KAPILARNOŚĆ –powstaje na skutek istnienia w gruncie porów, które tworzą jakby rurki między szkieletem gruntowym. W skutek przyczepności do ścianek tych rurek oraz napięcia powierzchniowego woda może unosić się na wysokość powyżej poziom swobodnego zwierciadła.

KAPILARNOŚĆ CZYNNA – wysokość, na którą woda na skutek sił napięcia powierzchniowego podniesie się w porach gruntu ponad poziom swobodnego zwierciadła przy podsiąkaniu od dołu.

Laboratoryjny sposób wyznaczania kapilarności czynnej: sprzęt: statyw, rurka szklana Ø 4-6mm i dł. 1,5-20m (od dołu filtr lub siatka), ubijak drewniany, lejek, naczynie, deseczka drewniana. Przeprowadzenie doświadczenia: rozdrobnić piasek tak aby nie było grudek. Rurkę szklaną zaopatrzyć od dołu w filtr, ustawić na deseczce drewnianej i nasypać piasek (każdorazowo piasek ma tworzyć warstwę 2cm). Ubić piasek. Po napełnieniu piaskiem, wstawić ją do naczynia w pozycji pionowej i przymocować do statywu. Potem do naczynia nalewamy wody tak aby zanurzenie końca rury nie przekraczało 1cm. Wysokość kapilarnego podniesienia się wody poznajemy po kolorze gruntu. Wysokość mierzymy po 1,2,5,10,15 i 30 minutach i po 1,2,4,6,24 godzinach. Za początek kapilarnego podniesienia się wody przyjmuje się czas gdy poziom H2O w gruncie = H2O w naczyniu. Kapilarność czynną podajemy w cm słupa wody.

KAPILARNOŚC BIERNA – wysokość na jakiej woda będzie się utrzymywać w porach gruntu ponad poziomem swobodnego zwierciadła przy obniżeniu tego poziomu. Laboratoryjny sposób wyznaczania kapilarności biernej: Stosowany jest dla gruntów sypkich lub o niedużej spoitości, dla których Hkc <170cm. Nie stosuje się do gruntów o spoitości wystarczającej do uformowania kulki o Ø 7-8 mm, względnie od 2mmmm lub mikroskopowo został uznany za niejednorodny. Sprzęt: naczynie o Ø >20 cm i h>30 cm. Napełnić wodą powyżej 25 cm. Lejek szklany o kącie rozwarcia 60º i Ø rurki 5-10 mm i h>50mm. Rurka gumowa dł> 2m i Ø>14mm. Urządzenie do zawieszania lejka i umożliwienie podniesienia lejka na h>2m ponad powierzchnię zwierciadła w naczyniu. Podziałka powyżej 2 cm i działce 5cm. Termometr o zakresie 0-30ºC z podziałką powyżej 1ºC. Sekundomierz, przyrządy do oznaczania wilgotności. Przeprowadzenie doświadczenia: Rozetrzeć próbkę do stanu sypkiego, odsiać ziarna powyżej 2 mm. Z pobranego gruntu pobrać 5 próbek o ciężarze ok. 20g. Rurkę zanurzyć w wodzie ok. 10 cm, uważając na dobra odpowietrzenia lejka i rurki. Po zanurzeniu wkłada się di lejka sączek filtracyjny, przytrzymując go na dnie lejka pod wodą. Piasek do lejka wsypywać małymi porcjami ugniatając powierzchnię usuwając w ten sposób pęcherzyki powietrza. Temperatura wody i próbki -+ 2º C od temperatury otoczenia.

■ badania wstępne: Lejek podnosić z prędkością 1 cm/s aż pod próbkę utworzy się pęcherzyk z powietrzem, wówczas zmniejszyć różnicę wysokości między sposobem próbki a zwierciadłem wody w naczyniu. Otrzymana wartość to wstępna wielkość Hkb. ■ badanie właściwe: Badanie na 2 próbkach prowadzone jednocześnie, lejek podnosić na wysokość 0,7 Hkb pozostawiając go w tej pozycji na 5 minut. Trzeba pilnować aby nie tworzył się pęcherzyk powietrza, jeżeli powstanie przesunąć o 5 cm w górę z prędkością 1cm/s. i zostawić na kolejne 5 minut. Podnosić aż pęcherzyki pod sączkiem powstanie na skutek przebicia się powietrza przez próbkę. W chwili powstania pęcherzyka zanotować czas w minutach jaki upłyną od zatrzymania się lejka na ostatnim poziomie i wysokości jego poziomie h (cm) ponad zwierciadło wody. Jeżeli dojdziemy do 170 cm z lejkiem i nie powstanie pęcherzyk znaczy to, że grunt jest zbyt spoisty. Badanie jest nie ważne, gdy pęcherzyk w rurce powędruje do góry do sączka lub gdy pęcherzyk przebije powierzchnię między próbką a powierzchnią lejka. Hkb= (h-5.0)+∆h