MAKROEKONOMIA
Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości posługując się agregatami
Makroekonomia raczej podkreśla zawodność samoregulujących mechanizmów rynkowych i konieczność ingerencji państwa w celu lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych
Problemy makroekonomiczne:
czynniki określające poziom i wzrost produkcji w gospodarce
cykliczny rozwój gospodarki
zatrudnienie i bezrobocie
ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne
powiązania gospodarki z zagranicą
rola polityki gospodarczej w procesach gospodarczych
Cele polityki makroekonomicznej we współczesnej gospodarce rynkowej wprowadzane są w sposób formalny do ustawodawstwa państwowego
Narzędzia polityki makroekonomicznej służą podejmowaniu przez polityków prób zmiany tempa i kierunków działalności gospodarczej
Cele
1. Produkcja - wysoki poziom produkcji, wysoka stopa wzrostu gospodarczego
2. Zatrudnienie - wysoki poziom zatrudnienia, niski poziom bezrobocia przymusowego
3. Ceny - stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych
4. Bilans zagraniczny - równowaga bilansu handlowego (importu i eksportu), stabilność kursu waluty
Narzędzia realizacji celów
Polityka fiskalna - podatki, wydatki budżetowe
Polityka monetarna (pieniężna) - kontrola podaży pieniądza poprzez:
stopy procentowe
stopę rezerw obowiązkowych
operacje otwartego rynku (skup lub sprzedaż papierów wartościowych przez Bank Centralny
Polityka dochodowa - od swobodnego kształtowania relacji płac i cen do środków kontroli
Stosunki międzynarodowe:
- polityka handlu zagranicznego
- interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych
Agregat - wielkość zsumowana mająca wpływ na gospodarkę jako całość; wyrażona w jednostkach pieniężnych
Rodzaje agregatów:
zasoby - nagromadzone ilości wielkości ekonomicznych w danym momencie czasu; (zatrudnienie, bezrobocie, majątek produkcyjny)
strumienie - tempo zmian wielkości zasobów, przepływ między zasobami w danym okresie; (produkcja, dochód, wydatki)
ratio - stosunek strumienia do strumienia i strumienia do zasobów; (cena agregatowa, PKB per capita)
Zasady agregacji
1. agregować można wielkości jednorodne
2. agregowane zasoby muszą dotyczyć tego samego momentu czasu
3. agregowane strumienie muszą dotyczyć tego samego okresu
Polityka gospodarcza to działalność państwa (instytucji publicznych) zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i o określonym horyzoncie czasu
Obejmuje ona politykę:
fiskalną
pieniężną (monetarną)
dochodową
Polityka gospodarcza jest sposobem działania i rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu publicznego
Opiera się (jawnie lub milcząco) na określonej teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonywania diagnozy (rozpoznawania i oceny stanu wyjściowego)
W sferze polityki gospodarczej odbywa się gra interesów różnych orientacji politycznych co sprawia, że tym samym zjawiskom i procesom ekonomicznym nadaje się często różną interpretację ekonomiczną
Główne nurty makroekonomii
Ekonomia głównego nurtu
- uznanie modelu homo economicus
- budowanie teorii makroekonomicznych na podstawach mikroekonomicznych
- stosowanie analizy ilościowej
Ekonomia heterodoksyjna
- ograniczenie racjonalności podmiotu, wynikające z niedoskonałej wiedzy, irracjonalnych zachowań i złej percepcji
- ujmowanie człowieka w szerokich kontekstach społeczno-gospodarczych
Ekonomia głównego nurtu:
Nurt neoklasyczny
Ekonomia klasyczna
- A. Smith. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” 1776 r.
- patrzył na gospodarkę przez pryzmat pojedynczego podmiotu
Ekonomia neoklasyczna
Monetaryzm
Nowa ekonomia klasyczna
Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego
Nurt keynesowski
Keynesizm
- J.M. Keynes „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” 1936 r.
- zakwestionował efektywność mechanizmu rynkowego
- zapoczątkował podejście makroekonomiczne
Nowa ekonomia keynesowska
Ekonomia nurtu heterodoksyjnego
Marksizm
Szkoła historyczna
Instytucjonalizm
Szkoła austriacka
Postkeynesizm
Nowy instytucjonalizm
Neoinstytucjonalizm
Pomiar działalności gospodarczej
Analiza rozwoju i ocena funkcjonowania gospodarki wymaga zastosowania określonych kategorii ekonomicznych
Najważniejszymi miarami stosowanymi w analizach teoretycznych i badaniach empirycznych są:
PKB, PNB, PNN, dochody osobiste, rozporządzalne dochody osobiste
PKB - suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,
niezależnie od tego kto jest ich właścicielem
PNB - suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju,
niezależnie od miejsca ich lokalizacji
Metody liczenia PKB
1. Sumowanie dóbr finalnych (wartości dodanej) PKB = Σ (va + Tp - Sb)
2. Sumowanie wydatków na dobra finalne PKB = C + I + G + Ex netto
3. Sumowanie dochodów z czynników wytwórczych PKB = Σ (p + z + k) +Tp - Sb
Metody rachunkowe liczenia PKB
MPS (Material Product System) - dochód narodowy powstaje tylko w produkcyjnych sektorach gospodarki
SNA (System of National Accounts) - dochód narodowy powstaje w każdym sektorze gospodarki (produkcyjnym i nieprodukcyjnym)
Pochodne PKB
PNB = PKB + D netto
PKN = PKB - Am
DN w cenach czynników wytwórczych = PNN cw = PNN cr - (Tp - Sb) PKBcw = PKB - Tp + Sb PNBcw = PNB - Tp + Sb
Dochody osobiste - to DN pomniejszony o nierozdzielone zyski przedsiębiorstw, podatki bezpośrednie oraz składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorstw
Rozporządzalne dochody osobiste - to dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie i powiększone o transfery pieniężne; są one przeznaczane na konsumpcję i oszczędności
Dobro finalne - dobro, które trafia do ostatecznego użytkownika i nie podlega przetworzeniu w kolejnym procesie produkcji w celu wytworzenie innych dóbr. Są to dobra konsumpcyjne, inwestycyjne, trwałego użytku, eksportowe.
Dobro pośrednie - dobro, które jest przetwarzane w kolejnym procesie produkcji w celu wytworzenia innego dobra, np. surowce, materiały.
Wartość dodana - wartość nowo wytworzona, przyrost wartości dóbr w procesie produkcji
Wartość przeniesiona - wartość nabytych z zewnątrz i zużytych w procesie produkcji surowców, materiałów, półfabrykatów, paliwa i energii
Produkt nominalny i realny
PKB w cenach bieżących (nominalny) - oznacza wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku, wyrażoną w cenach z roku badanego
PKB w cenach stałych (realny) - oznacza wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku, wyrażoną w cenach z roku bazowego (poprzedzającego lub jeszcze wcześniejszego).
Jest to wielkość skorygowana (pomniejszona) o inflację; jest miernikiem wzrostu gospodarczego
Deflator - jeden z mierników inflacji
PKB n
Deflator = ------------- x 100
PKB r
Porównania międzynarodowe
PKB
PKB per capita = -------
L
PKB wg różnych kryteriów
miejsca wytworzenia: krajowy i narodowy
zużycia majątku trwałego: brutto i netto
rodzaju cen: 1. cr i cw
2. bieżących i stałych
potencjału demograficznego: globalny i per capita
Wady PKB jako miernika dobrobytu
Nie uwzględnia nierynkowej produkcji legalnej i nielegalnej (czarna strefa)
Nie uwzględnia wartości czasu wolnego
Nie uwzględnia tzw. plag (ujemne efekty zewnętrzne środowiska, np. zanieczyszczenie)
Nie uwzględnia dysproporcji w podziale dochodu
Nie uwzględnia podziału dóbr na dobra społecznie pożądane i tzw. antydobra (papierosy, alkohol)
Human Development Index
HDI - stworzony w 1990 r. przez ONZ
Obejmuje:
liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać
liczbę lat nauki
średnią długość życia
poziom dochodów
HDI opiera się na skali 0-1.
kraje posiadające 0,8 punktu lub więcej uważa się za kraje o wysokim poziomie rozwoju ludzkości
0,5-0,79 punktu to kraje o średnim poziomie rozwoju ludzkości
poniżej 0,5 punktu - kraje o niskim poziomie rozwoju ludzkości
Raport HDI 2006
Norwegia 0,965
Islandia 0,960
Australia 0,957
Irlandia 0,956
Szwecja 0,951
Kanada 0,950
Japonia 0,949
USA 0,948
Szwajcaria 0,947
Holandia 0,947
30. Czechy 0,885
37. Polska 0,862
174. Burkina Faso 0,342
175. Mali 0,342
176. Sierra Leone 0,335
177. Niger 0,311
Zalety kategorii makroekonomicznych:
Informacje statystyczne o wielkości, dynamice i strukturze kategorii makroekonomicznych są niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej, fiskalnej i dochodowej.
Na tej podstawie zarówno bank centralny jak i rząd, mogą uruchamiać instrumenty oddziaływania na wszystkie sfery działalności gospodarczej.
DEN - wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto
4
Mikro
Makro
Obszar działania
pojedynczy podmiot (konsument, firma)
agregaty np. PKB
Cel badania
Co powinien zrobić pojedynczy podmiot, aby maksymalizować korzyść?
Co stanie się w gospodarce w sytuacji zachwiania wielkości globalnych?
Co powinien zrobić państwo?
Podstawowe kategorie opisujące rynek
cena, popyt i podaż na rynku konkretnego dobra
globalny popyt i podaż dotyczące rynku dóbr oraz rynku pracy i rynku pieniężnego
Stopień zidentyfikowania równowagi gospodarczej
wszystkie powiązane ze sobą rynki cząstkowe
jednoczesne zrównoważenie trzech makro rynków: towarów i usług, pracy i rynku pieniężnego