Płeć i rozmnażanie
Rozmnażanie – tworzenie nowych kopii z osobnika rodzicielskiego. Może, ale nie musi wiązać się z występowaniem płci. Jeden rodzicielski się dzieli – a sam znika. Dwa rodzicielskie potrzebne.
Rozmnażanie przez podział (podział, pączkowanie, wegetatywne)
Rozmnażanie płciowe (partogeneza – dafnie, niektóre jaszczurki)
Istotą płci jest rekombinacja materiału genetycznego. Czemu to ważne? Ważna zmienność, bez zmienności nie ma ewolucji, nie możemy się adaptować.
Koniugacja bakterii – „płeć” bez rozmnażania. DNA w jednej dużej cząstecze, jest gęsto, nie ma miejsca na mutacje. Mają plazmidy (single ^^), mają na sobie tylko jeden gen – bakteriom się często zdarza wymieniać je (chętnie przyjmują więc możemy np. produkować insulinę)
Genetyczna determinacja płci:
Układ XY – większość ssaków, niektóre owady. XX samice, XY samce; na chromosomie Y jest gen sry warunkujący maskulinizację (rozwój jąder)
Układ X0 – ryjówki, niektóre owady, nicienie, XX samice, X0 samce
Aberracje chromosomowe
Trisomia chromosomu Y – zespół Jacobsa (XYY); „super samiec”; badania w WB -częściej np. wśród więźniów podobno. Trochę mniejsza inteligencja.
Zespół Klinefeltera (XXY) – obojnacze; z wyglądu bardziej męskie, ale różne kobiece cechy, np. zaburzenia hormonalne
Zespół Turnera – tylko jeden chromosom X (X0);
Układ ZW – ptaki, gady, niektóre owady; ZW samice, WW samce
Haplodiploidia – owady społeczne (błonkówki); haploidy – samce, diploidy – samice
Inne: dziobak – 10 chromosomów płci (5x XY), brak genu sry
Tetrahymena (pierwotniak) – 7 płci
Płeć nie musi być determinowana genetycznie
Temperatura inkubacji jaj // różna aktywność enzymów. Aligatory, niektóre żółwie.
Zmiana w trakcie życia// w zależności od wieków (niektóre ślimaki: najpierw samce, potem samice); w zalezności od pozycji w stadzie (dominant zostaje samicą)
Wpływ hormonów// stan hormonalny matki (stres); wpływ innych płodów (ciąża mnoga)
Rekombinacja;
Komórki somatyczne (2n) mejoza gamety (1n)
komórki linii płciowej wyróżniają się we wczesnym okresie zarodkowym
crossing-over; powstają nowe kombinacje genów
hipoteza W.D. Hamiltona: nowe kombinacje genów powstające dzieki rozmnażaniu płciowemu stanowią
kiedy płeć się opłaca?
rozmnażanie bezpłciowe jest szybsze!
Rozmnażanie płciowe – dobre na ciężkie czasy.
Skąd się biorą nierówności?
Izogamia/ gamety są takie same
Anizogamia/ gamety różne; dwie przeciwstawne strategie rozrodcze – ilość (plemniki) i jakość (komórki jajowe)
Dobór płciowy
Problem Darwina – jak wyjaśnić powstanie cech wyraźnie zmniejszających dostosowanie? Np. tak wielkie rogi, ze ledwo można utrzymać głowę, jest się wolniejszym.
Ale teoria doboru naturalnego – dobór może preferować atrakcyjność, nie lepszą przeżywalność – atrakcyjność powoduje więcej dzieci, bo uznanie przez samice. Samica ponosi duże koszty – ciąża, laktacje, ogromne koszty energetyczne. Samca wyprodukowanie plemników niewiele kosztuje. Więc samica nie może szastać zapłodnieniem, wybiera ostrożnie i najlepszych.
Ornamenty płciowe jako wskaźnik: hipoteza „dobrych genów” (handicap) – Zahavi, 1975; hipoteza jaskrawych samców „Wright Male hypothesis” (Hamilton i Zuk, 1982); hipoteza atrakcyjnych synów („sexy sons”); atrakcyjni są atrakcyjni (Hoglund i Lundberg)
Ale… samice inwestują więcej w potomstwo atrakcyjnych samców; potomstwo atrakcyjnych samców lepsze w konkurencji o pokarm.
Małpie amory
Konflikt płci
Sprzeczne interesy płci: samce – ilość, samice – jakość (wysokie koszty rozrodu)
Cel obu płci – maksymalizacja sukcesu rozrodczego
Drospohilia (muszka): toksyny w spermie zabijają spermę konkurenta, i skraca życie samicy
Lwy: zabicie młodych przyspiesza ruję