Sobibór
"Do niemieckiej wsopólnoty narodowej mogą należeć tylko i wyłącznie ludzie krwi niemieckiej bez względu na wyznanie. Żyd nie może być członkiem narodu, wobec tego nie powinien być obywatelem państwa niemieckiego". (pkt. 4 programu NSDAP z 1920r.)
Na początku 1933r. - NSDAP przejęła władzę w Niemczech a kanclerzem został Adolf Hitler - nastąpiła praktyczna realizacja programu partii.
***
W 1935r. odebrano Żydom prawa obywatelskie. Później stopniowo ograniczano ich udział w życiu społecznym i gospodarczym. Inspirowano m. in. napady, nagonki, pogromy.
***
Po rozpoczęciu wojny w 1939 r. przystąpiono do totalnego ludobójstwa nazywając je "ostatecznym tozwiązaniem kwestii żydowskiej". Początkowo - do 1941 r. - realizowani biologiczną zagładę w gettach i obozach pracy. Od 1942 r. unicestwiano miliony ofiar, głównie poprzez gazowanie w obozach śmierci. Jeden z nich zlokalizowano w pobliżu stacji kolejowej w Sobiborze.
***
Budowę obozu rozpoczęto wiosną 1942 r. przeznaczając na jego potrzeby 58 hektarów obszaru leśnego po zachodniej stronie linii lolejowej Chełm - Włodawa. Dzielił się on na kilka odrębnych kompleksów:
1. Przedpole obozowe gdzie znajdowały się kwatery dla niemieckiego personelu i ukraińskich służb pomocniczych.
2. Obóz I obejmujący baraki dla więźniów, kuchnę obozową, warsztaty rzemieślnicze itp.
3. Obóz II z sortownią i magazynami gdzie przyjmowano transporty.
4. Obóz III z komorami gazowymi - miejsce bezpośredniej zagłady.
Pierwsze transporty dotarły do Sobiboru z końcem kwietnia 1942r. Zdecydowaną większość przybyłych kierowano do natychmiastowej zagłady. Nieliczych tylko więźniówwyznaczano do pracy w różnych "Komandach" roboczych na terenie obozu. Ogółem do końca września 1943 r. w Sobiborze zgładzono około 250 tysięcy osób, głównie z Generalnej Guberni, ale także m. in. z Holandii, Francji, Niemiec, Austri, Czech, i byłego ZSRR. 14 października 1943 r. wybuchło w obozie powstanie, którym kierowali Aleksander Peczerski i Leon Fedhendler. Zakończyło się ono masową ucieczką więźniów. Natychmiast po tym przystąpiono do likwidacji obozu, a wszelkie ślady zbrodniczej działalności usiłowano starannie zatrzeć. Obiekty obozowe rozebrano, teren zaorano, a na miejscu obozu zasadzono las. Pomimo starań nie udało się ukryć ludobójstwa w Sobiborze. Pozostały bowiem prochy pomordowanych i świadkowie, którym udało się uciec i przeżyć do końca wojny. W 1965 r. na terenie byłego obozu zagłady wzniesiono pomnik upamiętniający ofiary Sobiboru, a prochy pomordowanych zgromadzono w symbolicznym kopcu - mauzoleum.