Topografia gardła i budowa makroskopowa gardła

Gardło leży w środkowej przestrzeni szyi (przestrzeń środkowa szyi ograniczona jest od przodu przez blaszkę przedtchawiczą powięzi szerokiej szyi a od tyłu przez blaszkę przedkręgową) Rozpoczyna się na wózku gardłowym tj. część podstawna kości potylicznej i sięga do wysokości 6,7 kręg szyi. W budowie makroskopowej gardła wyróżniamy 2 powierzchnie: przednią i tylną oraz 2 powierzchnie moczne. Powierzchnia przednia przebita jest przez 3 otwory które dzielą jame gardła na część: nosową, ustną i krtaniową a ściana tylna zamknięta jest przez mięśnie zwieraczy gardła pokryte błoną włóknistą.

Części gardła i ich połączenie

Część nosowa sięga od podstawy czaszki do podniebienia twardego które pokryte jest błoną śluzową i mięsień języczka tworzy podniebienie miękkie. Część nosowa gardła ku przodowi łączy się z jamą nosową za pomocą nozdrzy tylnych oraz łączy się z uchem środkowym poprzez kromkę suchową której ujście gardłowe leży w ścianach bocznych części nosowych gardła. W trakcie połykania ściany trąbki suchowej rozchylają się i wyrównują ciśnienie w jamie bębenkowej. Część ustna gardła sięga od poziomu podniebienia miękkiego i języczka do poziomu kości gnykowej i łączy się ku przodowi poprzez cieśni gardzieli z jamą ustną a ku tyłowi przechodzi w przełyk. Siec gardzieli ograniczone są od góry przez podniebienie miękkie wraz z języczkiem od dołu przez nasade języka a z boku przez łuki podniebienno językowy i gardłowy pomiędzy którymi leżą migdałki podniebienne. Część gardła krtaniowa rozciąga się od poziomu 6 kręgu szyjny i wejściem do krtani łączy się z krtanią. To wejście do krtani ograniczone jest od przodu i od góry przez górny brzeg nagłośni z boku przez fałdy nalewkowo nagłośniowe i z tyłu przez fałd międzynalewkowy. W części krtaniowej gardła drogi pokarmowe krzyżują się z drogami oddechowymi.

Topografia krtani, chrząstki krtani ich połączenie oraz podział jamy krtani

Krtań należy do dolnych dróg oddechowych, leży w przestrzeni środkowej szyi i rozciąga się od 4 do 7 kręgu szyjnego. Zbudowana jest ze szkieletu krtani aparatu więzadłowego i mięśni. Chrząstki krtani łączą się ze sobą poprzez stawy: staw piersiowo nalewkowy i tarczowy oraz poprzez połączenia więzadłowe i włoniaste. Połączenia te dzielimy na wewnątrz krtaniowe i wewnątrz krtaniowe. Połączenia wewnątrz krtaniowe to połączenia poszczególnych chrzastek krtani ze sobą oraz połączenia krtani z językiem, gardłem i kością gnykową. Połączenia wewnątrz krtaniowe tworzy błona włóknisto-sprężysta krtani która składa się z błony czworokątnej i stożka sprężystego. Brzeg góry stożka tworzy więzadła włosowe a brzeg dolny błony czworokątnej tworzy więzadła przedtrzonowe. Struktury te wraz z mięśniami objęte są błoną śluzową i tworzą fałdy przedsionkowe i fałdy włosowe | Jama krtani podzielona jest na 3 piętra: przedsionek krtani (jama górna krtani) piętro środkowe inaczej głośnie i piętro dolne to inaczej jama podgłośniowa. Głośnia ograniczona jest od góry przez fałdy przedtrzcionkowe od dołu przez fałdy włosowe, pomiędzy fałdami włosowymi a chrząstkami nalewkowatymi znajduje się szpara głośni.

Topografia i budowa tchawicy (pojemność konikotomii, kratochomi)

Tchawica należy do dolnych dróg oddechowych o długości 10-12cm. Rozpoczyna się na wysokości 6-7kręgu szyjnego a kończy na poziomie 4-5 kręgu piersiowego rozdwojeniem tchawicy. Dzielą się na oskrzela główne: prawe i lewe. W tchawicy wyróżniamy część szyjną i piersiową. Szyjna leży w przestrzeni środkowej szyi ku przodowi od przełyku część piersiowa leży w śródpiersiu górnym i dolnym środkowym do przodu przełyku a ściana jej zbudowana jest z błony śluzowej, błony włóknistej i zewnętrznej. Błona włóknista zbudowana jest z chrząstek tchawicznych połączonych więzadłami obrączkowymi. W scianie tylnej tchawicy leżą włókna mięśniowe tworzące mięsień tchawiczy który kurcząc się może zwężać światło tchawicy.

Konikotomia zabieg laryngologiczny polegający na przecięciu więzadła pierścienno-tarczowego, umieszczonego między dolnym brzegiem blaszki chrząstki tarczowatej krtani oraz górnym brzegiem łuku chrząstki pierścieniowatej krtani. Stosowany jako szybki i doraźny sposób udrożnienia dróg oddechowych, które zostały zablokowane na wysokości lub powyżej szpary głośni

Podział drzewa oskrzelowego

Oskrzela górne prawe jest zawsze krótsze, ma większą średnice i przebiega bardziej stromo aniżeli lewe, trafiają tu częściej ciała obce. Oskrzela główne we wnęce płuca dzielą się na oskrzela płatowe z prawej 3 z lewej 2. Oskrzela te ulegają następnie podziałowi na oskrzela segmentowe a te dzielą się na podsegmentowe a te dzielą się na zrazikowe w których powstają oskrzelka te dzielą się wielokrotnie i z nich powstają oskrzela końcowe. Każde końcowe oskrzelko przez rozdwojenie dzielą się na 2 oskrzelka oddechowe i te dzielą się na 2 krótnie na oddechowe 1, 2 i 3 rzędu i one dzielą się na 2 przewodziki pęcherzykowe te kończą się ślepo lub rozdwajając się i wytwarzają woreczki pęcherzykowe i woreczki pęcherzykowe i woreczki są końcowym odcinkiem dróg oddechowych. Pęcherzyki płucne utworzone są z nabłonka oddechowego i otoczone są scianą naczyń włosowatych przez nabłonek pęcherzyka i śród błonek naczyń krwionośnych włosowatych odbywa się wymiana gazowa. Wszystkie rozgałęzienia powstają z podziału 1 oskrzela końcowego tworzą gronko płucne. Stanowi ono podstawową jednostke anatomiczną i czynnościową płuca. Gronka płucna tworząc zrazik i on stanowi element struktury mionszu w płucach.

Budowa makroskopowa płuc (segment płuc i denko płuca)

Płuca to narząd parzysty wyróżniający w budowie makroskopowej 3 powierzchnie: przeponową, żebrową, śródpiersiową oraz wierzchołek (szczyt płuc) na powierzchni śródpiersiowej leży wnęka płuca a w niej oskrzela główne, tętnice płucne, żyły płucne oraz tętnice i żyły oskrzelowe. Struktury te oraz węzły chłonne i nerwy tworzą korzeń płuca. Szczyt płuca leży nad przednim brzegiem otworu górnego klatki piersiowej i wnika w obręb podstawy szyi. Płuca podzielone są na płaty 3 po prawej stronie i 2 po lewej oddzielone są one szczelinami. Płaty podzielone są na segmenty oskrzelowo płucne po 10 w każdym płucu przyczym w płucu lewym segment podstawowy – sercowy jest zredukowany a segment szczytowy i tylny płata głównego w lewym płucu tworzy1 segment szczytowo tylny. Segmenty dzielą się na podsegmenty a te na zraziki a one na gronka. Płuca mają dwojakiego rodzaju unaczynienie: czynnościowe i odżywcze. Czynnościowe to jest małe krążenie płuc a odżywcze pochodzi z tetnic oskrzelowych które odchodzą od aorty piersiowych i od tętnicy piersiowej wewnętrznej.

Opłucna (części opłucnej, zachyłki opłucnowe ich znaczenie kliniczne i fizjologiczne

Opłucna to jest błona surowicza pokryta nabłonkiem płaskim który ma zdolność wydzielania płynu surowiczego składa się ona z opłucnej trzewnej i opłucnej sciennej. Opłucna ścienna pokrywa powierzchnie płuca i nosi nazwe opłucnej przeponowej, żebrowej i śródpiersiowej. Ta która obejmuje szczyt płuca nosi nazwe osklepka opłucnej. Miejsca przejścia poszczególnych opłucnych sciennych 1 w 2 to zachyłki opłucnowe – są to części jamy opłucnej stanowiące przestrzenie dopełniające mają znaczenie kliniczne przy stanach zapalnych gdzie wypełniają się płynem pomiędzy opłucną scienną a opłucną płucną znajduje się jama opłucnej z nieznaczną ilością płynu surowiczego w stanach chorobowych wypełnia się krwią, ropą… Regulacja oddychania odbywa się za pośrednictwem ośrodka oddechowego który znajduje się w rdzeniu przedłużonym a kontrolowany jest przez nadrzędne ośrodki nerwowe w korze mózgu i podwzgórzu. Są one częścią ośrodka termoregulującego stąd wzrost ciepłoty ciała powoduje przyśpieszenie częstości oddechu.

Rola układu oddechowego

Utrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego przez dostarczanie tlenu i wydalanie dwutlenku węgla, Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej, Ochrona przed wdychanymi ciałami stałymi i bakteriami, Zapobieganie przedostawaniu się do krążenia dużego skrzeplin powstałych w układzie żylnym, Ogrzewanie, nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza, W drogach oddechowych znajduje się narząd powonienia, odbierający wrażenia węchowe dochodzące z wdychanym powietrzem, Udział w fonacji (komora rezonacyjna), Produkcja hormonów polipeptydowych przez komórki nabłonka dróg oddechowych.

Podział układu oddechowego

Część przewodząca = drogi oddechowe: Nos wraz z jama nosową i zatokami przynosowymi, Gardło, Krtań, Oskrzela (zewnątrz i wewnątrzpłucne), Oskrzelka | Część oddechowa, w której odbywa się wymian gazowa (właściwy miąższ płucny) Oskrzelka oddechowe, Przewodziki pęcherzykowe, Pęcherzyki płucne

Górne drogi oddechowe

Powietrze atmosferyczne przechodzi początkowo przez górne drogi oddechowe. Przez nozdrza przednie nosa zewnętrznego, dostaje się do jamy nosowej (nosa wewnętrznego), a z niej przez nozdrza tylne do jamy gardła. Z gardła powietrze dostaje się do dolnych dróg oddechowych, do których zalicza się: krtań, tchawicę, oskrzela, oskrzeliki oraz właściwe narządy wymiany gazowej - płuca. Nos spełnia cztery zasadnicze czynności: oddechową, obronną, węchową i jest rezonatorem głosu łącznie z zatokami przynosowymi. Powietrze przechodzące przez nos ulega oczyszczeniu, ogrzaniu i nawilżeniu

Budowa nosa

1)Rusztowanie nosa zewnętrznego tworzy szkielet kostno-chrzęstny utworzony z parzystych kości nosowych, wyrostków nosowych kości czołowej i wyrostków czołowych kości szczękowych, chrząstek bocznych oraz chrząstek skrzydłowych większych i mniejszych. 2) Jama nosowa podzielona jest na dwie symetryczne połowy przez przegrodę nosa o budowie chrzęstno-kostnej. W jamie nosa wyróżnia się przedsionek nosa - wyścielony skórą - i właściwą jamę nosa - wyścieloną błoną śluzową w większości typu oddechowego.3) Na bocznych ścianach jamy nosa znajdują się trzy małżowiny nosowe, pod którymi umieszczone są ujścia zatok przynosowych i kanału nosowo-łzowego. 4)Na bocznych ścianach nosa, ponad małżowiną nosową środkową i na przeciwległej powierzchni przegrody nosa, znajduje się błona śluzowa typu węchowego.

Rola nosa

1) Nos i jamy zatok nawilżają i podgrzewają powietrze dla płuc 2) Powietrze wdychane przez nos ogrzewa się i nawilża, stając się parą nasyconą o temperaturze ciała. O ile oddychanie przez usta nie jest w stanie wysycić powietrza wodą więcej niż do 70% wilgotności względnej to oddychanie nosem zbliża ten wskaźnik do pożądanej dla pęcherzyków płucnych wartości 95%. (Powietrze w jamie nosowej poddawane jest ponadto procesowi oczyszczania.) Wszystkie te zadania są możliwe do realizacji tylko w przypadku zdrowego nosa jam nosa i zatok przynosowych. Nos w ciągu doby musi nawilżyć około 10 tys. litrów powietrza do wilgotności 95%. Umożliwia to odpowiednia budowa anatomiczna struktur nosa oraz transport śluzówkowo-rzęskowy i cykl nosowy.

Zatoki przynosowe

1) Zatoki to wypełnione powietrzem przestrzenie - rozmieszczone symetrycznie wokół nosa. Zatoki przynosowe są parzyste – tj. podwójne i składają się 2 zatok czołowych, 2 szczękowych, błędnika sitowego (komórki sitowe) i 2 zatok klinowe. 2) Stanowią przedłużenie jam nosa. Największe objętościowo są zatoki szczękowe znajdujące się po obu stronach nosa. Ich pojemność wynosi ok. 15 ml, ściana górna stanowi dno oczodołu, ściana przednio - dolna graniczy z zębami górnymi. Uchodzą do przewodu nosowego środkowego. 3) Zatoki czołowe – zlokalizowane mniej więcej nad oczami, zaś pozostałe są głębiej (za nasadą nosa). Również uchodzą do przewodu nosowego środkowego

Rola zatok Jaką zadania pełnią zatoki?

Zatoki – puste jamiste przestrzenie sprawiają, że konstrukcja czaszki jest lekka i odporna na urazy i dobrze chroni mózg. Co ciekawe – zatoki wytwarzają rezonans dźwiękowy, który moduluje i wzmacnia dźwięki głosowe, podobnie rezonując jak np. wnętrze skrzypiec wobec strun.

Jaką rolę fizjologiczną odgrywają zdrowe zatoki w drogach oddechowych?

Zatoki, a konkretnie ich jamy powietrzne wspomagają wymianę cieplną pomiędzy zazwyczaj chłodniejszym powietrzem a krwią. Dzięki temu zatoki, wraz z jamą nosową chłodzą mózgowie, które w ten sposób oddaje swój duży nadmiar ciepła. (Wytwarza około 15% ciepła wytwarzanego przez organizm).  Ważną rolą w tej wymianie cieplnej jest podgrzanie zimnego powietrza wdychanego do oskrzeli i pęcherzyków płucnych do odpowiedniej temperatury.

Gardło

Gardło jest przestrzenią ciągnącą się od góry od podstawy czaszki, na dole dochodzi do krtani i przechodzi dalej w przełyk. W gardle wyróżniamy: 1)piętro górne tj. część nosową gardła, która znajduje się z tyłu jamy nosowej od trzonu kości klinowej do poziomu podniebienia miękkiego; w niej znajduje się ujście gardłowe trąbki słuchowej (Eustachiusza) łączącej gardło z uchem środkowym. 2)piętro środkowe tj. część ustną gardła, od podniebienia miękkiego do nasady języka; 3) pietro dolne tj. część krtaniową, która kończy się wejściem do krtani a jej najniższym punktem jest zachyłek gruszkowaty. 4) Tylna ściana gardła przylega do kręgosłupa. 5) Ściany gardła składają się z warstwy śluzowej, włóknistej i mięśniowej. Tę ostatnią tworzą mięśnie zwieracze i dźwigacze gardła. 6) W obrębie błony śluzowej gardła znajdują się skupienia tkanki limfatycznej: na stropie części nosowej u dzieci migdałek gardłowy, w części ustnej na ścianach bocznych migdałki podniebienne i migdałek językowy w części krtaniowej. Te skupiska tkanki limfatycznej tworzą pierwszą linię obrony immunologicznej ustroju, drugą linią są węzły chłonne szyi.

Czynności gardła Gardło jest częścią drogi oddechowej (nos, gardło, tchawica) i pokarmowej (jama ustna, gardło, i przełyk), spełnia rolę obronną i jest obok krtani narządem mowy.

Dolne drogi oddechowe

Krtań ku dołowi przechodzi w tchawicę długości 10 - 12 cm, o średnicy światła od 1,5 do 2,5 cm. Jej część górna leży w obrębie szyi, część dolna w śródpiersiu tylnym (z tyłu tuż za tchawicą na całej jej długości znajduje się przełyk). Wewnętrzną powierzchnię dróg oddechowych tworzy błona śluzowa zawierająca liczne gruczoły (surowicze i śluzowe). Jest ona pokryta nabłonkiem oddechowym migawkowym. Zewnętrzną powłokę tchawicy tworzy błona włóknista, zawierająca 16-20 podkowiastych chrząstek. Chrząstki te otwarte są ku tyłowi ciała, co powoduje, że w tej części tchawicy (ścianie błoniastej) znajduje się tylko mięśniówka gładka.

Krtań

Krtań poza tym, że jest odcinkiem drogi oddechowej, jest narządem głosu. Czynność głosowa jest wynikiem drgania więzadeł głosowych zwanych fałdami głosowymi. Wysokość głosu zależy od długości fałdów głosowych, ich napięcia, częstości drgań i ciśnienia wydechowego powietrza. Barwa głosu uzależniona jest od budowy gardła, jamy nosowej i częściowo zatok przynosowych.

Budowa krtani

1) Krtań będąca górnym odcinkiem drogi oddechowej od góry łączy się z gardłem a ku dołowi przechodzi w tchawicę. 2) Trzy chrząstki nieparzyste (tarczowata, pierścieniowata i nagłośniowa) i trzy parzyste (nalewkowate, różkowate i klinowate) tworzą rusztowanie krtani. Nieparzysta chrząstka tarczowata tworzy na szyi charakterystyczną wyniosłość zwaną "jabłkiem Adama". Chrząstki krtani połączone są z kością gnykową, tchawicą i między sobą więzadłami. 3) Część jednego z więzadeł łącząca chrząstkę tarczowatą z pierścieniową tworzy więzadła głosowe, które ograniczają szparę głośni. Mięśnie wewnętrzne krtani rozszerzają i zwężają szparę. Krtań jako całość pokryta jest błoną śluzową typu oddechowego.

Do celów klinicznych krtań dzieli się na trzy piętra: 1) piętro górne tzw. przedsionek krtani ograniczony od przodu wolnym brzegiem nagłośni, bocznie przez fałdy nalewkowo-nagłośniowe i od tyłu przez nalewki (chrząstki nalewkowate), ku dołowi dochodzi do poziomu fałdów przedsionkowych,2) piętro środkowe to szpara głośni ograniczona przez fałdy przedsionkowe od góry i fałdy głosowe od dołu, 3)piętro dolne to okolica poniżej fałdów głosowych zwana okolicą podgłośniową.

Budowa tchawicy

1) Tchawica jest narządem stanowiącym część układu oddechowego. 2) Ma kształt rury o znacznym stopniu elastyczności, która zaczyna się jako przedłużenie krtani i przebiega w dół, nieco ku tyłowi w obrębie szyi i na wysokości czwartego lub piątego kręgu piersiowego rozdziela się na dwa oskrzela główne. 3) Przednia powierzchnia tchawicy jest zaokrąglona. Cała ściana tchawicy składa się z 16 - 20 pierścieni chrząstkowych, połączonych tkanką elastyczną. Chrząstki mają kształt podkowy i nadają tchawicy charakterystyczny półkolisty kształt. 4) Tylna ściana tchawicy utworzona jest przez błonę łącznotkankową, która nadaje jej pewną elastyczność, a ponadto zawiera mięśnie gładkie, których skurcz może zmienić przekrój tchawicy.

Drzewo oskrzelowe

1) U dołu tchawica rozdwaja się na dwa oskrzela główne, prawe i lewe, doprowadzające powietrze do płuca prawego i lewego. Oskrzela główne zbudowane są jak tchawica. 2) Oskrzela główne rozgałęziają się wewnątrz płuca na coraz mniejsze gałęzie, tworząc tzw. drzewo oskrzelowe. 3)Oskrzela główne dzielą się na oskrzela płatowe, prawe na 3 (górne, środkowe i dolne), lewe na 2 (górne i dolne). Oskrzela płatowe dzielą się na oskrzela segmentowe. Następne wielokrotne podziały na coraz mniejsze gałęzie doprowadzają do powstania najmniejszych oskrzeli, z których ostatecznie tworzą się oskrzeliki o średnicy światła 0,5 - 1 mm. 4) Pozostałe z ostatniego podziału oskrzeliki noszą nazwę oskrzelików oddechowych, zwanych też oskrzelikami pęcherzykowymi, ponieważ w ich ścianie występują już pęcherzyki płucne.

Płuca

Człowiek ma dwa płuca: prawe i lewe, zawieszone w odpowiednich jamach opłucnej klatki piersiowej. Płuco zbudowane jest z oskrzeli, oskrzelików, pęcherzyków płucnych, tkanki śródmiąższowej oraz pokrywającej je opłucnej płucnej. Dwie szczeliny, skośna i pozioma, dzielą płuco prawe na 3 płaty: górny, środkowy i dolny, natomiast płuco lewe - jedna szczelina skośna, dzieli na 2 płaty: górny i dolny. W obrębie płatów wyodrębnić można jeszcze mniejsze części miąższu płucnego: segmenty oskrzelowo-płucne dzielące się na podsegmenty, te na liczne małe części zwane zrazikami i następnie na najmniejsze części miąższu płucnego - grona.

Pęcherzyki płucne

300 mln, Otoczone siecią naczyń włosowatych, Powierzchnia ok.. 80m2, Wyścielone nabłonkiem składającym się z 3 typów pneumocytów, Pneumocyty typu II wytwarzają surfaktant zmniejszający napięcie powierzchniowe pęcherzyków.

Pęcherzyki płucne mają ścianę zbudowaną z płaskich komórek nabłonkowych noszących nazwę nabłonka oddechowego oraz komórek ziarnistych, produkujących i wydzielających tzw. czynnik powierzchniowy pęcherzyka płucnego (surfaktant), który w postaci cienkiej błonki pokrywa warstwę płynu surowiczego wyściełającego wnętrze pęcherzyków płucnych. Surfaktant jest specyficznym rodzajem detergentu ułatwiającym proces rozprężania pęcherzyków płucnych podczas wdechu. Od zewnątrz ściana pęcherzyków jest opleciona gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych (włośniczek płucnych). Pomiędzy powietrzem w pęcherzyku a krwią włośniczki istnieje błonka. Nosi ona nazwę błony pęcherzykowo-włośniczkowej. Przez nią odbywa się wymiana gazów, czyli dyfuzja (tlenu, dwutlenku węgla) pomiędzy powietrzem pęcherzyków a krwią włośniczek płucnych.

Budowa płuc

W każdym płucu wyróżniamy: podstawę płuca, szczyt płuca, wypukłą powierzchnię żebrową, wklęsłą śródpiersiową, brzegi - przedni ostry, tylny tępy, dolny Ponadto wyróżniamy szczeliny międzypłatowe oddzielające od siebie poszczególne płaty płuca.
W płucu lewym wyróżniamy płaty: - górny i dolny oddzielone od siebie szczeliną międzypłatową skośną W płucu prawym jest płat: - górny,środkowy i dolny. Płat górny jest oddzielony od środkowego szczeliną poziomą,a płat górny i środkowy od dolnego są oddzielone szczeliną skośną. Odpowiednikiem płata środkowego jest w płucu lewym języczek płuca ,należy do płata górnego. Na powierzchni śródpiersiowej w połowie odległości między podstawą a szczytem płuca leży wnęka płuca .We wnęce leżą twory wchodzące i wychodzące z płuc czyli tzw.korzeń płuca) o kształcie rozgałeziającego się drzewa).Wnęka ma ksztalt odwróconej kropli (dł.5 cm,szer.4 cm,gł.2 cm).

Wnęka płuca

Do płuca wchodzą: tt.płucne , oskrzele główne, tt.oskrzelowe, sploty płucne przedni i tylny Z płuca wychodzą: żż.płucne, żż.oskrzelowe, naczynia chłonne

Przepona

Mięsień tworzący podstawę klatki piersiowej. Przepona oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej i odgrywa zasadniczą rolę przy oddychaniu. Kurcząc się przepona zwiększa pojemność klatki piersiowej, gdzie ciśnienie obniża się poniżej ciśnienia atmosferycznego (następuje wdech). Przy rozkurczu przepony sytuacja zmienia sie: ciśnienie w klatce piersiowej wzrasta i następuje wydech.