5. Eksperyment

1. Eksperyment - badanie, w którym jest zastosowana kontrola czynników, które mogą wpływać na zachowanie badanych. Jest też możliwość operowania zmiennymi niezależnymi; powtarzalny zabieg polegający na zaplanowanej zmianie przez badacza jednych czynników w badanej sytuacji, przy równoczesnej kontroli innych czynników; podjęty w celu uzyskania w drodze obserwacji odpowiedzi na pytanie o skutki tej zmiany

1. Brzeziński - musi być kontrola co najmniej 1 zmiennej niezależnej; musi być możliwość manipulacji zmiennej niezależnej; niezbędna jest obserwacja

2. Stanley i Campbell - badacz może manipulować bodźcem i może decydować wobec których os. będą zastosowane poszczeg. zmienne

3. Sułek - cel eksperymnetu musi być poznawczy; musi być możliwość kontrolowania zmiennych i manipulacji bodźcami

4. eksperyment społeczny - ma często utylitarny charakter, a nie poznawczy; trzeba je odróżniać

5. Typy eksperymentów wg Meintza: naturalny - trudno jest spełnić warunki eksperymentu; laboratoryjny - imitacja dwóch czynników i siły oddziaływania bodźca i imitowanie środowiska; symulowany

2. Trafność wewnętrzna - konieczność ujednolicenia czynniików - wyeliminować czynniki zakłócające działanie bodźca który wprowadziliśmy

• historia - coś co miało miejsce przed rozpoczęciem badania

• dokonywanie się samorzutnych zmian (dojrzewanie) - może być związane z nabywaniem doświadczenia przez badanych

• przypadkowe zakłócenia

• mogą to być czynniki o charakterze instrumentalnym - zadając pytania możemy niechcący wpływać na badanych

• badanie pretestowe a potem potestowe

• możliwe że badani nauczą się rozwiązywania testów

3. Indukcja eliminacyjna Milla - ustalenie co jest warunkiem koniecznym a co warunkiem wystarczającym w zachodzeniu zmian

4. Grupa eksperymentalna / grupa kontrolna

• muszą mieć podobne cechy i muszą być wzajemnie izolowane, więc

• próbowa musi być losowa (randomizacja)

• dobór parami (żeby dwie jednostki miały podobne cehy -> rozdzielenie ich do różnych grup)

• analiza rozkładu zmiennych - w obu grupach zmienne muszą mieć te same rozkłady

5. Schematy eksperymentów:

1. klasyczny - podstawą jest indukcja eliminacyjna

2. z jedną grupą ale dwukrotnym pomiarem

3. szeregów czasowych - badnia na jednej grupie - te osoby są badane w kilku momentach czasowych (x1, x2, x3 - badania pretestowe -> bodziec -> x4, x5, x6 - badania potestowe); grupa ta musi być odporna na ocenianie

4. jednokrotnego badania ale z grupą kontrolną

5. Salomona (mocny schemat) - jest grupa eksperymentalna i 3 grupy kontrolne; następnie wprowadzony jest bodziec na grupę eksperymentalną, następenie badana jest grupa kontrolna, potem jest wprowadzony bodziec do drugiej grupy kontrolnej a potem bada się trzecią grupę kontrolną

4. Eksperyment

 

Na gruncie nauk społecznych można przeprowadzać wiele różnorodnych rodzajów eksperymentów. Oprócz eksperymentu klasycznego i ex-post-facto - wcześniej opisanych mamy do czynienia z wieloma innymi.

Należą do nich m.in.:

Eksperyment laboratoryjny polegający na badaniu związków przyczynowych między zmiennymi poddanymi ingerencji badacza w warunkach sztucznie przez niego stworzonych, pozwalających na wyeliminowanie nieokreślonych czynników, które mogłyby mieć negatywny wpływ w naturalnych warunkach.

Eksperyment naturalny, który jest prowadzony w warunkach naturalnych, nie w laboratorium jest najbardziej zbliżony do eksperymentu w naukach przyrodniczych. Badania przeprowadza się na dwóch grupach - eksperymentalnej i kontrolnej (dobranej na zasadzie podobieństwa cech społeczno-demograficznych).

---