1.POPYT

POPYT na dobro to przypadająca na jednostkę czasu wielkość zapotrzebowania odpowiadająca różnym cenom tego dobra.

POPYT KOMPLEMENTARNY dotyczy dóbr, na które popyt występuje jednoczesnie, np.: masło
i chleb.

POPYT TRANSAKCYJNY wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług.

POPYT SPEKULACYJNY - w momencie wzrostu ceny danego dobra popyt na to dobro również rośnie, gdyż konsumenci przewidują w najbliższym czasie znaczny wzrost ceny tego dobra.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POPYT: dochody konsumenta, ceny dóbr substytucyjnych, ceny dóbr komplementarnych, jakość, tradycja, gust i preferencje konsumenta, religia, pora roku.

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień zmiany popytu na dobro na skutek zmiany jego ceny.

• POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY – minimalna zmiana ceny powoduje maksymalną zmianę popytu E_p → ∞

• POPYT PROPORCJONALNY – procentowa zmiana ceny jest równa procentowej zmianie popytu E_p = 1

• POPYT ELASTYCZNY – procentowa zmiana popytu jest większa niż procentowa zmiana ceny E_p > 1

• POPYT DOSKONALE NIEELASTYCZNY (POPYT SZTYWNY) – zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu E_p = 0

PRZYPADEK GIFFENA dotyczy dóbr niższego rzędu. Wzrost ceny dóbr powoduje wzrost popytu na nie – konsument nie może sobie już pozwolić na zakup żadnego innego dobra, więc kupuje wyłącznie dobro Giffena.

2.PODAŻ

PODAŻ DOBRA to ilość dobra w jednostce czasu oferowana na rynku przy różnych cenach tego dobra.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PODAŻ: popyt, cena dobra, technologia produkcji, ceny czynników produkcji, warunki klimatyczne, warunki przyrodnicze.

CENOWA ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY pokazuje jak pod wpływem zmiany ceny danego produktu zmienia się wielkość podaży oferowanej przez przedsiębiorstwo.

3. CENY I PŁACE

CENA RÓWNOWAGI to cena, przy której zapotrzebowanie zrównuje się z ilością oferowaną na rynku.

CENA MAKSYMALNA to najwyższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna i sprzedaży (niższa od ceny równowagi; oferowana ilość jest mniejsza od zapotrzebowania).

CENA MINIMALNA to najniższa cena, którą można uzgodnić w legalnej transakcji kupna
i sprzedaży (oferowana ilość jest większa niz zapotrzebowanie; ustalana przez rząd w wyniku żądań producentów).

PŁACA NOMINALNA to ilość pieniędzy, którą to pracodawca przelewa do banku na konto swojego pracownika, która wyrażona jest w konkretnych jednostkach pieniężnych.

PŁACA REALNA to ilość produktów, jaką to można kupić za pieniądze, które stanowią płacę nominalną.

4. INFLACJA

INFLACJA to wzrost średniego poziomu cen w danym okresie. Stopa inflacji to procentowa zmiana poziomu cen.

RODZAJE INFLACJI: popytowa i podażowa.

PRZYCZYNY INFLACJI: popytowa (gdy globalny popyt będzie większy niż globalna podaż, wzrośnie cena dóbr, które gospodarka może wyprodukować), podażowa ( gwałtowny wzrost kosztów produkcji powoduje obniżenie podaży dóbr, co przekłada się na wzrost ich cen).

SKUTKI INFLACJI:

• „koszt zdzieranych zelówek” - społeczny koszt inflacji, wynikający z dodatkowego wysiłku podmiotów poszukujących szansy nabycia towarów po niższej cenie; nazwa pochodzi od zdartych zelówek ludzi, chodzących od sklepu do sklepu w poszukiwaniu miejsca, gdzie ceny wzrosły wolniej i do banku po gotówkę.

• „koszt zmienianych jadłospisów” – im wyższe tempo zmian cen, tym częściej trzeba zmieniać etykiety, na których znajduje się cena.

• drenaż podatkowy – to wzrost realnych wpływów podatkowych wywołany inflacją, która zwiększa dochody nominalne i sprawia że niektórzy ludzie zostają zaliczeni do wyższych przedziałów opodatkowania w ramach systemu progresywnego podatku dochodowego.

• redystrybucja dochodów – inflacja powoduje spadek realnej wartości stałych dochodów.

5. PIENIĄDZ

PIENIĄDZ to towar powszechnie akceptowany, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań.

FUNKCJE PIENIĄDZA:

• środek wymiany (pośrednictwo w transakcjach),

• jednostka rozrachunkowa (w jednostkach pieniężnych podawane są ceny dóbr i prowadzone rozliczenia),

• środek tezauryzacji (gromadzenie oszczędności),

• miernik odroczonych płatności (w pieniądzu można wyrazić wartość także przyszłych transakcji).

POLITYKA MONETARNA to systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Prowadzi ją bank centralny lub inna upoważniona instytucja rządowa. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza i na kursy walutowe.

6. BEZROBOCIE

RODZAJE BEZROBOCIA:

• frykcyjne – minimalny poziom bezrobocia, niemożliwy do obniżenia, który wynika ze stale zmieniającej się struktury siły roboczej,

• strukturalne – wynika z niedopasowania podaży pracy o określonych cechach
  i popytu na nią,

• Keynesowskie (koniunkturalne) - powstaje, gdy po spadku popytu globalnego ceny
  i płace nie zdążyły się dostosować, by przywrócić pełne zatrudnienie,

• klasyczne – powstaje, gdy płace są utrzymywane powyżej poziomu, który wynika
  z równowagi popytu i podaży pracy.

PRZYCZYNY BEZROBOCIA: niedostosowanie struktury podaży pracy do popytu zgłaszanego przez pracodawców; procesy restrukturyzacyjne w gospodarce, eliminowanie niektórych działalności, spadek produkcji z powodu ograniczonego popytu na określone towary/usługi, niedoskonała informacja na rynku pracy o wolnych stanowiskach pracy; niedostosowany sposób i kierunki kształcenia do wymagań rynku; nadmierne obciążenia fiskalne; brak mobilności pracowników i osób poszukujących pracy; zmiana siedziby przedsiębiorstwa; automatyzacja procesów produkcji, zmiany technologiczne.

SKUTKI BEZROBOCIA: niepełne zatrudnienie czynnika produkcji, jakimi są zasoby ludzkie; spadek dochodów społeczeństwa, skutkujący ograniczaniem globalnego popytu; spadek kwalifikacji i zanikanie umiejętności u osób pozostających przez dłuższy czas bez pracy, konieczność przekwalifikowania się bezrobotnych; zwiększone wydatki budżetu państwa przeznaczane na utrzymanie osób bezrobotnych oraz instytucji zajmujących się pomaganiem im (m.in. koszt wypłacanych zasiłków, zapewnienie ubezpieczenia społecznego osób pozostających bez pracy, organizacja usług pośrednictwa pracy itp.); zagrożenie patologiami społecznymi - uzależnienia, przestępczość, zjawiska dziedziczenia biedy i bezrobocia; marginalizacja społeczna osób bezrobotnych, degradacja psychiczna związana z utratą poczucia własnej wartości i poczuciem apatii.

7. RESZTA

UŻYTECZNOŚĆ to zdolność dobra do zaspokajania potrzeb. Jest to satysfakcja i przyjemność wobec korzyści jaką osiągają konsumenci w wyniku użycia jakiegoś dobra.

UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA Jest to przyrost satysfakcji związany z konsumowaniem jednej jednostki dobra więcej. Dla przykładu konsument kupujący 3 owoce osiąga użyteczność na poziomie 12. Gdy powiększy konsumpcję do 4 owoców jego użyteczność wzrasta do 16. Różnica 16 - 12 jest przyrostem użyteczności, spowodowanym zwiększeniem konsumpcji
o jeden owoc, a więc stanowi użyteczność krańcową owoców.

PRODUKCJA FINALNA to wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych w ciągu roku w całej gospodarce. Jest równa co do wartość PKB.

PNB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu. Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału, własność przedsiębiorstw itp.

PKB to miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

8. BUDŻET

BUDŻET PAŃSTWA to zestawienie dochodów i wydatków oraz rozchodów i przychodów państwa w pewnym okresie - najważniejszy plan finansowy państwa.

LINIA BUDŻETOWA to linia obrazująca maksymalne kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które przy danych cenach może nabyć konsument dysponujący danym dochodem. Graficznie ukazuje ograniczenia budżetowe konsumenta.

ŹRÓDŁA WPŁYWÓW DO BUDŻETU PAŃSTWA:

• podatki i opłaty, które nie stanowią dochodów jednostek sektora finansów publicznych

• cła

• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa

• wpłaty z zysku Narodowego Banku Centralnego

• dywidendy

• dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa

• spadki, zapisy i darowizny na rzecz Skarbu Państwa

• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne

• odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych.

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA:

• utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa

• zadania wykonywane przez administrację rządową

• funkcjonowanie sądów i trybunałów

• subwencje ogólne i dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego

• środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej

• subwencje dla partii politycznych

• obsługa długu publicznego

• realizacja Wspólnej Polityki Rolnej

PODATEK to obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez państwo czy jednostkę samorządu terytorialnego bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań publicznych.

KRZYWA LAFFERA to koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków.