Temat: Stany depresyjne w wieku starczym kobiet.

Barbara Brzezińska

Bożena Gierszewska

kierunek: Oligofrenopedagogika

2015/2016

,,Depresja jest najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym osób w podeszłym wieku. Co najmniej jedna osoba na dziesięć powyżej 65 r. ż. ma objawy depresji takie jak: smutek, utrata energii i zaburzenia snu.”¹

,,W krajach uprzemysłowionych wydłuża się czas życia człowieka, czemu towarzyszy wzrost częstości występowania różnych chorób neurodegeneracyjnych, charakterystycznych dla podeszłego wieku. Długa lista schorzeń, które stwierdza się u sędziwych osób, odzwierciedla naszą narastającą podatność na choroby związane ze starzeniem się. W podeszłym wieku rola czynników środowiskowych jest tak samo ważna jak, rola czynników genetycznych. W wyniku starzenia się zmniejsza się ludzka odporność na stres środowiskowy, osłabieniu ulegają także mechanizmy naprawcze, naszego organizmu, a tkanki osób starszych mają dużo mniejszą zdolność do regeneracji niż młodych.”²

,,Depresja termin używany do opisania stanów emocjonalnych bądź uczuciowych lęku i melancholii, które rozciągają się od naturalnej i normalnej zmienności nastroju w życiu bardziej długotrwały codziennym aż do zaburzeń psychicznych, wymagających leczenia, mniej bądź bardziej długotrwały stan emocjonalny, charakteryzujący się smutkiem, przygnębieniem, zniechęceniem, ujemnym tonem uczuciowym towarzyszącym ogółowi przeżyć, poczuciem braku własnej wartości, obniżeniem napięcia mięśni, zanikiem energii i zwykle lękiem.”³

Mówiąc o depresji możemy wyróżnić jej rodzaje np. depresja egzystencjalna, depresja inwolucyjna, depresja sezonowa, depresja istnienia, depresja przewlekła ( dystymia ) i inne.

,,Depresja starcza zwana inaczej inwolucyjną jest to,, jedna z postaci psychozy inwolucyjnej, ujawniającej się w okresie inwolucji ( u kobiet po 50 r.ż, u mężczyzna po 60 r. ż.); reakcja psychotyczna, dla której charakterystyczne są: lęk, podniecenie, urojenia i głęboka depresja, niekiedy z tendencjami samobójczymi; występuje w późnym okresie życia u osób nie wykazujących uprzednio zaburzeń psychotycznych; jej zasadniczym rysem może być depresja lub myśli paranoidalne, częściej rozpoznawana u kobiet: wystąpienie depresji w wieku inwolucji jest prawdopodobnie wynikiem wpływu wielu czynników, zarówno genetycznych, jak wynikających z całej historii życia oraz swoistego klimatu emocjonalnego okresu inwolucji, jak również bezpośrednich urazów somatycznych bądź psychicznych” ⁴

,,Do trzech głównych rodzajów depresji występujących u seniorów zaliczamy:

• depresję endogenną ( jednobiegunową ),

• dwubiegunową ( maniakalną),

• reaktywną.

Depresja endogenna charakteryzuje się trwałym obniżeniem nastroju i motywacji o niejasnych przyczynach. Depresji tej nie wywołuje żaden czynnik zewnętrzny. Chory z dnia na dzień traci motywację i energię do podejmowania jakichkolwiek działań. Leczenie depresji endogennej jest konieczne, bowiem jest ona często przyczyną popełniania samobójstwa przez chorych.

Depresja dwubiegunowa – nazwana także maniakalną, charakteryzuje się przechodzeniem z jednej fazy do drugiej. Chory z fazy depresji wchodzi stopniowo w fazę manii, pomiędzy poszczególnymi etapami są chwile ,,spokoju”. Ten rodzaj depresji towarzyszy choremu do końca życie.

Depresja reaktywna – może wystąpić jako skutek traumatycznych przeżyć seniora. Do trudnych wydarzeń dla osoby starszej zalicza się między innymi: śmierć bliskiej osoby ( współmałżonka ), utratę pracy i przejściem na emeryturę, obniżenie poziomu dotychczasowego życia, chorobę, niepełnosprawność. Depresje reaktywne można wyleczyć. Leczenie to przebiega podobnie jak w przypadku depresji endogennej, przy czym niekiedy wystarcza sama psychoterapia.”⁵

,,Prawie każdy człowiek przynajmniej raz w życiu doświadczył depresji. Jest to normalna reakcja na stratę lub niepowodzenie. Jednakże gdy zmienia się w stan przewlekły i/lub gdy jest tak silna, że zaburza normalny tryb życia, można już mówić o stanie chorobowym.”⁶

Czytając fachową literaturę przedmiotu stwierdzamy, że każde następne pokolenie staje się bardziej podatne na depresję. ,,Tylko 1% Amerykanów urodzonych przed 1905 rokiem zachorowało na depresje endogenną przed ukończeniem 75 r.ż.. Natomiast spośród osób urodzonych po roku 1955 aż 6 % cierpiało (lub cierpi) na depresja już prze 30 r.ż. Oczywiście na takie liczby wpłynęła większa rozpoznawalność zaburzeń, ale także stres obecny w nowoczesnym stylu życia. W DSM-IV szacuje się, że około 3% mężczyzn i 6% kobiet przechodziło przez epizody depresyjne wystarczająco ciężko, by zalecić hospitalizację. Ważnym czynnikiem wpływającym na większą podatność kobiet na depresję, są zachowania wynikające z ról tradycyjnie im przypisywanych.”⁷

Depresja wieku podeszłego różni się pod względem rozpowszechniania, objawów klinicznych ( depresja jednobiegunowa) i niektórych aspektów leczenia od depresji osób w innych grupach wiekowych.

,,Wszyscy przeżywaliśmy kiedyś smutek po utracie ukochanej osoby albo złość, gdy nie udało się nam osiągnąć upragnionego celu. Te uczucia, których prawie każdy z nas doświadczył, to tylko jeden z symptomów, jakich doznają ludzie cierpiący na depresję jednobiegunową. Cechy tej depresji przedstawiają się następująco:”⁸

Cechy	Przykłady
Nastrój dysmorficzny	Smutek, przygnębienie, poczucie beznadziejności; utrata zainteresowania prawie wszystkimi zwykłymi rodzajami aktywności i zanik zdolności do czerpania z nich przyjemności
Apetyt	Brak apetytu; znaczna utrata wagi
Sen	Bezsenność lub hipersomnia ( nadmierna senność )
Aktywność ruchowa	Znacznie spowolniała lub nadpobudliwość
Poczucie winy	Uczucie bezwartościowości; samooskarżanie się
Koncentracja	Zmniejszona zdolność do myślenia i koncentracji: problemy z pamięcią
Samobójstwo	Uporczywe myśli o śmierci; myśli lub próby samobójcze

Podstawowymi przyczynami występowania depresji u kobiet są:

• czynniki społeczne

• zmiana roli społecznej kobiety

• problem dostrzegania własnej osoby

• czynniki biologiczne

Czynniki ryzyka depresji kobiet:

• samotność

• pożądanie seksualne

• brak poczucia tożsamości

,,Inną przyczyną depresji u kobiet jest menopauza. Około 50% kobiet doświadcza depresji w okresie menopauzy.”⁹

,,Osoby chore lub niepełnosprawne, które z trudem radzą sobie z zadaniami życia codziennego, albo takie, które w dużej mierze są zdane na pomoc innych chorują na depresję częściej niż te, które są bardziej niezależne lub cieszą się lepszym zdrowiem. Prawdopodobieństwo występowania depresji u starszych ludzi, którzy nie mogą opuszczać swojego mieszkania, jest dwukrotnie większa niż u bardziej mobilnych osób w starszym wieku.”¹⁰

,,Depresja częściej dotyka starsze kobiety niż starczych mężczyzn.”¹¹

W literaturze autorzy posługują się medycznym i psychospołecznym modelem depresji. Model medyczny określa objawy choroby służące do formułowania diagnoz, które wskazują optymalne metody leczenia i lekarzom i pacjentom. Koncentruje się na biochemii mózgu osoby z depresją i dążą do jej zmiany. Model społeczny i psychologiczny pomaga zrozumieć złożoność tej choroby. Podejścia psychospołeczne kładą nacisk na to, jak ludzie uczą się radzić sobie z przeciwnościami losu. W praktyce oba modele brane są pod uwagę!

,,Model społeczny uwzględnia następujące rodzaje czynników:

1. indywidualne czynniki predysponujące ( np. nasze geny, rodzina, historia życia),

2. czynniki społeczne np. ubóstwo,

3. czynniki psychologiczne np. utrata kogoś bliskiego, poczucie zagrożenia, poważny kryzys w relacjach z innymi, brak odporności oraz ograniczona sieć wsparcia.”¹²

„Pierwszym warunkiem powodzenia w leczeniu jest, rzecz jasna, trafna diagnoza, ważna przede wszystkim dla chorego, któremu pomaga samo zrozumienie siebie i tego co się z nim dzieje.” ¹³

Lekarzom „w rozpoznaniu depresji może pomoc rutynowe stosowanie skal oceny sfery emocji np. Geriatrycznej Skali Depresji - GDS”¹⁴.

,,Leczenie farmakologiczne musi być prowadzone wyłącznie pod nadzorem lekarza”.¹⁵ Epizod depresyjny ( co najmniej 2 objawy podstawowe; obniżenie nastroju, utrata zainteresowań i/lub odczuwania radości, spadek energii, nadmierne zmęczenie) nie leczony trwa od 7 miesięcy do 2 lat. W leczeniu depresji ważna jest również psychoterapia i aktywność fizyczna. ,,Chory powinien być otoczony osobami, które go wspierają, rozumieją i zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa. Senior wstydzi się prosić o pomoc, dlatego zamyka się w sobie i izoluje od otoczenia. Dla osób starszych, które często inaczej patrzą na depresje, kojarzy się ona z oznaką słabości charakteru i tak też często postrzegana jest przez społeczeństwo. Stygmatyzacja i uprzedzenia wobec osób z zaburzeniami psychicznymi wywołują u osób chorych strach przed wykluczeniem ze społeczności!” ¹⁶

„W trakcie leczenia podaje się preparaty roślinne np. dziurawiec. Dostępne są na rynku następujące preparaty: Apatinac - tabletki, Deprim - tabletki, Deprisan - kapsułki, Melissed- syrop.” ¹⁷

„Przynajmniej 200 000 osób jest corocznie hospitalizowanych z powodu depresji. Szacuje się, iż nawet jedna czwarta osób zgłaszających się do lekarza z powodu schorzeń fizycznych może cierpieć na objawy powiązane z depresją . Warto wspomnieć, iż około 85% przeciwdepresyjnych leków psychotropowych nie przypisują psychiatrzy, lecz interniści, ginekolodzy i lekarze rodzinni” .¹⁸

,, Starszych pacjentów cierpiących na depresje udaje się wyleczyć ( w przybliżeniu 60% trwale, 20 % z nawrotami)”¹⁹. ,,Terapia chorych w starszym wieku trwa często dłużej ( co najmniej rok), a w sytuacji utrzymujących się licznych czynników ryzyka depresji – nawet do końca życia”²⁰

,,Często u 2/3 chorych na depresje pojawiają się myśli samobójcze”²¹

Osoby starsze zazwyczaj próbują popełnić samobójstwo, chcąc uciec od życia w bólu i cierpieniu. „Jedna osoba na siedem wśród chorych na depresje endogenną podejmuje próbę samobójczą, a jedna na trzy uzależnia się od leków.”²²

Psychiatra Anna Nowak występująca w programie telewizyjny - Dzień dobry TVN dnia 13.10.2015r. stwierdziła, że stosunek prób samobójczych kobiet i mężczyzn wynosi 1:5

WNIOSKI:

1. Depresja jest najczęstszym schorzeniem psychicznym wieku podeszłego.

2. Mówiąc o depresji mamy na myśli: stan, epizod i chorobę gdyż trudno je jednoznacznie określić i rozgraniczyć.

3. Występuje często z demencją stąd trudność jej zdiagnozowania.

4. Przyjmuje maski somatyczne, bo osoby starsze rzadziej uskarżają się na smutek, częściej na rozmaite bóle, zaparcia, zmęczenie.

5. Objawy depresyjne nasilają się wraz ze wzrostem liczby chorób, na które cierpi pacjent.

6. Depresja wieku podeszłego różni się od innych grup wiekowych pod względem rozpowszechniania, objawów klinicznych i niektórych aspektów leczenia.

7. Wiąże się z dużą chorobowością i śmiertelnością.

8. Wymaga diagnozy, leczenia specjalistycznego oraz wsparcia ze strony najbliższych.

9. Kobiety rzadziej popełniają samobójstwo w późnej starości.

---

1. Jill Manthorpe, Steve Jliffe, Depresja wieku podeszłego, tłumaczenie z j. angielskiego Robert Andruszko, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s.7, ISBN 978-83-200-3904-7↩

2. Anna Cabaj, Choroby neurodegeneracyjne wieku podeszłego, Biologia w szkole, nr1/316/2009/, s.28-34, ISSN 0137-8031↩

3. Adam A. Zych, Słownik gerontologii społecznej, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak", Warszawa 2001, s.44, ISBN 9788393588701↩

4. Adam A. Zych, Słownik gerontologii społecznej, Wydawnictwo Akademickie ,,Żak", Warszawa 2001, s.45, ISBN 83-88149-44-X↩

5. Adam A. Zych,( red. naukowa), Katarzyna Białożyt i ks. Norbert Pikuła, Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość, Wydawnictwa Druk -Reklama, Łask 2012, s.190, ISBN 9788393588701↩

6. Adam A. Zych,( red. naukowa), Katarzyna Białożyt i ks. Norbert Pikuła, Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość, Wydawnictwa Druk -Reklama, Łask 2012, s.144, ISBN 9788393588701↩

7. Adam A. Zych,( red. naukowa), Katarzyna Białożyt i ks. Norbert Pikuła, Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość, Wydawnictwa Druk -Reklama, Łask 2012, s.145, ISBN 9788393588701↩

8. Philip G. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s.645, ISBN 83-01-12881-X↩

9. Dr Archibald Hart, Jak pokonać depresję pytania i odpowiedzi na temat depresji, Wydawnictwo Rodzinny Krąg, Warszawa 1994, s. 91, ISBN 83-900826-4-0↩

10. Jill Manthorpe, Steve Jliffe, Depresja wieku podeszłego, tłumaczenie z j. angielskiego Robert Andruszko, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s.7, ISBN 978-83-200-3904-7↩

11. Jill Manthorpe, Steve Jliffe, Depresja wieku podeszłego, tłumaczenie z j. angielskiego Robert Andruszko, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s.8. ISBN 978-83-200-3904-7↩

12. Jill Manthorpe, Steve Jliffe, Depresja wieku podeszłego, tłumaczenie z j. angielskiego Ro[bert Andruszko, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 8,9. ISBN 978-83-200-3904-7↩

13. Małgorzata Jałocho, Jak pokonać depresję, Remedium nr 1/ 131/2004, s14-15↩

14. Kornelia Kędziora-Kornatowska, Marta Muszalik ( pod. red.), Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, s.109, ISBN 83-60608-13-X↩

15. Paulin Moszczyński, Depresja i jej skutki, Lider nr 1/167/2005, s.3-5, ISSN 0867-7697↩

16. Adam A. Zych,( red. naukowa), Katarzyna Białożyt i ks. Norbert Pikuła, Poznać, zrozumieć i zaakceptować starość, Wydawnictwa Druk -Reklama, Łask 2012, s.190, ISBN 9788393588701↩

17. Paulin Moszczyński, Depresja i jej skutki, Lider nr 1/167/2005, s.3-5, ISSN 0867-7697↩

18. Robert Meyer, Psychopatologia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008, s. 144, ISBN 83-89120-16-X↩

19. Jan Stuart- Hamilton, Psychologia starzenia się , Wydawnictwo Zyski S-ka, Poznań 2000, s 192, ISBN 83-7157-640-4↩

20. Kornelia Kędziora-Kornatowska, Marta Muszalik ( pod. red.), Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, s.109, ISBN 83-60608-13-X↩

21. Paulin Moszczyński, Depresja i jej skutki, Lider 2005 nr 1/167/2005, s.3-5, ISSN 0867-7697↩

22. Jan Stuart- Hamilton, Psychologia starzenia się , Wydawnictwo Zyski S-ka, Poznań 2000, s 145, ISBN 83-7157-640-4↩