Siatka pojęciowa medioznawstwa (prasa, system prasowy, rynek prasowy)
Problemy prasy współczesnej w Polsce (dzienniki, czytelnictwo prasy)
Kolportaż
Media elektroniczne w Polsce – radiofonia i telewizja. KRRiT. Typy nadawców publicznych.
Agencje informacyjne (PAP, KAI)
System (cechy):
Autonomiczna całość, która może mieć formę materialną lub umowną np. gramatyka języka polskiego, system dziesiętny, system prawny.
System nie jest całością jednorodną, tylko składa się z różnych elementów np. pisownia, deklinacja i inne zasady.
Elementy składowe występują w określonej kolejności.
Elementy składowe są ze sobą ściśle związane.
System medialny – zbiór instytucji medialnych, działających w różny – właściwy dla siebie sposób w procesie komunikowania masowego o charakterze periodycznym.
I grupa instytucji – pisma, nadawcy radiowi i telewizyjni.
II grupa instytucji – kolportaż, agencje prasowe.
Rynek medialny – ogół relacji społecznych i ekonomicznych dokonujących się w obrębie systemu medialnego między twórcami, producentami dóbr materialnych, a konsumentami tych dóbr.
Cechy charakterystyczne rynku medialnego do 1990r.:
Podporządkowany dysponentowi politycznemu – PZPR, który decydował o tym jaki nadawca może funkcjonować legalnie na rynku medialnym
Był to rynek wydawcy i nadawcy działających pod kontrolą dysponenta politycznego
1989/1990r. – zmiany ustrojowo- prawne
Według jakich reguł funkcjonuje rynek po 1990r.?:
Rynek czytelnika/odbiorcy i rynek reklamodawcy
O być albo nie być jakiegokolwiek pisma na rynku decyduje krąg odbiorców kupujących je i reklamodawców, którzy chcą albo nie chcą reklamować swoich usług na lamach tego pisma
20% dochodów pochodzi ze sprzedaży egzemplarzowej pisma – zysk wydawcy
80% dochodów wydawcy pochodzi ze sprzedaży powierzchni pisma reklamodawcom. Jest to najważniejsze źródło dochodów.
Formuła wydawcznicza – struktura pisma, redagowanie, dobór autorów i tekstów, cena egzemplarza.
Fuzja – połączenie pism.
Po 1990r. – łatwo wprowadzić na rynek nowe pismo, ale trudno jest je utrzymać.
Labilność rynku – zmienność rynku.
Prasa (definicja normatywna, czyli prawna, zapisana w ustawie o Prawie prasowym z 1984r.) – „oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stale przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące lub powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania w tym także rozgłośnie oraz Tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską.” (Dziennik Ustaw Nr 5 z dn. 7 lutego 1984r.)
Pojęcie prasa ma w Polsce trzy znaczenia:
Znaczenie techniczne – urządzenie z pomocą którego wytwarza się jakiś produkt.
Prasa w wąskim znaczeniu (prasa sensu stricto) – dzienniki i czasopisma.
Prasa w szerokim znaczeniu (prasa sensu largo) – normatywna definicja pojęcia prasa.
Teleksy (zastąpione prze fax) – urządzenia umożliwiające przekazywanie na odległość tekstu przy wykorzystaniu linii telefonicznych. Przypominało maszynę do pisania.
Polska Kronika Filmowa – w Warszawie, produkowała audycje filmową emitowana w kinach przed właściwym seansem. Ukazały się cztery edycje. Był to filmowy przegląd wydarzeń z ostatnich dni. Wersja A – najbardziej aktualna wyświetlana w dużych miastach. Wersja D – najmniej aktualna – wiadomości nawet sprzed pół roku, wyświetlana na wsiach. Trwała od 15 do 20 minut.
Dzienniki
Dziennik (definicja normatywna) - jest to „ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu".
„Polska The Times” ; „Echo Miasta” – są to dzienniki w rozumieniu prawnym, a gazety w rozumieniu medioznawczym.
W medioznawstwie istnieje podział na dzienniki i gazety.
W Polsce mamy od około 50 do 150 dzienników. Medioznawcy nie mogą określić stopnia samoistności poszczególnych pism (dodatki).
„Gazeta Wyborcza” ma 19 wydań regionalnych.
„Dziennik Zachodni” – zasięg województwa śląskiego, ma około 25 mutacji lokalnych.
„Gazeta Pomorska” zasięg województwa kujawsko-pomorskiego. Redakcja w Bydgoszczy. Ma także swoje oddziały lokalne.
Na rynku prasowym w 2008 roku było 48 dzienników – jeśli zaostrzymy kryterium np. Gazeta Wyborcza będzie traktowana jako jeden dziennik – według danych „Ruch Wydawniczy w Liczbach”. Jeśli złagodzimy to kryterium to pism może być około 150.
Struktura dzienników/prasy codziennej w Polsce
Kryterium zasięgu terytorialnego (3 subkategorie dzienników):
Zasięg terytorialny – obszar, na którym dany tytuł z założenia (a priori) jest kolportowany (rozpowszechniany) w tzw. sprzedaży egzemplarzowej (kioskowej, komisowej).
Dzienniki ogólnokrajowe – takie tytuły, które zgodnie z wolą wydawcy są rozpowszechniane na obszarze całego kraju. Jest ich 12.
Np. „Rzeczpospolita” ; „Gazeta Wyborcza” ; „Fakt”.
Cechy charakterystyczne:
Na swoich lamach podejmują problemy aktualne i ważne dla mieszkańców całego kraju.
Podejmują tematy dotyczące centralnych organów władzy.
Podejmują sprawy zagraniczne i międzynarodowe.
Dzienniki regionalne (wojewódzkie).
Np. „Kurier szczeciński” ; „Dziennik Bałtycki” ; „Gazeta Olsztyńska” ; „Gazeta Lubuska” ; „Gazeta Krakowska” ; „Echo Dnia”.
Województwo mazowieckie od połowy lat 80-tych nie ma swojego pisma regionalnego. Wcześniej było nim „Życie Warszawy”. W jego roli występuje dziś „Gazeta Stołeczna”, ale nie jest to dziennik w pełni regionalny.
Cechy charakterystyczne:
Podejmują tematy interesujące (w mniemaniu redakcji danego dziennika) mieszkańców województwa.
Sprawy ogólnokrajowe poruszane są rzadko, chyba, że np. sejm przegłosował jakąś ważną ustawę dla danego województwa.
Dzienniki lokalne (miejskie) – których gro nakładu (nawet do 90%) sprzedawane jest na obszarze miasta będącego siedziba redakcji.
Np. „Ekspres Ilustrowany” – Łódź ; „”Kurier Podlaski” – Białystok ; „Metro” – bezpłatne (12 miast) ; „Echo Miasta” – bezpłatne (8 miast wojewódzkich).
Cechy charakterystyczne:
Sprawy ważne dla danego miasta
„informacje użytkowe” – o dyżurach aptek, repertuarze teatrów, kin, wydarzenia kulturalne
Kryterium formuły wydawniczej:
Dzienniki uniwersalne.
Dzienniki piszące o wszystkim i adresowane do wszystkich, którym formuła wydawnicza pisma odpowiada i są gotowi za nią zapłacić. Podejmuje sprawy polityki, gospodarki, kultury, oświaty, sportu w ujęciu krajowym, międzynarodowym, lokalnym, regionalnym np. „Gazeta Wyborcza” ; „Nasz Dziennik” ; „Fakt” ; „Super Ekspres” ; wszystkie dzienniki regionalne i lokalne.
Dzienniki specjalistyczne (wyspecjalizowane).
Z założenia (a priori) podejmują na swoich łamach tematy z określonych dziedzin naszej rzeczywistości i są adresowane części społeczeństwa, która tworzą ludzie zainteresowani jakąś dziedziną tej rzeczywistości np.:
dzienniki sportowe - „Przegląd Sportowy” ; „Sport”
dzienniki [prawno-ekonomiczne – „Puls Biznesu” ; „Gazeta Giełdy Parkiet” ; „Dziennik Gazeta Prawna” (niektórzy go zaliczają).
Poza tym podziałem jest „Rzeczpospolita” – stosunkowo młody dziennik (od stycznia 1982r.), powstał w ciekawych okolicznościach politycznych (jako ustępstwo partii wobec postulatów „Solidarności”, by społeczeństwo miało choć jeden dziennik niepartyjny).
Jan Edmund Osmańczyk – wybitny dziennikarz, który wystąpił przed sądem z tym postulatem.
„Rzeczpospolita” stała się dziennikiem rządowym, formalnie niezależnym od partii, adresowanym do całego społeczeństwa. W latach 1982-1990 był to typowy dziennik uniwersalny. Po zmianach ustrojowo-politycznych powstał problem co z tym dziennikiem rządowym zrobić. Tadeusz Mazowiecki stwierdził, że rządowi nie jest on już potrzebny, ale wedle prawa nie mógł go zlikwidować. Wyznaczył zatem na redaktora naczelnego Dariusza Fikusa, który otrzymał ponoć od premiera Mazowieckiego swobodę decydowania o dzienniku. Dariusz Fikus zmienił zatem jego formułą wydawniczą. W latach 1990-1991 – opracował nową formułę, niespotykaną wcześniej w Polsce. Każdy numer składał się z 3 działów – wprowadził białą, żółtą i zieloną część „Rzeczpospolitej”. Była to formuła hybrydalna. Biała część utrzymała profil uniwersalny. Zielona dotyczyła ekonomii i rynku, a żółta część to „Prawo co dnia” – profil prawny.
Pisma partyjne i organizacji:
„Trybuna Ludu” – organ komitetu centralnego PZPR
„Gazeta Współczesna” – organ komitetu wojewódzkiego PZPR w Białymstoku – w podtytule miał zaznaczony charakter pisma.
„Sztandar Młodych” – dziennik młodzieżowy w PRL.
Podział na organy prasowe i pisma kontrolowane utrzymał się do 1990 roku. Dziś nie ma organów partyjnych. W 2009 roku została zlikwidowana „Trybuna” – ostatni organ partyjny. Nie ma zatem dzienników partyjnych. Obecnie gazety oficjalnie nie popierają żadnej partii, chcą być obiektywne, choć w rzeczywistości tak nie jest.
Kryterium „pora dotarcia pisma do punktu sprzedaży” (2 subkategorie):
Dzienniki poranne – docierały do punktu sprzedaży wcześnie rano (od godz. 6.00). Były to dzienniki będące organami partii, organizacji społecznych, partii politycznych. 70% wszystkich dzienników było dziennikami porannymi.
Dzienniki popołudniowe (wieczorne, ekspresiaki) – docierały do sprzedaży wczesnym popołudniem, około godz. 14.00 np. ogólnokrajowy - „Ekspres Wieczorny” ; regionalny i lokalny – „Echo Krakowa” ; „Wieczór Wrocławia’ ; „Ekspres Ilustrowany” (Łódź) ; „Dziennik Pojezierza” (Olsztyn) ; „Nowości Dziennik Toruński” ; „Kurier Lubelski” ; „Wieczór Wybrzeża” (Gdańsk).
Popołudniówki, a dzienniki poranne – różnice:
Dzienniki poranne wydawane w sposób urzędowy, najwięcej było tekstów agencyjnych.
Dzienniki popołudniowe – redagowane w sposób lżejszy, zbliżone do tabloidów – dużo sensacji plotek.
To kryterium przestało istnieć w 1990 roku – było sztuczne. Od 1990 roku istnieją już tylko dzienniki poranne (używając tamtego podziału).
Wszystkie gazety dziś się tabloidyzują – co raz krótsze teksty, co raz więcej sensacji, szczególnie dzienniki regionalne i lokalne.
Czasopisma (charakterystyka)
Czasopismo – po pojęciem czasopismo należy rozumieć „druk periodyczny, ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku”. – art. 7 ustawy o Prawie prasowym z 1994 roku.
Definicja ta oparta jest na pierwszym wyznaczniku formalnym – częstotliwości ukazywania się pisma. Pomija natomiast treść takiego pisma.
Cechy czasopism:
To bardzo liczna grupa typologiczna – w 2008 roku było 7729 czasopism.
Jest to grupa dynamicznie rozwijająca się.
To grupa wewnętrznie, silnie zróżnicowana.
Dwa typy wewnętrznego zróżnicowania:
Zróżnicowanie pionowe.
Duże grupy odbiorców w PRL miały dla siebie zazwyczaj tylko jedno pismo środowiskowe (branżowe) np. tygodnik „Motor” ; miesięcznik „Bajtek”. Odstępstwem było środowisko kobiece, które miało aż 6 tytułów: „Przyjaciółka” ; „Kobieta i życie” ; „Filipinka” itp. W połowie lat 90-tych dla wędkarzy istniało 15 pism (dziś jest 7). Dla zmotoryzowanych – około 30 czasopism.
Zróżnicowanie poziome.
Na przykładzie prasy kobiecej (3 typy prasy kobiecej):
Tytuły ekskluzywne – na bardzo dobrym papierze, bogato ilustrowane, szczególny dobór tematów (problemów), dobór reklam (towary ekskluzywne, markowe, modne). Unikają problemów trudnych, skomplikowanych. Funkcja eskapistyczna pism z górnej półki – podejmowane są tematy bieżące, ale pokazywane przez różowe okulary np. „Twój Styl”.
Pisma ze średniej półki – tematy interesujące przeciętnego czytelnika (kultura, polityka), pisma tańsze, nie dbające za bardzo o szatę graficzna np. „Claudia” ; „Przyjaciółka”.
Kolorówki (czytadełka) – praktycznie same zdjęcia, fotoreportaże, historie często wymyślone lub tłumaczone z zagranicznych pism np. „Tina” ; „Naj” ; Kobieta i mężczyzna”.
Silna labilność pism – od 1990 roku było łatwo wprowadzić nowy tytuł na rynek, ale utrzymać go na rynku było bardzo trudno. Często było tak, że udawało się wydać tylko kilka lub kilkanaście numerów np. tygodnik „Wręcz przeciwnie” – wydano 3 numery i pismo zostało zlikwidowane.
Struktura czasopism
Kryterium częstotliwości ukazywania się:
Tygodniki – czasopisma, które ukazują się najczęściej.
W 2009 r. było ich 385.
Dwutygodniki – czasopisma ukazujące się raz na dwa tygodnie.
W 2009 r. było ich 216.
W PRL istniały dekadówki – pisma ukazujące się co 10 dni. Większość dekadówek stanowiły pisma zakładowe. Po 1990 r., gdy PZPR przestało istnieć, dekadówki także zostały zlikwidowane.
Miesięczniki – w 2009 r. było ich 1871.
2- miesięczniki – w 2009 r. było ich 669.
Kwartalniki – w 2009 r. było ich 1746.
Pół-roczniki – w 2009 r. było ich 397.
Roczniki – w 2009 r. było ich 791.
Od 1990 r. do 1997/98 r. – najdynamiczniej rozwijały się tygodniki i dwutygodniki. Od przełomu wieków (1999/2000) do dziś – najdynamiczniej rozwijają się miesięczniki i kwartalniki. Jest to rezultatem zmieniających się potrzeb czytelniczych.
Czynnik ekonomiczny – ludzie są zmuszeni do oszczędzania.
Czynnik polityczny – tygodniki uwikłane są w życie polityczne. Wielu ludziom to nie odpowiada. Miesięczniki natomiast stronią od polityki.
Czynnik natury obyczajowej – ciągle brakuje ludziom czasu, nie maja czasu na częste czytanie gazet. Medioznawcy ustalili, że istnieje zależność pomiędzy częstotliwością ukazywania się pisma, a formułą wydawnicza pisma (dobór tematów). Potencjalnym kręgiem odbiorców i nakładem pisma. Im pismo ukazuje się częściej tym zazwyczaj ma uniwersalny profil tematyczny, ma nieograniczony liczebnie krąg odbiorców, ma zazwyczaj relatywnie wysoki nakład (powyżej 100 tys.)
Tygodnik „Polityka” – pierwszy num. luty 1957 r. Redakcja podejmuje na łamach pisma rozmaite tematy, które w mniemaniu redakcji zasługują na uwagę: bieżące życie polityczne, ekologia, gospodarka itp. „Polityka” nie ogranicza target (grupy docelowej). Jest to tygodnik ogólnokrajowy, adresowany do wszystkich. Nakład powyżej 100 tys. egzemplarzy.
Im pismo ukazuje się rzadziej tym zazwyczaj ma specjalistyczny profil (finanse, ekologia, polityka), ma określony krąg odbiorców i relatywnie mały nakład.
Miesięcznik „Press” – ma specjalistyczny profil (media, reklama, public relations), ograniczony krąg odbiorców (pod względem liczebnym), nakład nie przekracza 10 tys. egzemplarzy.
Zeszyty prasoznawcze – wydawany od 1960 r., jest to pół-rocznik (nominalnie kwartalnik). Jest to pismo super-specjalistyczne (tematyka związana z prasą drukowaną). Krąg odbiorców jest bardzo niewielki – około 2 tys. osób. Nakład nie większy niż 400 egzemplarzy.
Są na rynku jednak przykłady odstępstw od tej zasady:
Prasa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce (Białorusini, Ukraińcy, Niemcy, Łemkowie, Kaszubi, Romowie, Ślązacy). Wiele tych pism to tygodniki i dwutygodniki.
Tygodnik „Nasze słowo” – podejmuje na swych łamach problemy interesujące Ukraińców mieszkających w Polsce. Ukazuje się w regionach, które są zamieszkane przez Ukraińców (Dolny Śląsk, Warmia i Mazury, Pomorze Środkowe). Ma niski nakład – 5 tys. egzemplarzy (2,5 tys. się rozchodzi).
Tygodnik białoruski „Niwa” – Białystok. Problemy dot. Tylko tej mniejszości (Podlasie, Lubelszczyzna). Nakład 2400 egzemplarzy (1200 się rozchodzi).
Kryterium zasięgu terytorialnego:
Ogólnopolskie (ogólnokrajowe)
Są dostępne w sprzedaży egzemplarzowej na obszarze całego kraju. Na swoich łamach koncentrują się na tematach związanych z praca centralnych organów władzy państwowej (sejmu, senatu, rządu, prezydenta, ministerstw) i sprawach międzynarodowych. Nakład – ponad 100 tys. egzemplarzy np. Newsweek, Wprost, Polityka, Twój Styl, Niedziela, Press, Gość Niedzielny, Pani.
Regionalne (wojewódzkie)
Zasięg terytorialny pokrywa się zazwyczaj z granicami administracyjnymi danego województwa lub kilku powiatów. Na swoich łamach podejmuja tematy związane z działalnością organizacji działających na danym obszarze. Sprawy ogólnokrajowe i zagraniczne podejmowane są bardzo rzadko np. „Konkrety” – Legnica (powiat legnicki) i 2-3 powiaty sąsiedzkie ; „Kronika tygodnia” – powiat zamojski i 3 powiaty sąsiedzkie ; „Nowiny jeleniogórskie” ; „Tygodnik ciechanowski’ – 7 powiatów.
Lokalne (sublokalne)
Lokalne - mają zasięg terytorialny, mniejszy niż powiat np. pisma parafii, pisma gminne, dzielnicowe, dekanatu.
Sublokalne – są to te spośród lokalnych, których zasięg terytorialny nie da się określić np. pisma uczelniane, jednostek wojskowych, pisma więzienne, prasa szkolna, pisma wydziałowe.
Każde pismo sublokalne jest pismem lokalnym, ale nie każde pismo lokalne jest pismem sublokalnym!
Pisma lokalne informują o tematach związanych z życiem mieszkańców danej jednostki terytorialnej.
Pisma sublokalne – związane z działalnością danej instytucji.
Pisma lokalne:
„Panorama Wieliczki”
„Oremus” – pisma parafii św. Józefa w Chorzowie
„Kaganek” – Tarnowskie Góry
„Głos uczelni” – Toruń
„Wiadomości Dzielnicy XI Miasta Krakowa”
Pisma lokalne i sublokalne są bardzo liczna grupą tytułów, około 2000-2500 tys.
Klasyfikacja czasopism ze względu na
Kryterium formuły wydawniczej:
Czasopisma opinii (nie mylić z opiniotwórczymi!)
Jest to bardzo nieliczna grupa. Tworzy ją około 100 tytułów – przeważnie tygodników i miesięczników, które za najważniejszą funkcję społeczną uznają funkcję opiniotwórczą. Chcą współkreować opinię publiczną wokół danego tematu np. „Uważam rze” i „Gazeta Polska” – na temat katastrofy smoleńskiej.
Są adresowane do czytelników z wyższym wykształceniem, należącym do elity politycznej.
Cechami charakterystycznymi jest to, że:
Podejmują na swych łamach najważniejsze i aktualne problemy polityczne, ideologiczne, gospodarcze itp.
Zazwyczaj w każdym numerze jest artykuł wiodący (cover story)
Autorami tekstów drukowanych są tzw. autorzy zewnętrzni, którymi są specjaliści, fachowcy, eksperci z danej dziedziny, lub wyspecjalizowani dziennikarze w danej dziedzinie. Czasopisma te operują dużymi ilościami tekstu. Zdjęcia są tylko jego uzupełnieniem, jeżeli w ogóle są zamieszczane.
Jest to grupa względnie stabilna, czyli stosunkowo rzadko jest w stanie utracić status czasopisma opinii.
Język i styl – w tekstach publikowanych występuje słownictwo fachowe, branżowe np. inflacja, których przeciętny człowiek nie rozumie.
Przykłady: „Tygodnik Powszechny” ; „Najwyższy Czas” ; „Niedziela” ; „Gość Niedzielny” ; „Forum” ; „Angora” ; „Więź” ; „Znak” ; „Przegląd”.
Magazyny.
Jest to bardzo liczna grupa, liczy około 2500-3000 tytułów.
Cechy charakterystyczne:
Szczególny dobór tematów (nie są to tematy z wielkiej polityki, ani tematy ważne z natury ekonomicznej lub społecznej). Są to tematy lekkie, łatwe i przyjemne, o których ludzie chcą się dowiedzieć w wolnym czasie (tematyka społeczna, obyczajowa, kulturalna). Lektura magazynów ma być łatwym i tanim sposobem spędzania wolnego czasu.
Sposób prezentacji (język i styl) tematów – słownictwo z zakresu języka potocznego, unika się wyrazów obcych i fachowych, styl prosty, zrozumiały dla przeciętnego odbiorcy (osoby z wykształceniem średnim)
Wysoki stopień ilustracyjności tzn., ze zamieszczanych jest bardzo dużo fotografii. Teksty są stosunkowo krótkie i stanowią jedynie uzupełnienie materiałów fotograficznych. W praktyce bardzo często występują fotoreportaże jako samoistny gatunek dziennikarski.
Dynamiczny sposób redagowania np. tekst umieszczony na innym tle.
Względnie stała struktura każdego numeru (np. felietony w danym miejscu, porady prawne, kuchenne itp.). Jest to zabieg pragmatyczny, który ma służyć przywiązaniu czytelnika do pisma.
Stosunkowo dużo miejsca przeznacza się na materiały o charakterze poradniczym (od porad kuchennych, po doradztwo z sprawach prawnych).
Magazyny bardzo często w szczególny sposób traktują okładkę danego numeru tzn.:
Albo na kładce umieszczają fotografię lub montaż fotograficzny, który ma zbulwersować opinię publiczną i zachęcić do przeczytania tekstu np. w tygodniku „Wprost” na okładce umieszczono montaż polegający na tym, że na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej obie postaci obrane były w maski przeciwgazowe.
Okładka traktowana jest jak wystawa sklepu – wystawione jest tu wszystko to, na co czytelnik ma zwrócić uwagę (krzykliwe tytuły, fragmenty tekstu).
Dwie subkategorie magazynów:
Magazyny uniwersalne.
Magazyny specjalistyczne (wyspecjalizowane).
Różnicuje je profil tematyczny i krąg odbiorców:
Magazyny uniwersalne – tematy z różnych dziedzin, adresowane są z założenia do wszystkich potencjalnych odbiorców. Są to pisma o wszystkim i dla wszystkich np. „Przekrój” ; „Panorama” w Katowicach ; „Wiedza i życie” ; „Sukces”.
Magazyny wyspecjalizowane – podejmują na swych łamach tematy z określonej dziedziny i adresowane są do tych, którzy zawodowo lub hobbystycznie interesują się dana tematyka np. wydawane do 1990 r.: „Wiadomości Wędkarskie” ; „Moto”. Po 1990 r.: „Moto Magazyn” ; „Motocykl” ; „Auto-Moto” ; „Polska Zbrojna” ; „Nowa Technika Wojskowa” ; „Przegląd Morski” ; „Komandos”.
Czasopisma instruktażowo – szkoleniowe.
Jest to grupa bardzo liczna (liczy około 3-4 tys. tytułów) i dynamicznie rozwijająca się.
Powstają co raz bardziej wyspecjalizowane tytuły np. „Białe ślady” – pismo dla kadry narciarskiej PTTK ; „Na tropie” – pismo szkoleniowo-metodyczne dla harcerzy starszych ; „Zew ognia” – pismo popularyzujące wiedzę duchową AGNI JOGI.
Cechy charakterystyczne:
Większość redakcji tego typu pism jest nieliczna (2-3 osoby zatrudnione na etacie, reszta to współpracownicy). Osoby na etacie spełniają funkcję organizatorską tj. dbają o to, by zdobyć teksty z zewnątrz.
Pisma te nie są kolportowane przez sieć ogólnodostępnej sprzedaży tylko są dystrybuowane przez wydawcę i rozchodzą się głównie w prenumeracie.
Mają nieduże nakłady – około 2-3 tys.
Specjalistyczny profil, czyli dobór tematów ważnych w danej dziedzinie.
Język branżowy, nasycony specjalistyczna terminologią.
Niski stopień ilustracyjności.
Większość z nich redagowane jest w sposób statyczny, monotonny, nudny.
Główną funkcją społeczną jest funkcja edukacyjna tzn. lektura tych pism stanowi dla czytelnika źródło wiedzy zawodowej, jest elementem samokształcenia.
W PRL wydawano około 20 takich pism np. „Nowe Drogi” ; „Problemy Pokoju i Socjalizmu” ; „Życie partii”.
Pisma adresowane do nauczycieli np. „Domowe Przedszkole” ; „Polonistyka” ; „Psychologia wychowawcza”. Pisma medioznawcze np. „Zeszyty prasoznawcze” ;”Studia medioznawcze” ;”Press”. Pisma adresowane do środowiska medycznego np. „Gazeta farmaceutyczna” ;”Medycyna praktyczna” ;”świat medycyny”. Pisma adresowane do inżynierów i techników różnych branż np. „Ochrona przed korozją” ; ”Gospodarka wodna” ;”Opakowanie” ; ”Szkło i ceramika”.
WYJĄTEK!
Do 1994 r. tygodnik „Polityka” należał do kategorii prasa opinii – duży format, duże teksty, mały stopień ilustracyjności. Na początku lat 90-tych, kiedy pisma kolorowe stały się bardzo popularne, e redakcji „Polityki” odsunięto od kierowania pismem starych dziennikarzy. Nowa redakcja przekształciła „Politykę” w magazyn uniwersalny, ale nadal pełniący funkcję opiniotwórczą.
Formuła wydawnicza – sposób redagowania pisma (format, objętość, liczba, stron, rodzaj papieru, struktura pisma, dobór tematów, dobór autorów).
Kryterium kręgu odbiorców:
Prasa rodzinna
Prasa serca
Pisma wnętrzarskie
Prasa ezoteryczna
Prasa erotyczna
Prasa kobieca itd.