Odwary, napary, maceracje

• To preparaty płynne świeżo sporządzone z przepisowo rozdrobnionego suchego surowca roślinnego przez krótkotrwałe wytrawienie wodą, jedynie wytrawienie korzenia mydlnicy (Radix saponaria) możemy zastąpić rozpuszczeniem wyciągu suchego.

• Najlepiej przyrządzać je bezpośrednio przed użyciem z uwagi na małą trwałość przechowujemy je do 7 dni w temp. poniżej 15⁰C.

• Możemy je konserwować dodatkiem 0,15% mieszaniny 10 części hydroksybenzoesanu sodu i 1 czścią hydroksybenzoesanu propylu.

• Powinny być one opatrzone etykietą „przed użyciem zmieszać”.

• W przypadku preparatów, w skład których wchodzą napary, odwary, maceraty najpierw przygotowujemy odwar, napar, macerat i w nich rozpuszczamy stałe składniki, a następnie dodajemy płynne.

Odwary – Decocta

FP poleca przyrządzać odwar nawet jeśli w recepcie przepisano napar (wyjątek stanowią glikozydy nasercowe). Odwary sporządza się z surowców alkaloidowych, saponinowych np. Valerianae Radix, Frangulae cortex, Querqus cortex, Rhei Radix. Zazwyczaj sporządza się z 1 części surowca 10 części odwaru. Ilość surowca z wykazu B i w tym przypadku wody powinno być podane. Jeżeli nie podano przyrządza się z 1 części surowca silnie działającego 100 części odwaru lub naparu. Surowiec przepisowo rozdrobniony zalewamy w infuzorce przepisaną ilością wody o temp. pokojowej, mieszamy, przykrywamy i umieszczamy we wrzącej łaźni wodnej. Podczas ogrzewania temp. w naczyniu powinna być przez 30 min. wyższa niż 90⁰C. Jeśli w infuzorce jest od 100 do 200 g wody można ogrzewać 45 min. bez kontroli temperatury. Zawartość przecedzić przez gazę z watą, surowiec przemyć wrzącą wodą i po schłodzeniu uzupełnić nią odwar do przepisanej ilości.

Odwary z surowców zawierających alkaloidy:

Sole alkaloidów są łatwiej rozpuszczalne w wodzie niż wolne zasady. Dlatego do sporządzenia odwarów należy zakwasić wodę np. kwasem cytrynowym (np. Ipecacuana decoctum). Surowiec należy zalać w infuzorce przepisaną ilością wody o temp. pokojowej; na każde 100 g wody dodajemy 0,5 g kwasu cytrynowego. Infuzorkę ogrzewamy na łaźni wodnej(wg w/w przepisu). Aby sól się nie wytrąciła gorący odwar należy zobojętnić dodając 25 kropli 10% amoniaku na każde 100 g wody. Zobojętnienie gotowego odwaru roztworem amoniaku ma na celu poprawę trwałości i uniknięcie niezgodności.

Odwary z surowców zawierających saponiny kwaśne:

FP zaleca dodanie wodorowęglanu sodu do wody przy sporządzeniu odwarów z korzenia pierwiosnka (Radix Primulae), 0,1 g na 1 g surowca. Surowce saponinowe zawierają różne ilości kwasów organicznych, dodanie wodorowęglanu sodu pozwala na ich zobojętnienie i doprowadzenie do optymalnego pH, wyjątek stanowi korzeń mydlnicy – Radix saponariae, łatwo wytrawia się czystą wodą dlatego wodorowęglan sodu jest niewskazany.

Napary – Infusa

Surowiec przepisowo rozdrobniony zalewamy w infuzorce przepisaną ilością wrzącej wody i ogrzewamy we wrzącej łaźni wodnej przez 15 min. często mieszając. Zawartość przecedzić przez gazę z watą, surowiec przemyć wrzącą wodą i po schłodzeniu uzupełnić nią napar do przepisanej ilości.

Glikozydy o działaniu nasercowym łatwo ulegają rozkładowi pod wpływem wysokiej temperatury, dlatego z surowców zawierających glikozydy nasercowe np. Digitalis purpurea, Adonidis vernalis, Konvalariae majalis, przyrządza się wyłącznie napary nawet jeżeli w recepcie napisano odwary.

Dla lepszego wytrawienia napary konieczne jest przedłużenie ekstrakcji o 15 min. po ściągnięciu z łaźni wodnej.

W celu poprawienia smaku stosuje się dodatek środków słodzących.

W roztworach cukru mogą rozwijać się drobnoustroje, które bardzo szybko rozkładają glikozydy naparstnicy, dlatego liści naparstnicy nie wolno słodzić ani cukrem ani syropem. Nawet jeśli przepisano go w recepcie.

Do słodzenia można użyć sacharyny w ilości 0,01g zamiast 6 g cukru lub 10 g syropu prostego. Różnicę między zapisaną ilością cukru lub syropu a użytą ilością sacharyny uzupełnia się wodą oczyszczoną.

Glikozydy nasercowe z miłka wiosennego i konwalii majowej są mniej wrażliwe na cukier dlatego możemy dodawać do nich syropu zawierającego cukier np. Neospasmina, Pasispasmina.

Maceracja – Maceratio

Wykonuje się z substancji śluzowych np. len, prawoślaz, porost, babka, zwykle z 1 części surowca i 20 części wody. Przepisowo rozdrobniony surowiec opłukać małą ilością wody na lejku z gazą w celu usunięcia pyłu, opłukany surowiec zalać wodą o temp. pokojowej, dobrze wymieszać i odstawić na 30 min. Odcedzić przez podwójnie złożoną gazę lub płótno, pozostałość przepłukać, wodą z przepłukania uzupełnić macerację do przepisanej ilości. Śluz łatwo wytrawia się w temp. pokojowej ………… się równoczesnego wytrawienia skrobi. W wyższej temp. śluz się unieczynnia.