Żylna choroba zakrzepowo- zatorowa, w skład której wchodzi zakrzepica żył głębokich i zator tętnicy płucnej stanowi poważny i ciągle niedoceniany problem na każdym oddziale szpitalnym. Występuje znacznie częściej niż się powszechnie uważa i tylko świadomość tego oraz odpowiednia profilaktyka mogą uchronić chorych przed groźnymi powikłaniami- zespołem pozakrzepowym (owrzodzenia, obrzękami), nadciśnieniem płucnym, a nawet zgonem (zator tętnicy płucnej)

Niektóre czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo- zatorowej:

- wiek powyżej 40 lat

- paraplegia lub tetraplegia

- udar mózgu

- przebyte epizody ż.ch.z.z.

- nowotwór złośliwy

- rozległe zabiegi chirurgiczne (jamy brzusznej, miednicy, kończyn dolnych)

- otyłość

- żylaki kończyn dolnych

- przewlekła niewydolność żylna

- zawał serca

- choroby zapalne jelita

- trombofilie

- palenie tytoniu

- ciąża, połóg

- długie podróże

- wprowadzenie cewników do żył itd.

U większości chorych leczonych na oddziałach zabiegowych (chirurgii, ortopedia, urologia, ginekologia) stwierdza się występowanie przynajmniej kilku z wymienionych czynników ryzyka. Tłumaczy to konieczność stosowania profilaktyki u każdego leczonego pacjenta.

Profilaktyka przeciwzakrzepowa to:

- maksymalne skracanie czasu operacji

- stosowanie znieczulenie przewodowego

- wczesne uruchomienie chorych po operacjach

- metody fizyczne

- metody farmakologiczne

Maksymalnie szybkie uruchomienia pacjentów po operacjach to najprostsza i najtańsza metoda profilaktyki ż.ch.z.z. pielęgniarka zachęca i pomaga choremu w częstych zmianach pozycji ciała, gimnastyce kończyn dolnych, siadaniu, wstawaniu i chodzeniu. Prowadzi to do uruchomienia krwi zalegającej w układach żylnych kończyn i miednicy, przyspiesza przepływ. Każdy oddział zabiegowy powinien na co dzień współpracować z doświadczonym rehabilitantem. Uruchomienie chorego zależy od rodzaju znieczulenia i czasu trwania operacji. Obecnie tam, gdzie to możliwe, zastępuje się znieczulenie ogólne znieczuleniem przewodowym, dokanałowym, dosplotowym i donerwowym, starając się jednocześnie maksymalnie skrócić czas operacji. Chory z zachowanym pełnym kontaktem znacznie lepiej współpracuje z lekarzem, pielęgniarką, rehabilitantem.

Metody fizyczne profilaktyki ż.ch.z.z. obejmują: elewację kończyn, stopniowany ucisk i przerywany ucisk pneumatyczny.

Na czas operacji i okres pooperacyjny stosowane są:

- opaski elastyczne

- podkolanówki lub pończochy elastyczne (zwane wyrobami uciskowymi)

- pneumatyczne pończochy sterowane komputerowo

Zasady stosowania opieki elastycznej polega na tym , iż kończyna bandażowana jest od stopy do górnej części uda ( razem ze stopą!!!). najsilniej uciskana jest w okolicy stawu skokowego, a w miarę przesuwania się w kierunku pachwiny ucisk staje się coraz mniejszy.

Wyroby uciskowe muszą być dobierane na wymiar kończyny, a stopień ucisku (od 1 do 4) zależy od rodzaju i zaawansowania choroby

Wszystkie wyroby uciskowe i opaski elastyczne stosuje się wyłącznie na zlecenie lekarza

Farmakoterapia:

Profilaktyka ż.ch.z.z. środkami farmakologicznymi polega na stosowaniu heparyny standardowej lub heparyn drobnocząsteczkowych (Clexan, Fraxciparyna, Fragmina)

Heparynę standardową należy podawać w ciągłym wlewie dożylnym przez 24 h w pompie dozującej. Podawanie tego leku wymaga codziennej kontroli czasu APTT

Heparyny drobnocząsteczkowe wypierają obecnie z profilaktyki heparynę standardową. Każda z firm produkujących lek stosuje dawki zalecane dla pacjentów w profilaktyce i leczeniu.

Heparyny drobnocząsteczkowe, pakowane w tzw. ampułkostrzykawkach, podawane są podskórnie w brzuch. Niezwykle istotne jest, aby przed podaniem leku z ampułkostrzykawki nie usuwać małej banieczki powietrza, nie aspirować do strzykawki i nie masować miejsca wkłucia. Zasady ich podawania odbiegają więc od typowego wkłucia podskórnego lub domięśniowego

Stosowanie innych leków: flebotropowych, maści, kremów ma znaczenie jedynie wspomagające

Pierwszą dawkę profilaktyczną heparyny drobnocząsteczkowej podajemy na 12 h przed planowaną operacją, a następnie 1 raz na dobę do pełnego uruchomienia lub ustąpienia czynników ryzyka ż.ch.z.z.

---