W 03.12.2004 dr Musioł
NAUCZANIE PROBLEMOWE (POSZUKUJĄCE)
Zaliczanie do metod aktywizujących.
Nauczanie problemowe jest nauczaniem trudnym. Nie ma nauczania problemowego bez nauczania podającego.
Aby rozwiązać problem uczeń musi mieć pewien zasób wiedzy.
Problemem nie jest dla dziecka coś, co nie leży w jego kompetencjach (przekracza jego możliwości).
Całka jest dla ciebie problemem (zadaniem), bo możesz ją rozwiązać, gdy się postarasz (np. jego 6cio letni synek).
Metody mało przewidywalne (ile dziecku zajmie czasu problem, nauczyciel zastanawia się czy podać im rozwiązanie, bo muszą z programem dalej, czasem przecenia się ucznia).
Proces wykorzystujący aktywność wewnętrzna ucznia, który w danej sytuacji dostrzega określony problem, a w wyniku świadomego wysiłku umysłowego formułuje go i samodzielnie rozwiązuje oraz sprawdza poprawność i słuszność rozwiązania, stosując przy tym różne operacje myślowe.
Procesy związane z problemowy uczeniem się:
Wytwarzanie pomysłów , polegające na poszukiwaniu brakujących (lub zbędnych) danych oraz wykryciu związków między elementami danego układu i uzupełnianiu tego składu.
Weryfikacja pomysłów, sprowadza się do oceny i wyboru pomysłów rozwiązywania, przy czym ocena może w zależności od charakteru i możliwości uczniów być oceną logiczną lub eksperymentalną.
Fazy uczenia się problemowego (wg W. Zaczyńskiego):
postawienie ucznia w sytuacji problemowej stworzonej przez nauczyciela,
ukazanie problemu,
wstępne gromadzenie wiadomości,
sformułowanie hipotezy (nauczyciele zapominają o tym, dziecko ma czerpać ze źródeł a nie bazować na sobie; hipoteza jest pojęciem stricte naukowym),
opis przebiegu przewidywanych zdarzeń, działania urządzenia technicznego czy optymalnego planu działania (model- rozwiązanie techn., w głowie jest to możliwe, ale czy w praktyce też zadziała? Sprawdź=> dziecko się wielu rzeczy uczy),
sprawdzenie słuszności przewidywań w obróbce eksperymentów, działań praktycznych i analiz porównawczych,
formułowanie wniosków końcowych.
Trudne, aby dowiedzieć się:
Co jest problemem dla dziecka?
Wytworzenie sytuacji problemowej.
Czynności nauczyciela, do których zaliczyć można organizowanie i kierowanie procesem rozwiązywania przez uczniów problemów teoretycznych lub praktycznych.
Czynności te obejmują:
organizowanie sytuacji problemowych,
kierowanie procesem formułowania problemów i poszukiwaniami pomysłów ich rozwiązywania,
kierowanie procesem poszukiwania sposobów weryfikacji pomysłów i sprawdzaniem ich rozwiązań,
organizowanie pracy nad systematyzowaniem wiedzy zdobytej przez uczniów samodzielnie lub uzupełnianie z różnych źródeł w czasie rozwiązywania problemu.
Metody problemowe to:
klasyczna metoda problemowa,
burza mózgów,
gry dydaktyczne (4 rodzaje),
metoda projektów,
metoda przypadków,
metoda 6ciu myślowych kapeluszy,
problemowa metoda laboratoryjna,
drama (inscenizacja),
technika swobodnych tekstów,
wykład problemowy,
wykład konwersatoryjny,
mikronauczanie,
........
W dydaktyce problem to zadanie o niepełnych danych (Okoń). Inni twierdzą, że jest to zadanie, którego rozwiązania (algorytmu rozwiązania) uczniowie nie znają.
Trudne, to nie znaczy problemowe.
Problemem będzie to, co wcześniej nie zostało omówione, pokazane jak zrobić.
KLASYCZNA METODA PROBLEMOWA
przygotowanie uczniów do odczucia i określenia trudności umożliwiających uczniom uświadomienie sobie sytuacji problemowej,
przeprowadzenie analizy sytuacji problemowej i sformułowanie problemu,
zarysowanie planu rozwiązywania problemu,
formułowanie hipotez,
selekcja i wybór hipotez do ich weryfikacji,
weryfikacja hipotezy lub hipotez,
sformułowanie wyniku i jego analiza,
przyjęcie lub odrzucenie wyniku,
wykorzystanie wyniku w rozmaitych sytuacjach i włączenie go w system wiedzy.
Nie powinno się problemu przedstawiać w gotowej postaci. Uczniowie powinni dojść do rozwiązania, należy nauczyć/ przyzwyczaić je dostrzegać problem w życiu codziennym.
Istnieje już od czasów Dewey'a (5 elementów).
Większość dydaktyków 1. i 2. punkt ujmuje w jeden punkt.
K. Kruszewski Tabela: Etapy rozwiązywania problemów (N. Dubois).
KOMPUTER W KLASYCZNEJ METODZIE PROBLEMOWEJ
Jest cennym źródłem informacji, niezbędnych do rozwiązania danego problemu,
Ułatwia określenie przypuszczalnego rozwiązywania problemu, czyli postawienie hipotezy roboczej,
Pozwala na porównanie proponowanego przez uczniów rozwiązania ze stanem wiedzy dostępnej w danej dziedzinie, czyli tzw. wewnętrzna weryfikacje hipotezy,
Daje możliwość modelowania zjawisk, sprawdzanie ich przebiegu przy zmianie parametrów (wielokrotnie i w dowolnej chwili) oraz weryfikowanie poprawności rozwiązań, jest więc swego rodzaju naukowym laboratorium.
Podczas rozwiązywania różnych problemów technicznych nieraz niezbędne staje się praktyczne sprawdzenie, czy dane rozwiązanie (konstrukcja) funkcjonuje zgodnie z założeniami.
(Czynności związane z tym sprawdzaniem polegają na wykonaniu tej konstrukcji lub zbudowaniu jej modelu i noszą nazwę wdrożenia....
BURZA MÓZGÓW
Stworzona przez psychologa Osborn'a na potrzeby firm (wybierano lidera, 2óch sekretarzy/ potem urządzenia nagrywające; te osoby były informowane o tematyce burzy tydzień wcześniej).
Burza mózgów to zespołowe rozwiązywanie jakiegoś problemu, odbywające się na tzw. sesji i wymagające przestrzegania zasady odroczenia oceny i wartościowania (uczniowie nie potrafią przestrzegać tej zasady, zaczynają się komentarze=> dzieci nie chcą się zgłaszać, bo nie chcą zostać skrytykowane i ośmieszone).
Odroczenie oceny i wartościowania pomysłów oznacza, ze faza ta występuje po fazie zgłaszania tychże pomysłów. Wynika z tego, że w fazie zgłaszania pomysłów nie można komentować i oceniać, a także zastanawiać się nad skutkami ich realizacji. Można natomiast pomysły innych uczestników sesji rozwijać lub zmieniać.
Przyjmuje się, że każdy pomysł jest dobry, choćby wydawał się zwariowany, śmieszny, nie na temat.
Szanse znalezienia optymalnego rozwiązania danego problemu podczas sesji burzy mózgów są zwarte w regule ilość rodzi jakość, tzn. im więcej pomysłów oraz im bardziej są one niezwykłe czy fantastyczne tym lepiej. Reguła ta wywodzi się z przekonania, że wraz z rosnącą liczbą pomysłów wzrasta prawdopodobieństwo wytworzenia pewnej liczby pomysłów twórczych lub oryginalnych, a tym samym rośnie skuteczność tej techniki.
Jest możliwość modyfikacji (jeśli jest nowy pomysł to podnoszę rękę, gdy pomysł modyfikowany to podnoszę długopis; długopisy mają pierwszeństwo przed nowymi pomysłami).
15-20min. max na burzę mózgów.
Dobra sesja to taka do 10 osób.
Liderem nie powinien zostać najlepszy uczeń, ale najbardziej twórczy, patrzący na problem szeroko, bo ma angażować resztę.
Nauczyciel jako lider może wypaplać rozwiązanie, bo je zna.
Lider przypomina problem, może przypominać zasady.
Burza mózgów świetnie sprawdza się z małymi dziećmi (nie mają takiego krytycyzmu).
Pomysły podczas oceny są pomysłami grupy (Kowalski- dureń, powiedział tak...).
Oceniać kilka pomysłów można całą klasą, gdy pomysłów jest więcej to dzielimy klasę na grupy (3-5 os.). Każda grupa ma wybrać jeden najbardziej wartościowy pomysł.