RYNEK PRACY

Rynek pracy

ogół relacji pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę, z którymi związane jest wynagrodzenie za pracę

Podaż pracy

liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących jej przy danym wynagrodzeniu za pracę

• zależność między poziomem płac realnych a liczbą osób, które są gotowe podjąć pracę przy danym wynagrodzeniu jest dodatnia, przy założeniu niezmienności pozostałych czynników

• Krzywa podaży pracy jest na ogół rosnąca

Popyt na pracę

ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie na ludzką zdolność do pracy - mierzony liczbą miejsc pracy

• Relacją między płacą realną a liczbą osób, którą pracodawcy są skłonni zatrudnić w danym okresie jest ujemna, przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają zmianie

• Krzywa popytu na pracę ma nachylenie ujemne

Czynniki kształtujące podaż pracy

• liczba ludności i jej struktura (wg wieku, płci, wykształcenia)

• długość czasu pracy

• przeciętna intensywność pracy

• koszt alternatywny czasu pracy pracownika

• dodatkowe koszty zatrudnienia

Czynniki kształtujące popyt na pracę

• koniunktura gospodarcza (popyt na wytwarzane dobro i jego cena)

• wielkość i struktura naturalnych ubytków zasobów pracy

• opłacalność substytucji pracy żywej przez pracę uprzedmiotowioną

• poziom mechanizacji, automatyzacji i komputeryzacji

• krańcowa wydajność pracy

Krańcowa wydajność pracy

przyrost produkcji wynikający z zatrudnienia dodatkowego pracownika, przy danym zasobie kapitału rzeczowego

Pracodawca maksymalizuje zysk zwiększając zatrudnienie do punktu, w którym krańcowa wydajność pracy zrównuje się z płacą realną

Bezrobocie

Osoba bezrobotna, to osoba:

• W wieku produkcyjnym

• Zdolna i gotowa do podjęcia pracy

• Aktywnie poszukująca pracy

Teorie bezrobocia

EKONOMIA KLASYCZNA

1. Adam Smith

• Teza - w wyniku działania swobodnych mechanizmów ekonomicznych w długim okresie następuje dopasowanie podaży pracy i popytu na pracę

• Jeśli popyt na pracę przewyższa podaż pracy, to nastąpi wzrost płac roboczych, co spowoduje wzrost liczby ludności i dostosowanie do istniejącego popytu na pracę

• W gospodarce działają mechanizmy, które uniemożliwiają utrzymywanie się zjawiska „nadmiaru ludności”

2. David Ricardo

• Teza o negatywnych skutkach stosowania maszyn dla rozmiarów zatrudnienia - stosowanie postępu technicznego prowadzi do powstawania bezrobocia technologicznego

TRADYCYJNA EKONOMIA NOEKLASYCZNA

• W.S. Jevons, A. Marshall, A.C. Pigou

• Teza - przyczyną nierównowagi na rynku pracy są zakłócenia w swobodnym funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego.

• Przyczyną tych zakłóceń może być ustawodawstwo w zakresie płac minimalnych oraz działalność związków zawodowych

• W celu uzyskania pełnego zatrudnienia należy wykorzystać wyłącznie działanie samoregulujące mechanizmu rynkowego

• Tradycyjne neoklasyczne narzędzia - ceny i płace

PARADYGMAT KEYNESOWSKI

• Teza - przyczyną braku równowagi na rynku pracy i wysokiego poziomu bezrobocia jest niedostateczny popyt globalny (konsumpcyjny i inwestycyjny)

• W celu uzyskania pełnego zatrudnienia należy wykorzystać politykę interwencjonizmu państwowego

• Koncepcja krzywej A.W.H. Phillipsa - koncepcja oparta na zasadzie wymienności pomiędzy inflacją a bezrobociem;

• wskazuje, iż istnieje możliwość zmniejszenia bezrobocia przy wysokiej stopie inflacji

KONCEPCJA NATURALNEJ STOPY BEZROBOCIA M. FRIEDMANA

• BEZROBOCIE NATURALNE - to taki poziom bezrobocia, przy którym rynek pracy i rynki dóbr są w równowadze;

• Naturalna stopa bezrobocia jest pewnym optymalnym stanem dla gospodarki funkcjonującej w warunkach konkurencji niedoskonałej

• Składa się na nie bezrobocie frykcyjne i część bezrobocia strukturalnego

TEORIA POSZUKIWAŃ NA RYNKU PRACY E.S. PHELPSA

Założenia:

• miejsca pracy różnią się pod względem wysokości ofert płacowych, a poszczególni pracownicy pod względem aspiracji płacowych

• koszt zdobycia pracy jest większy, gdy poszukujący pracy jest zatrudniony

• w miarę przedłużania się procesu poszukiwania pracy znika iluzja pieniądza, a przewidywane wielkości płac nominalnych i cen dostosowują się do wielkości faktycznych

Teza - bezrobocie ma charakter całkowicie dobrowolny

EKONOMIA PODAŻY

Teza - przyczyną bezrobocia są wysokie krańcowe stopy opodatkowania dochodów osobistych, co zmniejsza skłonność ludzi do podejmowania zatrudnienia i do podnoszenia swoich kwalifikacji

Zalecenia:

• obniżenie stóp podatkowych

• zmniejszenie wysokości zasiłków dla bezrobotnych

• ograniczenie wpłat na fundusz ubezpieczeń społecznych wnoszonych przez przedsiębiorstwa

TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ

• Decyzje i działania podmiotów gospodarczych podejmowane są w oparciu o antycypację skutków polityki ekonomicznej podejmowanej przez rząd

KONCEPCJA HISTEREZY (lata 80. XX w.)

Efekt histerezy wyjaśnia, że bezrobocie będzie utrzymywać się na poziomie wywołanym przez oddziaływanie różnych impulsów (szoków) nawet wówczas, gdy przestaną one występować

Trzy przyczyny powstania zjawiska histerezy:

• ubytek kapitału ludzkiego

• ubytek kapitału rzeczowego

• cechy systemu rokowań płacowych

Metody ustalania liczby bezrobotnych

• Metoda statystyczna - informacje z urzędów pracy

• Metoda BAEL - badania ankietowe

Miernik bezrobocia

• Stopa bezrobocia - procentowy udział bezrobotnych (B) w zasobie siły roboczej (Sr)

B

b = ----- x 100%

Sr

Zasoby na rynku pracy

Ludność w wieku produkcyjnym (Lp):

1. Aktywni zawodowo (Sr)

a) zatrudnieni (Z)

b) bezrobotni (B)

2. Bierni zawodowo

Współczynnik aktywności zawodowej

• Procentowy udział ludności aktywnej zawodowo w zasobie ludności w wieku produkcyjnym

Sr

a_z = ------- x 100%

Lp

Czynniki kształtujące wysokość aktywności zawodowej

• religia

• tradycja - przyjęty model rodziny, model wychowywania dzieci

• system edukacji

• wysokość stawki płacy oferowanej na rynku

Typy bezrobocia

• Frykcyjne

• Strukturalne

• Koniunkturalne (keynesowskie)

• Naturalne (M. Friedman)

• Dobrowolne

• Przymusowe

• Technologiczne

• Sezonowe

• Krótko/ średnio/ długookresowe

• Jawne i ukryte

Zależności między bezrobociem przymusowym i dobrowolnym a pozostałymi typami

• istnieje duży stopień tożsamości między bezrobociem przymusowym i cyklicznym (koniunkturalnym)

• bezrobocie frykcyjne mieści się w pojęciu bezrobocia dobrowolnego

• bezrobocie technologiczne jest coraz częściej uznawane za element bezrobocia strukturalnego, które z reguły jest traktowane jako bezrobocie przymusowe

Skutki bezrobocia

• Mikroekonomiczne

• spadek dochodów bezrobotnych

• pogorszenie poziomu zdrowotności

• obniżenie poczucia własnej wartości

• frustracie i depresje

• ograniczenie indywidualnego rozwoju intelektualno-zawodowego

• narastanie zjawisk patologii społecznej

• gorszy start młodego pokolenia

• Makroekonomiczne

• spadek wielkości produkcji (luka PKB)

• spadek wpływów do budżetu państwa

• wzrost wydatków budżetowych na walkę z bezrobociem i wypłatę zasiłków

Luka PKB - prawo Okuna

• Wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia o 1 % ponad naturalną stopę bezrobocia powoduje spadek PKB o 2,5 do 3 %

Rola państwa na rynku pracy

• Pasywna polityka państwa na rynku pracy

• Aktywna polityka państwa na rynku pracy

Pasywna polityka na rynku pracy

Łagodzenie negatywnych skutków bezrobocia poprzez:

• wypłatę zasiłków dla bezrobotnych

• wypłatę jednorazowych odszkodowań z tytułu utraty pracy

• wcześniejsze emerytury

Aktywna polityka państwa na rynku pracy

Tworzenie nowych miejsc pracy, likwidowanie przyczyn bezrobocia poprzez:

• instrumenty makroekonomiczne

• instrumenty mikroekonomiczne

Makroekonomiczne instrumenty walki z bezrobociem

• Ekspansywna polityka fiskalna

• Ekspansywna polityka monetarna

Mikroekonomiczne instrumenty walki z bezrobociem

• organizowanie biur pośrednictwa pracy

• subsydiowanie zatrudnienia

• publiczne programy zatrudnienia

• prace interwencyjne

• szkolenia zawodowe

• pożyczki dla bezrobotnych na samozatrudnienie

4