchroniczna - w której nadajnik i odbiornik pracują z tą samą częstotliwością, chociaż takty zegarowe nie są dokładnie zsynchronizowane oraz

• synchroniczna - w której poszczególne bity mają własną synchronizację i są wprowadzane zgodnie z taktem nadawania (i odbioru).

interfejsy ATM - znormalizowane styki łączenia z szerokopasmową i asynchroniczną siecią transportową ATM; wśród nich wyróżnia się dwie podstawowe klasy interfejsów:

• styk użytkownika UNI z siecią szerokopasmowe znajdujący się między sprzętem użytkownika a zakończeniem sieci. W punkcie tym są realizowane protokoły dostępu do sieci (przełączniki dostępowe) oraz kontakt stacji lub urządzenia końcowego z prywatną siecią ATM, którą w szczególnym przypadku może być również sieć publiczna należąca do telekomu;

• styk sieciowy NNI (Network to Network Interface)-znajdujący się między węzłami ATM lub między węzłami komutującymi tej samej sieci NNI (Nocie to Node Interface)Interfejsy NNI, łączące węzły wewnątrz sieci ATM, oprócz funkcji przełączania, umożliwiają współdziałanie i zarządzanie przełącznikami ATM zarówno w lokalnej, jak i rozległej sieci ATM. Ten sam typ interfejsu łączy również odrębne sieci ATM. W celu zwiększenia zgodności przełączników pochodzących od różnych producentów i działających w odrębnych sieciach organizacja ATM Forum określiła dodatkowo (w 1995 r.) nowy interfejsowy

standard PNNI - definiujący szczegółowo współpracę przełączników ATM, wraz z możliwością „uczenia się" topologii sieci, w której są montowane. Zapamiętanie w prze- łącznikach dodatkowych informacji o stanie i parametrach poszczególnych łączy (szerokość pasma, poziom QoS opóźnienia przekazu komórek, uszkodzenia łączy itp.) obniża do minimum ilość przesyłanych informacji aktualizujących. Inną propozycją międzysieciowej współpracy ATM jest

• standard FUNI przeznaczony do łączenia ATM z sieciami FrameRelay.

interfejsy pamięci masowych - szereg różnorodnych interfejsów do zewnętrznych pamięci masowych, i zwłaszcza interfejsów do pamięci dyskowych - o różnych szybkościach przekazywania danych. Pomimo postępującej standaryzacji w tym zakresie większość powstających w różnym czasie interfejsów jest wzajemnie niezgodna, dostosowanie konkretnego systemu komputerowego do różnych typów zewnętrznych pamięci masowych nadal wymaga instalacji wielu typów interfejsów o odmiennych parametrach elektrycznych. Do tej pory wykształciły się: ESDI, IDE, EIDE, ATA, Fast ATA, Ultra ATA, SCSI, Fibrę Chan­nel, FireWire oraz najnowszy interfejs szeregowy USB szybkości do 45 Mb/s.

interferencja- w telekomunikacji przekaz energii między odrębnymi sygnałami, najczęściej powodujący niepożądane mieszanie się sygnałów - będące w efekcie przyczyną zakłóceń sygnału użytkowego w medium transmisyjnym. Najbardziej podatnym na szkodliwą interferencję jest bezprzewodowe medium radiowe, umiarkowaną podatność mają kable skrętkowe i współosiowe, a największą odpor- ność wykazują kable światłowodowe.

interferencja międzysymbolowa - szkodliwe wzajemne oddziaływanie sygnałów transmitowanych w są- siednich szczelinach czasowych, powstające na skutek zmian transmitancji kanału telekomunikacyjnego. Niewła- sciwa filtracja (składanie i rozdzielanie) szczelin czasowych, nadawanych na jednej częstotliwości nośnej w medium ( miedzianym, radiowym, optycznym), powoduje przenikanie resztek impulsów z sąsiednich szczelin czasowych, znie- kształcając podstawowy sygnał komunikacyjny.

iterkom - wewnętrzna łączność budynkowa przewi­dziana do realizacji połączeń telefonicznych w obrębie budynku, w kompleksie biurowym czy przedsiębiorstwie, Obejmuje 3 rodzaje inicjowania połączeń: ręczne - przez naciśnięcie pojedynczego przycisku z wielu dostępnych, wybierane kodowo z odpowiednim numerem, automatycznie - natychmiast po zwolnieniu się chwilowo zajętego numeru.

internet- rozległa sieć komputerowa o ogólnoświatowym zasięgu, będąca zbiorem setek tysięcy lokalnych sieci komputerowych, a także pojedynczych komputerów używa­jących zbioru protokołów komunikacyjnych TCP/IP - które­go pierwowzorem była militarna sieć pakietowa ARPANET. Powszechna akceptacja protokołów komunikacyjnych TCP/IP, umożliwiających przesyłanie pakietów danych po­ po­chodzących z różnego rodzaju sieci komputerowych, stała się początkiem gwałtownego przyspieszenia rozwoju sieci IP. Internet łączy komputery większości agencji rządowych, instytutów naukowych i publicznych, organizacji komercyj­nych, a także olbrzymią rzeszę prywatnych użytkowników posiadających dostęp do sieci przez swoje prywatne konta. Sieć, przeznaczona pierwotnie wyłącznie do przekazu da­nych, coraz częściej staje się medium transportowym do świadczenia usług głosowych VolP lub multimedialnych w czasie rzeczywistym. Szybkość przekazów w sieci szkiele­towej Internetu ewoluowała stopniowo od początkowych przepływności 64 kb/s, przez łącza Tl (1,44 Mb/s) lub El (2,048 M/s), do przepływności standardu T3/E3 (34/45 Mb/s), a obecnie sięga kilku Tb/s.

Internet 2- jedna z dwóch wersji następnej generacji Internetu o wyższej szybkości transmisji, znana jako 12 bądź NGI (NextGeneration Internet). Sieć Internet 2 jest przewi­dziana do obsługi w czasie rzeczywistym (w pierwszej kolej­ności środowisk akademickich) przełączników i ruterów z przepływnością nie mniejszą niż 622 Mb/s, do przekazu danych, głosu i obrazu. Akceptuje obydwie wersje protoko­łu komunikacyjnego (IPv4 i IPv6), zaawansowane procedu­ry rutowania MOSPF, rezerwacji RSVP oraz przekazy stru­mieniowe w czasie rzeczywistym, zgodnie z protokołem RTSP. W Polsce - planowana jako wydzielona sieć światło­wodowa Polski Internet Optyczny PIONIER (łącza o prze­pływności nie mniej niż 155 Mb/s) - stanowiąca zasadni­czą część rozwoju infrastruktury komunikacyjnej dla pol­skiej nauki.

Internetowe usługi- usługi świadczone za pomocą sieci Internet, czyli wykorzystujące zestaw protokołów sie­ciowych TCP/IP przez sieci globalne. Do powszechnie spo­tykanych należą: poczta elektroniczna e-mail zapewniająca tani przekaz informacji (w tym usługi multimedialne), prze­syłanie plików między dwiema stacjami za pomocą proto­kołu FTP, interakcyjny dostęp do zdalnego systemu z kom­puterów sieci lokalnej oraz prowadzenie wideokonferencji z przekazem obrazu w czasie rzeczywistym. Internet dostar­cza także rozmaite usługi informacyjne za pośrednictwem: Archie, WAIS, Gopher, Whois, News czy WWW. Obsługa stron webowych, która obecnie zdominowała korzystanie z Internetu (ponad 50% trafiku), umożliwia przeszukiwanie dokumentów udostępnianych w formie tekstu, grafiki, dźwięku lub animacji. Oddzielny zakres specjalistycznych usług komercyjnych, związanych z prowadzeniem działalno­ści gospodarczej (e-biznes, e-commerce, in.), oferują sieci intranetowe.

internetowe płatności - sposób zapłaty za towary zamówione w wirtualnych sklepach internetowych. Poza klasyczną metodą zapłaty gotówką, np. kurierowi dostar­czającemu towar do domu, powszechnie stosuje się rozli­czenia bezgotówkowe za pomocą:

• kart kredytowych (płatniczych),

• płatności częściowej typumicropayment,

• anonimowo, bez ujawniania numeru karty kredyto­wej, metodądigicash oraz

• za pośrednictwem coraz bardziej popularnego, bez­piecznego systemu płatności SET.

interpreter- translator języka programowania, prze-kształcający linie kodowe programu źródłowego wysokiego poziomu (Algol, Fortran, Cobol, Pascal, in.) na instrukcje języka maszynowego zrozumiałego przez komputer. W przeci-wieństwie do kompilatora, który najpierw tłumaczy całyprogram - zanim zostanie on uruchomiony, interpreter tłumaczy i wykonuje każdą linię programu oddzielnie. Oznacza to jednak, że program interpretowany działa wolniej i kompilowanego.

internetowy inkubator-sposób wspierania przez grupy kapitałowe początkujących firm, głównie w dziedzinie technologii teleinformatycznych. Wg rozwiązań klasycznych korporacje wspomagające inkubator udostępniają pomy słodawcy niezbędną infrastrukturę techniczną (pomieszczenia, urządzenia, serwery, oprogramowanie, łącza internetowe), obsługę administracyjną i doradztwo biznesowe oraz zwykle wstępne finansowanie. W zamian za okazaną pomoc firmy wspierające liczą na zakup oferowanego sprzętu i oprogramowania internetowego bądź na udziały w przyszłych zyskach rozwijającej się spółki teleinformatycznej.

Węzeł trasujący Alcatel OmniCore 5000 do tworzenia sieci szkieletowych z protokołem IP

ntersieć- ogólne określenie wielu sieci komputerowych połączonych wzajemnie ruterami (taże mostami, hubami i przełącznikami), mającymi zdolność przekierowania pakietów między fragmentami sieci. W intersieci każda sieć musi mieć swój unikatowy adres sieciowy, a wewnątrz konkretnej sieci - każda stacja sieciowa.

intranet- sieć Internet działająca w obrębie sieci lokalnej (kampusowej) i obejmująca swym zasięgiem ograniczony obszar (biuro, pojedynczy zakład, grupę przedsiębiorstw). Intranet korpora-cyjny (intrasieć) korzysta z technologii WWW do przekazywania informacji swoim pracownikom, zarówno bez rzeczywistego kontaktu z Internetem, jak też i z nim. Elementy intranetu obejmują: sieć LAN, prywatne serwery webowe i zakładowe, a także współpracę z kompu­terem mainframe. Połączenie intranetu z siecią Internet wymaga stosowania dodatkowej zapory ogniowej. Istotą intranetu jest prywatność zasobów dostępnych za pomocą lokalnych przeglądarek (browsers) współpracujących ze sobą poprzez protokół komunikacyjny TCP/IP w obrębie sieci lokalnej. Podstawowe zastosowania intranetu obej­mują: publikacje (strony webowe, wyszukiwanie, język HTML, protokół HTTP), komunikację (poczta elektroniczna, MIME, in.) i aplikacje (klient/serwer, CORBA, Java).

IP (Internet Protocot) - otwarty, stale rozwijany protokół komunikacyjny przezna­czony do realizacji usług połączeniowych za pomocą protokołu TCP i bezpołączeniowych udostępnianych protokołem UDP - transmitującym datagramy informacji). Najczęściej kojarzony z funkcjonowaniem sieci Internet, zawiera kilkadziesiąt proto­kołów wspomagających. Protokół IP (war­stwa sieciowa) korzystający z usług trans­portowych protokołu UDP ma charakter bezpołączeniowy, dokonuje fragmentacji i wysyła datagramy w sieć, nie troszcząc się nawet o istnienie odbiorcy po drugiej stro­nie sieci. Pakiety mogą być wysyłane do jednego lub wielu odbiorców (rozgłasza­nie). Protokół IP nie zajmuje się kontrolą poprawności transmisji pakietów ani po­twierdzeniem odbioru, ani kolejkowaniem pakietów we wła­ściwej sekwencji. Dobrze funkcjonuje w szybkich i nieza­wodnych sieciach cyfrowych, opartych na medium światło­wodowym. Obowiązująca do końca 1995 r. wersja IPv4 jest zastępowana wersją IPv6.

IP multicast - protokół rutowania w sieciach IP pozwa­lający identyfikować rutery i urządzenia objęte poszczegól­nymi grupami rozgłoszeniowymi typu multicast. Adresowa­nie multicast ma miejsce w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba przesłania datagramu IP do multicastowej grupy obiektów (jeden tekst lub obraz dla wielu zdefiniowanych odbior­ców), w warunkach dużego natężenia ruchu w sieci. Ruter wysyła wtedy tylko jeden pakiet do wszystkich odbiorców grupy multicast, identyfikowanych pojedynczym adresem IP dla całej grupy. Do identyfikacji i zestawiania połączeń między nimi używa się jednego z wielu protokołów rutowa­nia: PIM, DVRMP lub MOSPF.

IP Switching- najnowsza (1998 r) technologia traso­wania pakietów w sieciach IP, adaptowana z sieci ATM i mająca obecnie wiele rozwiązań firmowych. Pozwala na przełączanie pakietów IP (a nie na ich trasowanie), co trwa znacznie krócej. Inaczej niż w klasycznych ruterach, gdzie węzeł sieci musi odczytać adres IP każdego pakietu, pod­dać go analizie i dopiero wtedy go wyekspediować do wła­ściwego portu, w IP Switching zastosowano wyrafinowane sprzętowe przełączanie pakietów, wspomagane specjal­nym oprogramowaniem i tablicami lokowanymi dynamicz­nie w węźle sieciowym. IP switching wyróżnia się spośród innych znanych technik przełączania wirtualnego specjal­nymi mechanizmami programowymi, za­pewniającymi połączenie adresów IP war­stwy 3 z adresami fizycznymi, związanymi z warstwą 2. Dzięki temu transport infor­macji może być ponad 20-krotnie szybszy (kilka min pakietów/s), niż uzyskiwany do tej pory za pomocą wieloprotokołowych ruterów stosujących klasyczne protokoły trasowania RIP czy OSPF.

IP Tunnelling—>tunelowanie IP

IpsilonFlow - firmowe rozwiązanie przełączania IP switching oferowane przez Ipsilon (obecnie Nokia). Rozwiązanie ujmuje dwie kategorie przesyłania pa­kietów: długie strumienie danych (long-li- ved) składające się z 10 i więcej pakietów oraz krótkie strumienie danych (short-li-ved), a także pojedyncze pakiety. PrzekazIpsilonFlowdziała w ten sposób, że krótkie i pojedyncze pakiety są ekspediowane przez ogólnodostępne ścieżki komunikacyj­ne, natomiast po rozpoznaniu pakietówlong live automa­tycznie jest uruchamiany mechanizm połączeń przekazów wirtualnych.

IPv6 (Internet Protocol v.6) - najnowsza (szósta) we­rsja protokołu komunikacyjnego Internet, stopniowo zastę­pująca (od 1995 r.) poprzednią wersję IPv4. Do podstawo­wych cech funkcjonalnych nowego protokołu należą:

• poszerzona przestrzeń adresowa do 16 oktetów (128 bitów);

• hierarchiczna struktura adresów dla odciążenia rute­rów i swobodnej gospodarki nazwami;

• automatyczna translacja adresów zarówno między „starymi", jak i „nowymi" sposobami adresacji;

obsługa nowych rozwiązań sieciowych (ATM,Frame Relay) do wprowadzenia metod i narzędzi przesyłania dźwięku i obrazu;

• pełna identyfikacja z potwierdzeniem autentyczności nadawców informacji;

• transmisje typumulticasting adresowane do wielu odbiorców i przesyłane jednocześnie, bez niepotrzebnego obciążania sieci;

wprowadzenie mechanizmów do połączeń z sieciami bezprzewodowymi typu PCN i terminalami osobistymi o za­sięgu globalnym.

IPX (Internet Packet Exchange) - podstawowy proto­kół komunikacyjny typupeer to peer stosowany w sieciach lokalnych NetWare firmy Novell, jako rozwinięcie protokołu XNS. IPX jest narzędziem do realizacji usług architektury klient/serwer, umożliwiając wspólny dostęp użytkowników do plików, aplikacji, drukarek, faksów, usług komunikacyj­nych i poczty elektronicznej. Stanowi protokół datagramo- wy, transmitujący pakiety o rozmiarach 512-6500 bajtów w trybie bezpołączeniowym. Z powodu swojej prostoty jest bardziej zawodny niż jego następca SPX.

IPX/SPX (Internet Packet Exchange/SequentialPacket Exchange) -protokół transportowy systemu Ne­tWare opracowany w firmie Novell, przeznaczony do przeno­szenia plików danych między węzłami sieci.

IR (Infrared)—>IRF

IRC(Internet Relay Chat) - usługa internetowa po­legająca na rozsyłaniu wiadomości tekstowych do wszyst­kich użytkowników sieci przyłączonych do serwera IRC, Popisanych do tych samych grup tematycznych. Komuni­kacja tekstowa (pogawędki) stanowi najtańszą alternaty­wę prowadzenia telefonicznych rozmów na długich dystan­sach za pośrednictwem Internetu. Komunikację prowadzi się za pomocą klawiatury lub coraz częściej środków audiowizualnych - instalowanych głównie w specjalnie do tego celu przeznaczonych pomieszczeniach (kawiarenki internetowe). W przeciwieństwie do poczty elektronicznej czy Usenetu usługa IRC jest prowadzona na żywo, w czasie rzeczywistym na ekranie komputera, z wieloma partnerami równocześnie i przez setki rozmaitych tematycznie kanałów internetowych - oferowanych obecnie przez większość światowych serwisów IP (serwerów IRC). Specyficzny język „gawędziarzy" IRC (ok. 100 komend) używa form skróconych, akronimów ismileys (:-o).

IrDA(Infrared Data Associatiori)- standard przekazów w podczerwieni z zakresu fal o długości 700-1500nm o olbrzymiej szerokości pasma, ok. 200 THz, emitowanego w pomieszczeniach zamkniętych lub o skupionej wiązce promieniowania (w połączeniach dwupunktowych). Standard ten został opracowany przez stowarzyszenie IrDA, zajmujące się transmisją danych przez podczerwień. Znajduje zastosowanie w bezprzewodowym łączeniu do sieci LAN o zasięgu do kilkudziesięciu metrów urządzeń ruchomych: notebooków PC, organizatorów osobistych PDA oraz in. produktów komunikacji ruchowej, zwykle z szybkością 1-4 Mb\s. W połączeniach dwupunktowych osiąga się przepływności 155-622 Mb/s w zasięgu wet kilku km.

IRF (InfraredFrequency) - technologia przekazu działająca w zakresie podczerwieni z przeznaczeniem dla komunikacji bezprzewodowej w sieciach rozległych WLAN. W IRF wykorzystuje się urządzenia optoelektroniczne działające na fali o długości 780-950 nmdla których nadajnikami impulsów są diody laserowe lub coraz częściej stosowane w sieciach WLAN elektroluminescencyjne LED. Wyróżnia się dwie metody emisji sygnałów IR w pomieszczeniach zamkniętych:

• izotropową (dyfuzyjną) - dającą równomierny rozkład pola we wszystkich kierunkach;

• bezpośrednią-z ukierunkowanym strumieniem informacjiwysyłanym z/do ustalonego widocznego miejsca sufit, wieża nadawczo-odbiorcza, koncentrator).

Sieci WLAN, korzystające z promieniowania podczerwieni IRF, umożliwiają osiąganie podobnych szybkość jak w sieciach kablowych: od 64 kb/s do 622 Mb/s (najnowsze próby eksploatacyjne dokonano przy szybkości1 Gb/s).

Iridium - pierwszy system satelitarnej łączności rucho­wej (tzw. Big LEO lub S-PCN, 1998 r.), działający za pośre­dnictwem 66 satelitów z urządzeniami nadawczo-odbior- czymi pracującymi w paśmie L, umieszczonych na niskiej orbicie LEO. Satelity systemu obiegają Ziemię po orbitach znajdujących się na wysokości 780 km, rozdzielonych rów­nomiernie między 6 płaszczyzn orbitalnych. System przez półtora roku umożliwiał dwukierunkową transmisję w pa­śmie L o częstotliwościach 1616-1626,5 MHz (komunika­cja satelita-abonent) oraz w paśmie K (19,4-19,6 GHz i 29,1-29,3 GHz) z bramami terminali naziemnych (gateway), wykorzystując technikę dostępu TDMA/FDMA. Ze względów ekonomicznych uległ w 2000 r. wyłączeniu z eks­ploatacji publicznej, chociaż nadal jest eksploatowany przez rząd USA.

IS-95 - oznaczenie standardu interfejsu radiowego sieci komórkowej z rozpraszaniem widma i kodowym rozdziałem kanałów ODMA, także nazwa sieci komórkowej zrealizowa­nej w tej technologii i stosowanej w niektórych regionach Ameryki i Azji (Ameryka Północna, Korea, Hongkong, Singa­pur, Filipiny). Sieć użytkowana w pasmach 800 i 1900 MHz stosuje transmisję z poszerzonym widmem, w której kluczo­wą rolę odgrywają ciągi pseudolosowe, zapewniające dużą odporność na zniekształcenia związane z wielodrogowością i dające możliwość rozmieszczania wielu kanałów rozmow­nych na tej samej częstotliwości pracy. W sieci IS-95 nie ma potrzeby planowania przydziału częstotliwości nośnych w poszczególnych kanałach w sposób podobny do plano­wania stosowanego w systemach z dostępem FDMA/TDMA (sieci komórkowe GSM).

IS-135- protokół transmisji radiowej rozwijanych cyfro­wych sieci komórkowych drugiej generacji (2G) - głównie in­stalowanych na kontynencie amerykańskim - w których sto­suje się dostęp wielokrotny z podziałem czasowym (TDMA).

ISA (lndustry Standard Architecture) - najbardziej rozpowszechniony standard 8- lub 16-bitowej architektury szyny interfejsowej, stosowany we wcześniejszych rozwiąza­niach komputerów osobistych klasy IBM PC. Obecnie zastą­piony wewnętrzną szyną 32-bitową standardów EISA i PCI.

ISDN (IntegratedSerrices Digital Network) - Sieć cyfrowa z integracją usług, współczesny cyfrowy system te­lekomunikacyjny gwarantujący realizację dotychczasowych usług dostarczanych w systemach analogowych, jak też umożliwiający wprowadzenie nowych - dotychczas nie ofe­rowanych - przekazów cyfrowych opartych na technice cy­frowego przetwarzania informacji. Sieci ISDN potencjalnie umożliwiają tworzenie lokalnych podsieci telekomunikacyj­nych, zastępujących niewielkie centralki domowe czy dys­pozytorskie, a także zakładowe klasy PABX dla większej licz­by abonentów. W systemie ISDN użytkownik ma do dyspo­zycji dwa typy dostępu do kanału komunikacyjnego:

• BRA ISDN - przez kanał podstawowy o strukturze 2B+D₁₆ (128/144 kb/s) oraz

• PRA ISDN - w kanale pierwotno-grupowym o struktu­rze 30B+D₆₄ (2 Mb/s).

Kanały typu B są przeznaczone do przekazu informacji (głosu lub danych), typu D prawie wyłącznie do sygnalizacji. W systemie ISDN sygnały są przesyłane do/z terminalu abonenta w sposób cyfrowy.

ISL (Inter Switch Link) - szybki specjalizowany prze­łącznik sieci lokalnych zapewniający migracje pakietów mię­dzy siecią Token Ring i Ethernet (Fast i Giga) - bez konieczno­ści uciekania się do przełączników ATM i emulacji LAN.

ISL (Inter Satellite Link)- łącza międzysatelitarne stosowane w systemach wykorzystujących konstelacje sa­telitów (Iridium, Leo One, Teledesic, in.).

ISM (lndustrial, Scientific and Medical) - ogólna nazwa pasma 2,4 GHz, przydzielonego w skali światowej do wykorzystania przez systemy przemysłowe, naukowe i me­dyczne. Przydzielone pasmo nie jest licencjonowane, z tego względu działające w nim systemy radiokomunikacyjne mu­szą być odporne na zakłócenia EMI.

ISO (International Standard Organization)- mię­dzynarodowa organizacja standaryzacyjna (od 1946 r.), zrzeszająca krajowe organizacje normalizacyjne (72 pań­stwa członkowskie i 17 członków korespondentów). Zajmu­je się normalizacją wszystkich dziedzin techniki, z wyjątkiem elektryki, elektroniki i telekomunikacji, pozostających w ge­stii wyspecjalizowanej komisji IEC. Wprowadza także stan­dardy o charakterze globalnym, jak też zalecenia dla mode­lu odniesienia ISO/OSI.

Iso-Ethernet- wychodzący z użycia standard (IEEE 802.9a), stanowiący połączenie usług tradycyjnej sieci Ethernet (10 Mb/s) z usługami sieci cyfrowej ISDN. Po­łączone usługi, dostarczane jednym kablem do użytkowni­ka, wymagają stosowania specjalnych koncentratorów wyposażonych w funkcję agregacji kanałów ISDN - w celu uzyskiwania przepływności potrzebnych w przekazach obrazowych.

ISP (Internet Service Provider) - dostawca usług in­ternetowych, oferujący je odpłatnie. Podstawowym zada­niem dostawcy jest gromadzenie danych przekazywanych między poszczególnymi abonentami sieci i pobieranie za tę usługę odpowiednich opłat. W celu lepszej obsługi klientów lokalnych ISP zwykle gromadzi na własnych serwerach część istotnych, najnowszych lub często użytkowanych in­formacji internetowych (strony WWW), zwłaszcza pocho­dzących z odległych serwerów źródłowych. Za każdym na­stępnym kontaktem kolejnego lokalnego użytkownika sieci informacje te są udostępniane natychmiast, bez kłopotli­wego ich ściągania przez Internet.

ISUP (ISDN User Part) - protokół sygnalizacyjny sie­ci cyfrowej ISDN, stosowany do sterowania połączeniami z sygnalizacją SS7 - zgodnie z zaleceniami (CCIT) Q.761 i Q.764. Obejmuje także procedury zestawiania, koordyna­cji i rozłączania połączeń w torach międzycentralowych i sieciach wyposażonych w sygnalizację SS7.

ITU (International Telecommunication Union) -najstarszy i o najszerszym terytorialnie zasięgu działania Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (wyspecjali­zowana agenda ONZ) - stanowiący organizację międzyrzą­dową, powołaną w celu wspólnego ustalania procedurtele- komunikacyjnych, przydziału częstotliwości i regulacji pra­wnych w sektorze telekomunikacji. Należą do niego 174 krajowe administracje łączności, współdziała z członkami wspierającymi, którymi są: operatorzy telekomunikacyjni, producenci i dostawcy sprzętu oraz inne organizacje mię­dzynarodowe. Dokumentami wyjściowymi są zalecenia, po­wszechnie uznawane za nieformalne standardy światowe i przyjmowane za podstawę do opracowywania regional­nych i krajowych norm telekomunikacyjnych.

ITU-R(ITU-RadiocommunicationStandardizationSector)- Sektor Radiokomunikacji Międzynarodowe­go Związku Telekomunikacyjnego, który formalnie zastąpił (w 1993 r.) komitet doradczy CCIR {International ConsultativeCommittee on Radio), zajmujący się standardami w sektorze radiokomunikacji.

ITU-T (ITU-TelecommunicationStandardizationSector) - Sektor Telekomunikacji Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, który formalnie zastąpił (w 1993 r.) komitet doradczy CCITT (International ConsultativeCommittee on Telephony&Telegraphy), zajmujący się standardami w telekomunikacji, oraz sektor normalizacyjny dawnej CCIR (International ConsultativeCommittee on Ra­dio). Obejmuje 15 zespołów studialnych (Study G z których każdy zajmuje się standaryzacją wydzielonego działu telekomunikacji (transmisja, komutacja, utrzymanie itp.). W ramach zespołów studialnych powoływane są grupy robocze złożone z ekspertów, opracowujące normy i zalecenia telekomunikacyjne ITU-T. Opracowane przez ITU zalecenia mają charakter obowiązujących standardów międzynarodowych, chociaż formalnie stanowią jedynie zalecenia do ich stosowania.

IVOD—>telewizja interaktywna

IVR (Interactire Voice Response) - procedura automatycznych odpowiedzi głosowych (agent głosowy centrali), interaktywnie obsługująca klienta zewnętrznego w systemie Cali Center - przez wybieranie tonowe DTMF. Głównym zadaniem IVR jest obsługa najprostszych zapytań klienta - stanowiących ok. 90% całkowitej liczby połączeń - korzystając z udostępnianych zasobów firmy i jej bazy danych, a także dokonanie automatycznego uwierzytelnienia klienta przez zadawanie mu pytań, na które system zna właściwe odpowiedzi. W prostych instalacjach IVR system zadajepytania głosem nagranym cyfrowo w serwerach interakcji i oczekuje na odpowiedzi klienta za pomocą klawiaturytonowej. W systemach bardziej rozbudowanych również udziela odpowiedzi głosem syntetycznym na pytania klienta - zwykle po uprzednim dokonaniu uwierzytelnienia.

izochroniczna transmisja—>transmisja izochroniczna

izolator optyczny - stosowany w optoelektronice a głównie w światłowodach - element optyczny spełniający funkcję „diody optycznej", przepuszczający światło tylko w jednym kierunku. Zasada jego działania polega na skręcaniu płaszczyzny polaryzacji, a następnie na ortogonalnym filtrowaniu tak skręconych promieni świetlnych.