WYKŁAD III

Zasada demokratycznego państwa prawnego, pojęcie źródła funkcje

Państwo prawne- państwo w którym ramy działań podmiotów określa prawo a władza publiczna działa na podstawie i w granicach prawa. Organy władzy publicznej mogą czynić tylko to na co im prawo zezwala czyli to co prawo przewidziało. Państwo prawne to państwo realizujące zasady: podziału władzy zwierzchnictwa Konstytucji, szczególnej roli ustawy w systemie źródeł prawa niezawisłość sądów sądowej kontroli władzy wykonawczej. To państwo sprawiedliwości gwarantujące poszanowanie fundamentalnych wartości – demokracji, wolności, praw człowieka.

• Regulowane przez ustawę tylko - podatki, budżet, ograniczenie praw i wolności, obowiązki ustalane przez ustawy.

• Niezawisłość -

• Kontrola – Trybunał kontroluje władzę wykonawczą, NSA – skarga na akt prawa miejscowego

Państwo demokratyczne- państwo które dopuszcza funkcjonowanie wszelkich form kontroli obywatelskiej nad władza publiczną, władza jest legitymizowana przez różne przejawy demokracji pośredniej i bezpośredniej prawo gwarantuje poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, pluralizm polityczny zapewnia możliwość wyrażania interesów różnych grup społecznych i ich wpływu na wybór i sprawowanie władzy

• Powszechnie przyjmuje się że demokratyczne państwa prawne to państwa realizujące co najmniej zasady wyrażone w : Powszechnie Deklaracji Praw Człowieka itp.

• Jako pewien postulat

• Jako normę prawną Powinność ukształtowania instytucji ustrojowych oraz porządku publicznego

FUNKCJE

• Wyznaczenie granic i treści dla ustawodawcy

• Uzasadnia obowiązywanie innych zasad prawa z niej wynikających

• Wzorzec kontroli konstytucyjności – trybunał ma za zadanie sprawdzanie zgodności aktów

• Znaczenie dla interpretacji prawa- nie każdy przepis jest oczywisty do zastosowania, organ czasem przeprowadza wykładnię ( ustalenie treści normy prawnej )

• Znaczenie dla stosowania prawa

Dotyczą:

• Treści zasady państwa prawa

• Procedury państwa prawa

• Formy tworzenia prawa ( ustawy , rozporządzenia itp.)

Treść zasady demokratycznego państwa prawnego :

• Zasada ochrony godności człowieka

• Prawo do życia

• Prawo do prywatności

• Prawo do wolności

Formalne komponenty demokratycznego państwa prawnego

• Zasada hierarchicznego systemu prawa

• Zasada nadrzędności Konstytucji

• Zasada prymatu ustawy w porządku prawnym

• Zasada zupełności ustawy

Zasada przyzwoitej legislacji

• Zasada przyzwoitej legislacji obejmują m.in. wymaganie należytej określoności przepisów które winny być formułowane w sposób precyzyjny poprawny i jasny. Ponadto zasady przyzwoitej legislacji powinny być przestrzegane szczególnie gdy chodzi o przepisy ograniczające wolności i prawa człowieka i obywatela.

Zasada określoności przepisów prawnych:

• zasada określoności przepisów prawnych nakazuje z dużo ostrożnością posługiwać się wszelkiego rodzaju zwrotami niedookreślonymi. (interes społeczny, nieposzlakowana opinia )

• zasada określoności nabiera szczególnego znaczenia w obszarze szeroko rozumianego prawa karnego gdzie tradycyjnie przyjmuje się że zakaz lub nakaz obwarowany sankcją karną powinien być sformułowany w sposób precyzyjny i ścisły

Zasada poszanowania praw nabytych

• zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego. Nabyte uprawnienie

- nie można go bezpodstawnie pozbawić

- tylko gdy decyzja zagraża bezpieczeństwu i zdrowiu to minister może wygasić taką decyzję

Biorąc pod uwagę przedmiot materii której prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy:

• prawo wolnościowe ( prawo zrzeszania się zgromadzeń)

• prawo polityczne ( prawo wyboru prezydenta , sejmu, senatu )

• prawo do świadczeń państwa ( prawo bezrobotnego odo zasiłku i żądani rejestracji urodzonego dziecka )

• instytucja powołania do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich

Zasada lex letro non agit – prawo nie działa wstecz

• lex retro non agit – jedna z zasad prawa rzymskiego , określona również jako zasada nieretroakcyjności prawa ( wsteczna moc obowiązywania akty normatywnego) Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne i budzić zaufanie a podmiot prawa musi mieć pewność że w dawniej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązującym prawem

Zasada pewności prawa

• jedną z cech państwa prawa jest ochrona praw słusznie nabytych. Wynika ona pośrednio z zasady pewności prawa i stanowi konsekwencję tej pewności po szczególnym znaczeniu prawnym oraz praktycznym

• zasada pewności prawa i zaufania do prawa wymaga uznania praw usypanych w ten sposób jako praw „ słusznie nabytych” których uzyskanie przez dany podmiot być ex post kwestionowane.

• Zasada pewności prawa stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego który maga w szczególności by uregulowanie było jasne i precyzyjne tak by podlegające mu podmioty mogły ustalić w sposób jednoznaczny swoje prawa i obowiązki oraz podjąć w związku z tym odpowiednie kroki

Zasada hierarchiczności prawa

• Normy prawne systemu prawa musza być ułożone wg pewnej hierarchii: normy wyższego, niższego rzędu

• Jest konsekwencją przyjęcia pewnych kryteriów :

- podmiotowe – postulat żeby określony organ tworzy określony akt prawny . kto jest zobowiązany do wydania aktu

Przedmiotowe – określenie sprawy czy obszaru regulacji prawnej odnosza się do określonych szczebli hierarchii aktów prawnych

Reguły kolizyjne –usuwanie sprzeczności

• I stopnia usuwanie prostych sprzeczności

• Hierarchiczności – wybieranie norm wyższego rzędu przy usuwaniu sprzeczności

• Merytoryczna(szczegółowości) – wybór normy szczególnej nad ogólną

• Temporalna (czasowości ) – wybór normy późniejszej niż wcześniejszą

• II stopnia

Zasada nadrzędności konstytucji :

• Art. 8. Konstytucja jest najwyższym prawem RP

• Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii prawnej w systemie ustawa ustawowego. Przepisy Konstytucji RP stosuje się bezpośrednio chyba że sama konstytucja stanowi inaczej

• Akt nadrzędny w hierarchii prawa w sensie materialnym i formalnym. W sensie materialnym ponieważ normuje podstawowe zasady

Zasada zupełności ustawy

• Zakłada że w konkretnej ustawie nie powinno być luk tzw. sytuacji których nie moglibyśmy znaleźć właściwego przepisu dla konkretnej sytuacji prawnej. Ustawa powinna być dopełniona merytorycznie

Zasada racjonalnego tworzenia prawa

• Działalność oparta na argumentach rozumowych nie wiedzy regułach rozumu Prawodawca powinien działać przy tworzeniu prawa wykorzystując jak największą ilość wiedzy prawnej ( podporządkowanej zrozumiałości aktu)

• Racjonalny prawodawca – idee:

- racjonalność instrumentalna – przyjęte środki są adekwatne do osiągnięcia zamierzonego celu

- racjonalność komunikacyjna – chodzi o to by użyte środki powodowały zrozumienie aktu normatywnego w taki sposób by przekonać audytorów ( że mamy słuszność )

Racjonalność argumentacyjna – uzyskanie aprobaty dla danego aktu

Racjonalne tworzenie prawa:

• Określenie celu

• Katalogowanie środków ( w tym pozaprawnych)

• Wybór formy projektowanego aktu

• Wartościowanie ( jakie elementy są istotne )

• Decyzja – co do wydania aktu

• Zaprojektowanie aktu prawodawczego ( technika prawodawcza)

• Podejmowanie dyskusji co do tego aktu

Bezprawne legislacyjne

• To sprzeczność zachowania władzy ustawodawczej a także władzy wykonawczej w zakresie wydawania przepisów wykonawczych do ustaw ( rozporządzeń) z szeroko rozumianym porządkiem prawnym najczęściej z normami konstytucyjnymi. Może polegać na czynieniu ,na wprowadzeniu normy prawnej sprzecznej z normą wyższego rzędu tj. z porządkiem konst. lub prawem wspólnotowym) lub może przybrać postać zaniechania związanego z niewydaniem mimo istniejącego aktu …

WŁAŚCIWOŚCI TEKSTU PRAWNEGO

• Właściwości komunikacyjne – komunikaty to znaczy zrozumiały Chodzi tu o adekwatność rozumienia tekstu łatwość rozmienia tekstu i powszechność rozumienia tekstu

• Skrótowość tekstu – pozwalająca łatwiej wyrazić kilka zdań poszczególnymi wariantami

• Precyzyjność tekstu – precyzja ze względu na sposób posługiwania się j. na tyle precyzyjnie aby wyrazić myśli

• Elastyczność tekstu

Pojęcie i funkcje dyrektyw techniki prawodawczej

• Dyrektywy ( wskazania) techniki prawodawczej są rezultatem nadzwyczaj długich doświadczeń w sporządzaniu tekstów prawnych Ich konsekwentne stosowanie….

• Współczesne dyrektywy ujmuje się oficjalnie urzędowe zbiory

Funkcje dyrektyw

• Pomocne dla redaktora tekstu

• Kryterium oceny poprawności aktów

• Współkształtują reguły wykładni prawa

DYREKTYWY:

• Nakaz zachowania spójność regulacji wewnętrznej i zewnętrznej

• Zakaz zamieszczenia postanowień zawartych w innych aktach normatywnych

• Nakaz zwięzłego redagowania tekstu prawnego

• Nakaz zachowania komunikatywności , zrozumiałość tekstu

• Nakaz redagowania wg reguł j. powszechnego

• Nakaz posługiwania się pojęciami powszechnym przyjętym znaczeniu

• Nakaz konsekwencji redakcyjnej w posługiwaniu się terminami i pojęciami

• Zakaz umieszczania wypowiedzi które nie służą wyrażeniem norm prawnych

• Nakaz uzasadnienia decyzji