E1/E2/E3 - europejskie standardy transmisji cyfrowej stosowane w telekomunikacji, stanowiące wielokrotność podstawowego kanału głosowego o przepływności 64 kb/s. Standard El - pierwszego (najniższego) poziomu zwielo­krotnienia o przepływności 2,048 Mb/s (30 kanałów głoso­wych oraz 2 kanały sterujące i sygnalizacyjne) - odpowiada w strefie amerykańskiej specyfikacji Tl (1,544 Mb/s) dla poziomu DS1. Standard zwielokrotnienia drugiego poziomu E2 o przepływności 8,448 Mb/s (TV lub 128 kanałów głoso­wych) odpowiada specyfikacji amerykańskiej T2 (6,312 Mb/s), natomiast standard E3 trzeciego poziomu zwielo­krotnienia, o przepływności 34 368 Mb/s (16 łączy El czy­li 512 kanałów głosowych), odpowiada T3 (44 736 Mb/s), stosowanemu na poziomie DS3 w strefie amerykańskiej. Wyższe poziomy zwielokrotnienia odnoszą się do poziomu E4 (4 strumienie E3, łączna przepływność 139,26 Mb/s) oraz poziomu E5 (4 strumienie E4, łączna przepływność 565,148 kb/s).

e- (electronic) - powszechnie używany (i nadużywany) przedrostek tematyczny, za pomocą którego następuje au­tomatyczne kojarzenie normalnie dotychczas funkcjonują­cego zjawiska (rzeczy, produktu, czynności lub nazwy) z przekazem cyfrowym sfery internetowej. Największą furorę zrobiły internetowe slogany: e-biznes, e-book, e-commerce, e-mail, e-service, e-speak.

e-biznes - internetowy model prowadzenia biznesu wy­magający elektronicznego wspomagania działalności przed­siębiorstw, a polegający na bezpośredniej wymianie infor­macji między producentami, dystrybutorami, pośrednikami oraz odbiorcami produktów i usług rynkowych. Cechą cha­rakterystyczną jest tworzenie wolnorynkowej wspólnoty bi­znesowej EBC (E-Business Community), opartej na sieci In­ternet i globalnym środowisku webowym, także za pośre­dnictwem innych mediów elektronicznych, jako platformy do współpracy bądź szeroko pojętej konkurencji między podmiotami uczestniczącymi w procesie e-biznesowym. Środkiem wspomagania procesów e-biznesu są: interneto­wa giełda, portale informacyjne, interaktywne strony webo­we (on-line) oraz wirtualne supermarkety.

e-commerce - forma elektronicznego wspomagania handlu (electronic commerce) typu on-line i wymiany do­kumentów biznesowych EDI, obejmująca zamówienia, po­twierdzenia i płatności bezgotówkowe, wywodząca się z sy­stemów komputerowych mainframe IBM. Występuje w dwóch odmianach:

• handel pośredni (wspomaganie elektroniczne, kata­logi, oferty, wybór, zamówienie) oraz

• niematerialne usługi transakcyjne on-line (zakup, zapłata i dostawa elektroniczna). Technika kojarzona z transakcjami elektronicznymi prowadzonymi na poziomie aplikacji głównie przez sieć Internet jako: poczta elektro­niczna, rezerwacje, handlowe tablice informacyjne, techni­ka internetowa, karty bankowe, systemy bankomatowe, transfer funduszy, transport dokumentów bankowych i ad­ministracyjnych.

e-CRM (electronic-Customer Relationship Mana­gement) - ogólna nazwa nowoczesnych, elektronicznych systemów zarządzania relacjami z wieloma użytkownikami, wyposażonych- w odróżnieniu od tradycyjnych sy­stemów CRM- w dodatkowy mechanizm bezpośre­dniego kontaktu z klientami z poziomu systemowe­go (CRM interaktywny). Systemy zarządzania e- CRM zapewniają komunikację za pośrednictwem nowoczesnych środków łączności (e-mail, faks, te­lefon komórkowy) wraz z personalizacją informacji i usług poprzez strony WWW oraz przez telefoniczne centrum obsługi klienta klasy Cali Center. Działanie systemu e-CRM polega na wzajemnej współpracy kilku modułów funkcjonalnych:

• hurtowni danych (klienci, potrzeby, wymaga­nia, zwyczaje),

• przetwarzania analitycznego (OLAP),

• personalizacji klienta (modele zachowań użytkow­ników),

• sposobie rozgłaszania (media, interfejsy, wielodo- stęp) oraz

• zawieraniu właściwej transakcji między zaintereso­wanymi podmiotami.

e-mail (electronic mail) —> poczta elek­troniczna

e-service - niejednoznacznie zdefiniowane po­jęcie świadczenia różnorodnych usług za pośre­dnictwem Internetu przez firmy usługowe firmom zewnętrznym - głównie w celu uzyskania dodatko­wych dochodów. Obejmuje zarówno aplikacje z wy­korzystaniem sieci WWW, dostawy lub usługi dla przedsiębiorstw klasy ERP, jak też ofertę usług ukie­runkowanych na indywidualnego użytkownika (in­formacyjne, turystyczne, medyczne czy handlu elektronicznego).

EAN (European Article Numbering) - jeden z kilku­nastu standardów kodów kreskowych prezentujących wy­łącznie cyfry, nadzorowanych przez Stowarzyszenie Kodo­wania Towarów IANA (International Article Numbering As- sociation). Popularną wersją tego sposobu kodowania to­warów w Europie jest standard EAN-13 i jego skrócona we­rsja EAN-8. Struktura popularnego kodu EAN-13 składa się z trzycyfrowego prefiksu kraju (dla Polski 590), czterocyfro- wego numeru producenta lub dystrybutora oraz pięciocy- frowego indywidualnego kodu towarowego, po którym na­stępuje suma kontrolna.

EAP (Extensible Authentication Protocol) - jeden z wielu protokołów (PAP, CHAP, EAPOE) uwierzytelniania użytkowników działających w sieciach LAN, o cechach adap­towanych z dwustronnego protokołu PPP. Podczas gdy PPP oferuje jedynie proste uwierzytelnianie użytkowników typu peer to peer - wykorzystując protokół PAP (Password Auten- tication Protocol) lub protokół CHAP (Challenge Handshake Autentication Protocol), EAP umożliwia użycie wielu różnych protokołów uwierzytelniania. Najnowsza jego specyfikacja EAPOE (Extensible Autentication Protocol over Ethernet) dotyczy uwierzytelniania użytkowników w sieciach Ethernet.

EARN (European Academic and Research Ne- twork) - rozległa sieć łącząca europejskie ośrodki akade- mickie, część wcześniejszej sieci BITNET, również współpra- cująca z innymi sieciami rozległymi, np. Internetem. Chro- nologicznie druga, powszechnie używana sieć rozległa v Polsce (od 1990 r.), umożliwiała wymianę poczty elektro- nicznej i obsługę plików. Obecnie już nie używana.

EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal In- terchange Code)- kod 8-bitowy do reprezentacji zestawu znaków powszechnie stosowanych w komputerach klasy mainframe firmy IBM, także innych producentów. W kom- puterach PC i terminalach sieciowych EBCDIC został wyparty przez ASCII. W przeciwieństwie do ASCII położenie liter al- fabetu w zestawie 256 znaków EBCDIC nie jest ciągłe. Nie na też bezpośredniego odwzorowania wszystkich znaków EBCDIC w ASCII i na odwrót.

ECC (Error Correction Code) - tradycyjnie stosowany kod korekcji błędów ułatwiający urządzeniom transmisyjnym i komputerom automatyczne odtwarzanie części lub całości wiadomości otrzymanych z błędami.

ECC (Elliptic Curve Cryptography) - sposób szyfro­wania i autoryzacji informacji stosowany (od 1985 r.) do utajniania przekazów transmitowanych głównie przez sieć bezprzewodową. ECC, w porównaniu z RSA, stanowi bar­dziej wydajną technikę szyfrowania informacji, dostarcza­jąc, przykładowo, za pomocą klucza o długości 163 bity takiej samej mocy kryptograficznej jak z zastosowaniem al­gorytmu RSA o długości 1024 bity lub więcej. Zaintereso­wanie szyfrowaniem typu ECC stopniowo maleje.

echo sygnału - niepożądane zjawisko w dwukierun­kowych torach transmisyjnych (dwuprzewodowych lub czte- roprzewodowych), powstające głównie w wyniku niepełne­go zrównoważenia linii kablowych za pomocą rozgałęźników linii telefonicznej lub występowania przesłuchów między li­niami o przeciwnych kierunkach transmisji. W telefonii ana­logowej likwidacji echa dokonuje się przez pasywną symetryzację linii za pomocą równoważników toru i stosowanie tłumików echa, a w telefonii cyfrowej i transmisji danych za pośrednictwem aktywnych urządzeń do kasowania echa (kompensatory echa). Obecność tłumików bądź kompen­satorów echa może niekiedy uniemożliwiać dupleksową transmisję danych (Fuli Duplex).

echopleks (echoplex) - najstarszy sposób wzrokowe­go wykrywania i manualnej korekcji błędów transmisji asyn­chronicznej prowadzonej między terminalem a komputerem sieciowym. Podczas wprowadzania danych z wejściowych urządzeń klawiaturowych na ekranie kontrolnym monitora użytkownika nie są wyświetlane znaki z klawiatury, lecz za­akceptowane i odsyłane z powrotem przez komputer siecio­wy, a użytkownik ma możliwość ich korekty z klawiatury.

ECMA (European Computer Manufacturers Asso- ciation) - europejskie stowarzyszenie producentów kompu­terów, oddziałujące zakresem swojej oferty handlowej na mię­dzynarodowe organizacje normalizacyjne i standaryzujące.

ECSD (Enhanced Circuit Switched Data) - jeden ze sposobów zwiększenia szybkości transmisji danych klasy EDGE w sieciach komórkowych trzeciej generacji (GSM/2+, TDMA/136+). W ECSD - stanowiącym ulepszoną formę transmisji szczelinowej z komutacją kanałów HSCSD (GSM/2+) - stosuje się ośmiowartościową modulację PSK, o większej efektywności kodowania. Dzięki temu możliwe jest uzyskiwanie takich samych przepływności jak w przeka­zach z komutowaniem kanałów HSCSD, lecz przy mniejszej liczbie użytych szczelin czasowych w ramkach TDMA.

EDACS (Enhanced Digital Access Communica- tion System) - system trankingowy firmy Ericsson zapew­niający transmisję danych oraz analogowy lub cyfrowy prze­kaz sygnałów mowy przez kanały radiowe. Dostępny w dwóch wersjach: jako wąskopasmowy (szerokość kanału 12,5 kHz, częstotliwość radiowa 896-941 MHz) oraz szero­kopasmowy (kanały 25 kHz i 30 kHz) w kilku pasmach ra­diowych, umożliwia trzy rodzaje transmisji:

• przekaz analogowy głosu (szybkość 9,6 kb/s),

• przekaz cyfrowy głosu (9,6 kb/s) oraz

• transmisję danych (4,8 kb/s lub 9,6 kb/s). Typowym zastosowaniem systemu jest budowa hierarchicznej sieci radiowej w prywatnych strukturach zamkniętych (policja, straż, służby celne, energetyka, kolejnictwo) - z możliwością świadczenia usług w systemach publicznych i mniejszych przedsiębiorstwach prywatnych.

EDFA -»wzmacniacz EDFA

EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution) - najnowsza metoda modulacji cyfrowej, umożliwia­jąca przekaz multimedialnych informacji (obraz ruchomy) przez sieci komórkowe (GSM, GSM 2+, TDMA/136, TD­MA/136+) z typową szybkością przekazu od 384 kb/s do 1 Mb/s. W standardzie EDGE wyróżnia się dwie fazy rozwoju: systemy EGPRS (9 trybów modulacji i kodowania)

oraz systemy ECSD z przeznaczeniem dla usług multimedialnych i czasu rzeczywistego. W standardowej wersji EDGI wymagana szerokość pasma wynosi 2x2,6 MHz, natomiast wąskopasmowa wersja systemu (o paśmie częstotliwości mniejszym niż 2x1 MHz) - oznaczana jako EDGI Compact, umożliwia przesyłanie danych z szybkością di 384 kb/s.

EDI (Electronic Data Interchange) - system elek tronicznej wymiany danych handlowych lub administra cyjnych (faktury, zamówienia, przelewy) między systemami komputerowymi różnych firm. Stosuje uzgodniony standard formatowania danych UNI EDIFACT między odrębnymi jednostkami organizacyjnymi, do przekazywania

danych przez łącza prywatne lub dzierżawione okreso­wo, obowiązujący w Polsce jako PN-90/T-20091. Wyko­rzystuje protokoły kodów kreskowych systemu EAN, poczty elektronicznej X.400 (krajowy Polkom 400) i adresacji katalogowej X.500. Coraz częściej zastępowany przez rozwiązania e-commerce, za pośrednictwem znacznie tańszych łączy internetowych.

EDIFACT (Electronic Data Interchan­ge for Administration, Commerce and Transport) - międzynarodowy standard ko­munikatów EDI przeznaczony dla administra­cji, handlu i transportu, zaakceptowany przez większość krajów europejskich, również w Pol­sce (PN92/T-20091). Opisuje sposób forma­towania dokumentów i wymiany komunikatów w systemach elektronicznych EDI, zasady składni do tworzenia struktur wymiany i wytyczne do projekto­wania wiadomości. Ochrona danych w standardzie EDIFACT jest zachowana na poziomie wiadomości, a każda wiadomość jest chroniona oddzielnie.

EDORAM (Extended Data Out Dynamie RAM) popularne układy półprzewodnikowej pamięci dynamicznej RAM o swobodnym dostępie, z utratą zawartości zareje- strowanych danych po wyłączeniu zasilania.

EDTV (Extended Definition Television) - rozszerzony standard systemu telewizyjnego o polepszonej jakości obrazu i większej rozdzielczości punktowej, odpowiadający studyjnej wersji przekazu telewizyjnego. Studyjną jakość obrazu uzyskuje się przy następujących podstawowych pa- rametrach technicznych: rozszerzona rozdzielczość do 960 punktów x 576 linii, częstotliwość 50 Hz, format obrazu 16:9, przepływność strumienia danych ok. 9 Mb/s.

EEPROM (Electrically Erasable Progratnmable Read Only Memory) - układ scalony nieulotnej, lecz ka- sowalnej elektrycznie pamięci programów lub danych, określany także jako pamięć błyskowa FLASH. Do zaprogra- mowania dowolnego bajtu wystarcza jeden cykl zapisu, co sprawia, że pamięć EEPROM jest idealnym rozwiązaniem przy uruchamianiu nowego oprogramowania bądź zmiany zawartości tablic istniejącej pamięci. Pamięć EEPROM jest często stosowana do aktualizacji programów bądź unacze- śniania algorytmów transmisji w modemach analogowych.

efektywność transmisji - parametr określający efektywność przyjętego protokołu transmisji. Im więcej sy­gnałów sterujących i synchronizacyjnych znajduje się w sa- modzielnym bloku informacji, tym niższa jest efektywność wykorzystania kanału transmisyjnego - określana jako sto­sunek liczby bitów informacyjnych do całkowitej liczby prze­syłanych bitów. Najniższą efektywnością (ok. 70%) cechuje się asynchroniczna transmisja znakowa, powszechnie sto­sowana w modemach.

EFR (Enhanced Fuli Rate) - ulepszony sposób kodo­wania głosu w kanałach głosowych GSM o pełnej przepływ­ności (22,8 kb/s), oparty na koderach klasy CELP. Zapewnia lepszą jakość transmitowanych sygnałów mowy, przy zacho­waniu dotychczasowej przepływności kanału radiowego.

EGP (Exterior Routing Protocols) - protokoły rutowa- nia zewnętrznego połączeń i wymiany komunikatów oraz in­formacji między autonomicznymi domenami z protokołem TCP/IP, czyli głównie domenami sieci Internet. Zestawem autonomicznym, w którym działają protokoły rutowania we­wnętrznego klasy IGP (Interior Gateway Protocols), może być grupa wzajemnie połączonych ruterów (mostów, hu- bów, przełączników) działających wspólnie na ograniczo­nym obszarze uczelni, przedsiębiorstwa lub miasta. Proto­koły rutowania zewnętrznego trasują połączenia między ru- terami brzegowymi odrębnych domen autonomicznych.

EGPRS (Enhanced General Packet Radio Servi- ces) - rozszerzona wersja transmisji pakietowej GPRS uży­wana w sieciach komórkowych, w których do zwiększenia szybkości transmisji stosuje się 9 typów modulacji i kodo­wania (5 typu 8PSK i 4 typu GMSK). Dzięki temu uzyskuje się przepływności w granicach 8,4-59,2 kb/s w jednej szczelinie czasowej kanału radiowego systemów trzeciej ge­neracji (3G). Takie rozwiązanie zapewnia szybkości transmi­sji odpowiednio od 67,2 kb/s do 473,6 kb/s przy wykorzy­staniu wszystkich 8 szczelin czasowych bezprzewodowego łącza pakietowego. Z wielu przyczyn technicznych nie wszy­stkie te możliwości są wykorzystywane.

EIA (Electronic Industry Association) - amerykań­skie stowarzyszenie przemysłu elektronicznego definiujące (od 1924 r.) wiele standardów sprzętu elektronicznego i te­lekomunikacyjnego, przyjmowanych później przez między­narodowe organizacje standaryzujące. W telekomunikacji najbardziej znanymi są standardy interfejsowe EIA (euro­pejskie RS 232C, RS 422, RS 423, RS 449) określające parametry techniczne (polaryzacja, czasy trwania, wielko­ści napięcia i prądu) w łączach między modemem i publicz­ną siecią telekomunikacyjną PSTN a komputerem.

EIA/TIA 568 (Electronic Industries Associa- tion/Telecommunications Industries Association) - zalecenia stowarzyszenia elektroniki i telekomunikacji prze­mysłowej dotyczące wszelkich instalacji teleinformatycz­nych, zawierających skrętkę telekomunikacyjną w okablo­waniu komunikacyjnym budynków. Obecnie określane jest przez 7 kategorii okablowania strukturalnego. Europejskim odpowiednikiem tych kategorii są klasy okablowania struk­turalnego ISO 11801, oznaczane od A do F (odpowiednie dla różnych aplikacji).

EIB (European Installation Bus) - coraz bardziej po­pularny europejski standard automatyki domowej i we- wnątrz budynkowej, a także w instalacjach budynków inteli­gentnych IBS. Standard jest przeznaczony do stosowania i atestowany przez organizację EIBA (European Installation Bus Association) - w celu utrzymania odpowiedniej ochro­ny urządzeń i człowieka przed różnorodnymi przepięciami. Zgodnie z normą CEIICE 61643-1 (1998.02) standard EIB uwzględnia stosowanie różnorodnych ograniczników prze­pięć, używanych w sieciach elektroenergetycznych niskiego napięcia (do 1000 V) w 3 kaskadach ochrony:

• klasa I - przepięcia piorunowe na wejściu linii do bu­dynku;

• klasa II - przepięcia wewnątrzbudynkowe oraz

• klasa III - pozostałe sposoby ochrony specjalistycznej.

EIDE (Enhanced IDE) - rozszerzenie równoległego standardu interfejsowego IDE, umożliwiające włączenie maks. 4 pamięci masowych do wspólnego interfejsu i prze­kaz danych z szybkością w zakresie 9-16 MB/s (Mode 4) - przy typowej przepływności 13,3 MB/s. Do interfejsu EIDE można włączać dyski o pojemności podwyższonej do 8,4 GB danych. Niedogodnością standardu jest niewielka maks. długość kabla szyny interfejsowej - zwykle nie prze­kraczająca kilkudziesięciu cm, co ogranicza jego stosowa­nie do łączenia urządzeń znajdujących się wyłącznie we­wnątrz systemu komputerowego.

EIGRP (Enhanced Interior Gateway Routing Protocol) - rozszerzona, bardziej wydajna wersja wcześniejszego protokołu trasującego IGRP, wprowadzona w końcu lat 80. przez Cisco. Podobnie jak IGRP rozszerzo­ny tryb protokołu używa mechanizmów trasowania di- stance-vector, ale wprowadza inne cztery parametry trasowania:

• opóźnienie międzysieciowe;

• zmienną szerokość pasma przenoszenia (1,2 kb/s - 10 Gb/s);

• różnorodne obciążenia (w zakresie 1-255) oraz

• wiele poziomów niezawodności (1-255). Protokół EI­GRP akceptuje trasowanie wielościeżkowe, niejawne zarzą­dzanie trasami przekazu pakietów, zajmuje się rozgłaszaniem informacji co 90 s (protokół RIP czyni to samo co 2 s) oraz ma zaimplementowane mechanizmy wykrywania zapętleń.

EIP (Enterprise Infortnation Portal) - model portali korporacyjnych, łączący najlepsze cechy portali z dostępem do aplikacji i bazy danych konkretnego przedsiębiorstwa. Portale korporacyjne o odpowiednim zabezpieczeń przed włamaniem (personalizacja dostępu) są przeznczone zarówno dla własnych pracowników, jak i partnera handlowych przedsiębiorstwa, dostarczając bieżących informacji i firmowych raportów handlowych przez sieć Inter- net. Zapewniają jednolity dostęp do różnych źródeł danych (bazy, pliki tekstowe, poczta), także do zewnętrznych źródeł informacji za pośrednictwem popularnych serwisów internetowych.

EIR (Equipment Identification Register)- baza danych w systemie komórkowym GSM zawierająca - na podstawie zgromadzonych numerów seryjnych komórkowych urządzeń ruchomych - informacje o telefonach skradzionych lub zagubionych.

EIR (Excess Information Rate) - jeden z dwóch par metrów transmisji (drugim jest gwarantowana przepływność CIR) negocjowanych między użytkownikiem a siecią pakietową Frame Relay. Określa praktycznie nie gwaranto- waną, nadmiarową przepływność transmisji, akceptowalną przez sieć - pod warunkiem, że istnieją w niej wolne zasoby przepływności. Całkowita szybkość kanału dostępna w danej chwili użytkownikowi wynosi CIR plus EIR i wielkości tej nie wolno użytkownikowi przekroczyć. Ramki przekraczające tę sumaryczną wielkość będą odrzucane przez sieć (gubione) i będą wymagać powtórnego przesyłania.

EISA (Extended Industry Standard Architecture) - popularna architektura wewnętrznej magistrali komputerów klasy PC rozszerzająca starszą 16-bitową szynę interfejsową (PC/AT) do 32 bitów, z zachowaniem zgodności z istniejącymi 16-bitowymi kartami rozszerzenia urządzi standardu ISA. EISA stanowi konkurencyjne rozwiązań w stosunku do wcześniejszej architektury mikrokanałowej MCA promowanej przez IBM, a także dostarcza więcej od MCA funkcji kanałowych.

ekran dotykowy - monitor specjalnej konstrukcji umożliwiający użytkownikowi wybieranie prezentowanych na nim ikon lub przycisków przez dotknięcie ich wizerunku na ekranie. Stosowany często w prostych i powtarzających się operacjach (tak, nie, wybierz, otwórz, prezentuj, zakończ) oraz przy wprowadzaniu danych numerycznych z terminalu.

Telefon internetowy WebTouch z ekranem dotykowym (Alcatel)

ekstranet - lokalna sieć komputerowa z funk­cjami intranetu (działająca z protokołami TCP/IP), rozszerzona o zewnętrzne zasoby sieciowe - głównie o zdalne specjalizowane serwery informacji. Strony webowe tworzone dla różnych grup roboczych przedsiębiorstwa są uzupełniane odpowiednimi hiperłączami i odwołują się przez sieć internetową do zewnętrznych witryn producentów (klientów, dystry­butorów, dostawców lub podwykonawców), których sprzęt, produkty lub oprogramowanie leży w kręgu zainteresowania pracowników firmy lokalnej. Eks­tranet wywodzi się z integracji funkcji Internetu (do­stęp do informacji rozproszonej po całym świecie) z intranetem (komputerowy przepływ informacji

wewnątrz przedsiębiorstwa wykorzystujący protokoły TCP/IP).

EL FEXT (Equal Level Far-End Crosstalk) - para­metr zdalnego przeniku kablowego FEXT, pozwalający oce­nić przydatność kabla miedzianego dla szybkich transmisji w okablowaniu strukturalnym. Określa względny poziom za­kłóceń sygnałów indukowanych w sąsiedniej skrętce, ale powstających na drugim końcu kabla telekomunikacyjnego (oddalonego od źródła sygnału). Jest potrzebny do określa­nia jakości sieci kablowej w systemach transmisji używają­cych tych samych (dwóch) par skrętek w dwóch kierunkach jednocześnie. Przydatność kabla do transmisji wieloparowych określa parametr PS ELFEXT

ELAN (Emulated LAN) - nazwa sieci LAN emulowanej (odwzorowanej) w środowisku sieciowym ATM, w której każ­demu klientowi sieci może odpowiadać jedna lub więcej sieci emulowanych ELAN w ramach istniejącej struktury ATM. ELAN jest równoważna sieci wirtualnej VLAN z przekazem datagramowym, przy czym każda z nich może emulo­wać albo sieć Ethernet albo Token Ring, za pomocą nastę­pujących komponentów:

• LEC (LAN Emulation Client);

• LES (LAN Emulation Servery,

• BUS (Broadcast and Unknown Server) oraz

• LECS (LAN Emulation Configuration Server).

Podstawowym celem emulacji LAN jest zapewnienie ist­niejącym aplikacjom dostępu do sieci ATM z wykorzystaniem protokołów, takich jak: APPN, NetBIOS, IPX, IP i in. - funkcjo­nujących zarówno dla urządzeń brzegowych, jak też urządzeń i stacji pracujących w sieci LAN. LANE (wersja 2.0) rozszerza standardowe funkcje przez zapewnienie odpowiedniej jako­ści usług QoS oraz implementację redundancyjnych usług LANE w aplikacjach sieciowych o specjalnym znaczeniu.

ELIXIR - krajowa międzybankowa usługa transmisji da­nych, za pomocą której banki i instytucje finansowe przeka­zują sobie przelewy w postaci elektronicznej.

EMC —> kompatybilność elektromagnetyczna

EMI (Electromagnetic Interference) - każde niepożą­dane promieniowanie elektromagnetyczne szkodliwie od­działujące na pracę urządzeń elektrycznych i elektronicz­nych oraz pomniejszające wydajność kanałów transmisji da­nych. Źródłem EMI są przewody elektryczne i transmisyjne, silniki, rozruszniki, generatory elektryczne oraz inne urządze­nia wytwarzające zmienne pola elektromagnetyczne.

emotikony (emoticons) - specjalnie konstruowane symbole interpunkcyjne (zwane potocznie uśmieszkami), stosowane zwyczajowo do elektronicznego wyrażania na­stroju nadawcy w trakcie wzajemnego komunikowania się przez IRC lub pocztą elektroniczną. Emotikony, tworzone za pomocą znaków klawiatury i przesyłane przez sieć, odzwier­ciedlają wyraz twarzy lub emocje niewidocznego nadawcy: (:-), ©, :-(, :-o i in.

emulacja LAN —> ELAN

emulator - samodzielne urządzenie komputerowe lub program, który działa identycznie jak emulowany obiekt, czyli inny sprzęt techniczny lub inne oprogramowanie. Pro­gram emulacji terminalu zezwala komputerowi klasy PC pełnić funkcje terminalu zdalnego, dołączonego do duże­go komputera lub udostępniać usługi serwowane przez oddalony komputer przez generowanie odpowiednich ko­dów sterujących z terminalu, na które oczekuje system komputerowy.

EMV (Europay, MasterCard, VISA) - standard (1999 r.) zabezpieczenia bezprzewodowych transakcji ban­kowych prowadzonych on-line przez sieć otwartą, wykorzy­stujący podstawowe założenia i aplikacje wcześniejsi protokołu zabezpieczeń SET. Dodatkowo specyfikuje interfejs, umożliwiający konstruowanie czytników kart elektronicznych współpracujących z elektronicznymi kartami bankowymi (karty chipowe). Nad zbliżonym projektem zabezpieczenia transakcji bezprzewodowych EMPS (Electronic Mobile Payment Systems) z terminali dwukartowych (karty SIM i karty chipowe) pracuje firma Nokia.

ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) - pierwsza elektroniczna maszyna cyfrowa z prawdziwego zdarzenia (1946 r., Eckert, Mauchly), z ręcznym wprowadzaniem danych, wykonana w USA na zamówienie wojska.

enkapsulacja —> kapsułkowanie pakietów

EOT (End of Transmission) - sygnalizacja końca transmisji danych, znak sterujący używany w telekomunikacji do zasygnalizowania końca transmisji.

Epoc - otwarty system operacyjny utworzony przez konsorcjum Symbian (Ericsson, Nokia, PSION, Motorola, Matsushita/Panasonic), specjalnie zorientowany na przetwarzanie głosowe w telefonach komórkowych i innych głosowych urządzeniach bezprzewodowych. Napisany w języku C++, obiektowo zorientowany system Epoc został pozbawiony większości niepotrzebnych cech ze środowiska komputerów osobistych z uwzględnieniem: maks. oszczędność energii, niewielkiej zajętości pamięci i dużej szybkości działania.

EPROM (Erasable Programmable ROM)- najbardziej popularny rodzaj programowanych i kasowalnych pamięci półprzewodnikowych o nieulotnej zawartości informacji. Kasowanie całej zawartości pamięci dokonuje się jedynie przez intensywne naświetlanie promieniowaniem ultrafioletowym (10-30 min), przy czym nie jest możliwe kasowanie pojedynczych bajtów pamięci, natomiast proces przeprogramowania może być powtarzany wielokrotnie (do kilkudziesięciu razy). Przewidywana trwałość danych umieszczonych w pamięci EPROM wynosi ok. 10 lat.

erlang - jednostka natężenia ruchu (trafiku) w liniach i węzłach komutacji telefonicznej określająca średnią inten- sywność ruchu telefonicznego. Jeden erlang [Erl] oznacza ruch, w którym jedno łącze (ścieżka, kanał, węzeł) jest ciągle zajęte (jednogodzinna rozmowa w ciągu godziny, jedno- minutowe połączenie w ciągu minuty itp.). Natężenie rut wynosi 5 Erl, jeśli w ciągu godziny istnieje np. 100 połączeń 3-minutowych lub 25 rozmów 4-minutowych plus 40 roz­mów 5-minutowych itp. Typowy abonent mieszkaniowy ge­neruje ruch w zakresie 50-70 mErl, natomiast abonent urzędowy i tzw. małego biznesu 100-150 mErl.

Erlang B - wzór i tablica po raz pierwszy przedstawiona przez A.K. Erlanga, ukazujące zależność między liczbą po­trzebnych (niezbędnych) linii telefonicznych do centrali nadrzędnej a liczbą wszystkich abonentów przyłączonych do węzła, przy zadanym prawdopodobieństwie blokowania (w zakresie 0,1-10%). Zakłada się, że wywołania połączeń są przypadkowe w czasie (rozkład Poissona), a czas ich trwania ma charakter wykładniczy. Skuteczność nawiązy­wania połączeń określa parametr GoS.

Erlang C - formuła i tablica zależności dla generowane­go trafiku, liczby łączy przyłączonych oraz łączy osiąganych. Jest niezbędna do projektowania automatycznych centra­lek abonenckich PABX w przypadku, gdy trafik ma charakter przypadkowy i występują kolejki zgłoszeń.

ERMES (European Radio Message System) - ogól­noeuropejski system przywoławczy unormowany przez ETSI (od 1992 r.) w zaleceniu ETS 300-133. Na potrzeby syste­mu przyznano 16 częstotliwości radiowych w paśmie 169,4-169,8 MHz z odstępem międzykanałowym 25 kHz. W każdym kraju europejskim będą dostępne 4 z 16 przy­dzielonych kanałów, a urządzenia przywoławcze (pagery) winny być przystosowane do odbioru przywołań ze wszyst­kich kanałów. System ERMES zapewnia przekaz wszystkich tradycyjnych form przywołania (dźwiękowe, numeryczne i tekstowe) oraz dodatkowo przezroczystą transmisję da­nych do ok. 65 tys. bitów. Do charakterystycznych cech sy­stemu należą:

• świadczenie usług o międzynarodowym zasięgu;

• możliwość realizacji odrębnych sieci krajowych nadzorowanych przez różnych operatorów;

• jednokierunkowy przekaz komunikatów przywoław­czych z szybkością do 6250 b/s (większa niż w systemie przywoławczym POCSAG);

• ujednolicony zakres usług z pozostawieniem opera­torom sieci wyboru oferty konkretnych usług przywoław­czych;

zapewnienie pełnej zgodności poszczególnych frag­mentów sieci, umożliwiając korzystanie ze standardowych odbiorników przywoławczych klasy ERMES w sieciach róż­nych operatorów.

ERP (Effectire Radiated Power) - skuteczna moc promieniowana przez radiowe (mikrofalowe) urządzenia nadawcze odniesiona do dipola półfalowego o zysku ener­getycznym 1,64 (2,15 dB).

ESDI (Enhanced Smali Device Interface) - starsze rozwiązanie interfejsu do pamięci dyskowej zapewniające zapis sektorów o rozmiarach 512 bajtów z szybkością trans­misji 10-15 Mb/s. Do jednego sterownika ESDI można podłączyć maks. 2 napędy dyskowe.

ESIG (European SMDS Interest Group) - europej­ski zespół normalizacyjny przygotowujący zalecenia dla szybkich sieci pakietowych SMDS.

ETACS (Extended Total Access Communication System) - system ruchowej, analogowej telefonii komór­kowej pierwszej generacji (IG) o dwukrotnie zwiększonej liczbie kanałów radiowych w porównaniu z pierwowzorem TACS, zastosowanym po raz pierwszy (1983 r.) w Wielkiej Brytanii. Stał się światowym standardem łączności komór­kowej. System analogowy TACS działa w paśmie częstotli­wości 900 MHz, przy zmniejszeniu odstępu międzykanało- wego z 30 kHz na 25 kHz - przyjętego powszechnie w Europie. Udostępnia 600 dwukierunkowych ka­nałów rozmownych w dwóch pasmach radiowych o szerokości 15 MHz.

Ethernet - technologia przekazów sieciowych, także nazwa sieci komputerowej funkcjonującej z podstawową szybkością nie mniejszą niż 10 Mb/s, przy wykorzystaniu dostępu do medium z de­tekcją kolizji - typu CSMA/CD. Podstawowym me­dium transportowym dla mniejszych szybkości transmisji jest cienki kabel współosiowy 10Base-2 lub gruby (żółty) kabel współosiowy 10Base-5 konfigurowany w topologii magistrali, do której można podłą­czyć maks. 8 tys. stacji roboczych. Możliwe jest przystoso­wanie in. mediów transportowych (skrętka, światłowód). Pojęcie sieci komputerowej Ethernet odnosi się do wielu technologii sieci LAN i obejmuje kilka kategorii rozwiązań

1. różnych szybkościach transmisji:

• Ethernet (oraz IEEE 802.3) dla sieci LAN z przepływ­nością 10 Mb/s,

• Ethernet 100 Mb/s,

• Ethernet 1000 Mb/s,

• Ethernet 10 Gb/s.

Ethernet 100 Mb/s (Fast Ethernet) - standard sieci LAN pracującej z szybkością 100 Mb/s, będący rozwi­nięciem wcześniejszego standardu sieci komputerowych Ethernet (10 Mb/s). Zwiększenie szybkości do 100 Mb/sjest definiowane wg IEEE (1993 r.) przez dwie różne specyfikacje szybkiego Ethernetu: 1OOBase-T (Fast Ether­net Alliance) pod numerem 802.3 oraz 100VG-AnyLAN (Hewlett-Packard, IBM) pod numerem 802.12. Obydwie, oparte głównie na sieciach o gwiaździstej topologii, korzy­stają z wielu wersji kart komputerowych klasy PC o upro­szczonym sposobie instalacji typu pług and play i zbliżonym formacie transmisji, jednak różnią się sposobem dostępu do transmitującego medium.

Ethernet 1000 Mb/S (Gigabit Ethernet) - stan­dard sieci komputerowej Ethernet o przepływności 1 Gb/s, w którym zastosowano ten sam format ramki i sposób dostę­pu do medium z detekcją kolizji CSMA/CD jak w „zwykłym" Ethernecie 10 Mb/s. Sieć Ethernet 1 Gb/s jest przeznaczona głównie do światłowodowych połączeń serwerów i superser- werów z szybkimi przełącznikami sieciowymi w trybie pełnego dupleksu, a także do pracy w półdupleksie dla połączeń współdzielonych przy użyciu regeneratorów. Efektywne wyko­rzystanie tak wysokiej przepływności wymaga stosowania najnowszych przełączników filtrujących pakiety z szybkością

1. min pps (pakietów/s) i wyposażonych w agentów SNMP do zarządzania oraz w algorytm trasowania Spanning Tree - umożliwiający tworzenie łączy zapasowych w celu eliminacji pustych lub ślepych pętli komunikacyjnych.

Ethernet 10 Gb/s (Ten Gigabit Ethernet) - naj­nowsza propozycja standardu sieci Ethernet sankcjonująca przepływność 10 Gb/s w lokalnej sieci komputerowej, przy zachowaniu tej samej ramki, ale nie tego samego sposobu dostępu do medium - jak w dotychczasowych standardach ethernetowych (CSMA/CD). Od 1999 r. znajduje się na eta­pie projektu prowadzonego przez IEEE 802.3-HSSG (Higher Speed Study Group), który wstępnie określił podstawowe cechy nowego rozwiązania:

• podstawowa przepływność 10 Gb/s; rezygnacja z mechanizmu CSMA/CD, wyłącznie tryb pełnego dupleksu

• światłowodowe medium transmisyjne;

• maks. długość segmentu LAN wynosi 100 m (włókno wielomodowe MMF) lub 300 m (wielomodowe włókno ulepszone) oraz 2 km (włókno jednomodowe SMF) dla sieci kampusowej. W sieciach MAN łączna długość toru światłowodowego sięga 40 km.

ETSI (European Telecommunications Standards Instittite) - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych, utworzony z inicjatywy EWG, w celu standaryzacji rynku telekomunikacyjnego w zakresie sprzętu, sieci i usług komunikacyjnych. Opracowaniem projektów norm zajmują się branżowe komitety techniczne. Członkiem ETSI może zostać każda organizacja zainteresowana w opracowaniu norm i działająca na terenie państw europejskich. ETSI skupia ok. 300 członków, głównie operatorów sieci, dostawców sprzętu telekomunikacyjnego, użytkowników i administrację łączności telekomunikacyjnej.

ETX (End of Text) - koniec informacji tekstowej, znak sterujący używany w telekomunikacji do wskazania końca informacji tekstowej, ale nie ukończenia całej transmisji które sygnalizuje dopiero znak EOT (End of Transmission)

etykieta (labet) - wieloznaczeniowy zestaw symboli nagłówkowych używany podczas programowania komputerów do identyfikacji plików i opisu wiadomości, także etykietowania wolumenów dyskowych i rekordów dany W programowaniu może oznaczać: zmienną, funkcję lub podprocedurę, w operacjach zapisu danych: adres lub lokalizację docelową zbioru, a w arkuszach kalkulacyjny identyfikator grupy danych lub stosownych wyrażeń.

Euro-ISDN - standard publicznej sieci telekomunikacyjnej do realizacji zintegrowanych usług cyfrowych ISDN zgodnych z ogólnoeuropejskimi wymaganiami i ustaleniami międzynarodowej organizacji MoU (Memorandum of Under- standing). Zakres norm i zaleceń Euro-ISDN obejmuje:

• normalizację styków dostępu użytkownik/sieć – doty- czącą podstawowego (2B+D) i pierwotnego (30B+D) i dostępu do kanałów od strony zarówno fizycznej (parametry elektryczne), jak i logicznej (protokoły sygnalizacyjne);

• standaryzację styku między sieciami ISDN - w tym wymagań na ISUP (ISDN User Part) systemu sygnalizacyjnego SS7;

• ustalenie obowiązkowych usług przenoszenia (bearer serwces) - zwanych inaczej transportowymi i obejmują­cych: 64 kb/s nieograniczone, 64 kb/s w paśmie akustycz­nym 3,1 kHz, 64 kb/s dla sygnałów mowy;

• określenie dostępnych teleusług

• sposoby sterowania urządzeniami końcowymi. Stero­wanie to jest realizowane przez standardowe procedury 7- warstwowego modelu odniesienia ISO/OSI, zapewniające­go zgodność różnych terminali pracujących w sieci.

Eutolsat - operator satelitarny korzystający z własnej sieci satelitów obejmujących swym zasięgiem Europę. Słu­żą one głównie do transmisji telewizyjnych, również transmi­sji danych w systemach VSAT. Satelity tego systemu mają wiązki promieniowania radiowego skierowane w różne czę­ści Europy, dwa z nich obejmują swym zasięgiem Europę Centralną.

EUTELTRACS - system nawigacji pojazdów kołowych (odmiana systemu Omnitracs dostosowana do warunków europejskich), do kierowania i zarządzania transportem cię­żarowym na terenie Europy, Azji i Afryki przez satelity EUTEL- SAT. Dysponuje niewielką przepływnością indywidualną w zakresie 55-165 b/s. Maks. przepływność zbiorcza wyno­si 14,88 kb/s w pasmach transmisji o częstotliwościach 12/11 i 14 GHz.