2.Substancja organiczna gleby - przemiany, charakterystyka swoistych związków próchnicznych, wpływ próchnicy na stosunki wodno powietrzne gleb.
3. Porównać i scharakteryzować glebe bielicowa i brunatna kwasna
a) forma przyswajalna dla roslin fosforu magnezu i wapnia (?)
b) opisac k. bonit IV uzytkow zielonych
c) jakie związki biorą udzial w sorpcji kationow (jakos tak brzmialo pytanie)
d)opisac sorpcje biologiczna
2. - Znaczenie próchnicy w glebie
Próchnica glebowa, w tym zwłaszcza swoiste związki humusowe, jest najcenniej
szą i niezastąpioną substancją glebową, należy do głównych wskaźników żyzności gle
by. Oddziałuje korzystnie na wszystkie właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne
gleby:
- Wpływa korzystnie na tworzenie się wodoodpornej struktury gleby, dzięki czemu
ulegają poprawie jej stosunki wodno-powietrzne. Głównie jest to zasługą kwasów
huminowych (także humin) - tworzą się humiany wapnia i żelaza sklejające cząst
ki glebowe.
- Zwiększa retencję wodną gleby. Substancja organiczna może zatrzymać 3-5-krot-nie więcej wody w stosunku do swojej wagi, ma to szczególne znaczenie dla gleb
piaszczystych. Przyjmuje się, że zastosowanie 20 ton obornika na hektar zwiększa
pojemność wodną poziomu orno-próchnicznego o 0,5%.
- Ciemne zabarwienie próchnicy sprzyja pochłanianiu promieni słonecznych
i ogrzewaniu gleby.
- Próchnica wydatnie zwiększa zdolności sorpcyjne i zasobność gleb. Przyjmuje się,
że organiczna część kompleksu sorpcyjnego może zatrzymać, w sposób wymien
ny, 4-12 razy więcej kationów niż taka sama ilość koloidów mineralnych. W gle
bach lekkich, pozbawionych mineralnych cząstek koloidalnych (lub o minimalnej
102
ich ilości), praktycznie tylko próchnica ma zdolności sorpcji wymiennej. Ponadto
kationy zasorbowane przez próchnicą są łatwiej wypierane do roztworu glebowe
go niż z mineralnej części kompleksu, są zatem ruchliwsze i łatwiej przyswajane
przez rośliny.
- Zwiększa zdolności buforowe gleby, reguluje odczyn i stężenie składników pokar
mowych w roztworze glebowym.
- Substancja organiczna stanowi źródło energii i składników pokarmowych dla mi
kroorganizmów odpowiedzialnych za zdecydowaną większość procesów glebo
wych. Gleby zasobne w próchnicę charakteryzują się wyższą aktywnością biolo
giczną.
- Fizjologicznie aktywne związki próchniczne mają duży wpływ stymulujący na
wiele procesów zachodzących w roślinach wyższych, np. na proces oddychania,
fotosyntezy i inne.
- Substancja organiczna gleby oddziałuje także fitosanitarnie sprzyjając silnemu na-mnażaniu się mikroorganizmów saprofitycznych, będących często antagonistami
dla fitopatogenów.
- Próchnica, w tym szczególnie związki humusowe, osłabia negatywne dla roślin
skutki skażenia odprzemysłowego gleb oraz nadmiernej chemizacji w rolnictwie
(tworzenie się połączeń z pestycydami i przyspieszanie ich rozkładu).
Reszta odpowiedzi na te pytanie jest w pliku gleby odp ,
3. Gleby bielicowe
Gleby bielicowe powstały z ubogich w składniki pokarmowe piasków sandrowych
lub innych utworów o składzie piasków luźnych lub słabo gliniastych, przesortowa
nych i przemytych, pod roślinnością borową (bory świerkowe i jodłowo-świerkowe),
w warunkach lepszego niż gleby rdzawe uwilgotnienia wynikającego głównie z więk
szej ilości opadów.
Głównym procesem glebotwórczym jest proces bielicowania (eluwialny), który pole
ga na przemieszczaniu w głąb profilu rozpuszczalnych w wodzie substancji, a w szcze
gólności fulwokwasów i ich kompleksowych połączeń z jonami żelaza i glinu. Kwasy
fulwowe, których źródłem jest próchnica nadkładowa (ektopróchnica), migrują w głąb
profilu glebowego wzbogacając się po drodze w rozpuszczalne substancje mineralne,
zwłaszcza związki żelaza, glinu i manganu. Substancje te, w środkowej części profilu,
po przekroczeniu ich zawartości granicznej (Corg /AI + Fe < 25), wytrącają się, tworząc
poziom wzbogacenia (iluwialny). Pomiędzy słabo wykształconym poziomem próch-nicznym a poziomem wzbogacenia występuje strefa najdynamiczniej przebiegających
procesów wymywania - poziom eluwialny.
Gleby bielicowe charakteryzują się następującą budową profilu glebowego: O-A-Ees-Bhfe-C, lub w glebach uprawnych: Ap-Ees-Bhfe-C. Poziom O (ektopróchnica)
o miąższości kilkunastu centymetrów, charakteryzuje się próchnicą typu mor lub mo
der-mor. Poziom próchniczny (A) najczęściej miąższości do 10 cm zawiera głównie
próchnicę powstałą in situ z rozkładu korzeni roślin runa (zawartość próchnicy
1+1,5%). Poziom eluwialny (Ees), zwykle kilkunastocentymetrowej miąższości, posia
da białawe zabarwienie, tworzą go prawie wyłącznie przemyte ziarna kwarcu (diagno
styczny poziom albie). Poziom wzbogacenia (iluwialny - spodic) o barwie szaro-bru-natno-rdzawej, posiada często znaczną miąższość (niekiedy ponad 40 cm) i wyraźną
dwudzielność, dającą niekiedy podstawę do wyróżnienia dwóch podpoziomów - w górnej
strefie Bh o zabarwieniu szarobrunatnym (nagromadzenie dużej ilości związków
153
próchnicznych) i poniżej Bfe z przewagą związków żelaza. Nagromadzone w tym po
ziomie substancje powodują pewien stopień jego cementacji.
Gleby bielicowe charakteryzują się silnym zakwaszeniem (pH w H 2 0 wynosi
3,0+4,5) i bardzo niskim stopniem wysycenia zasadami (V < 20%), bardzo małą zasob
nością w składniki pokarmowe, posiadają nikłe zdolności sorpcyjne i retencyjne. Nale
żą do bardzo słabych gleb leśnych (borowych) lub rolnych, najczęściej klasy VI i kom
pleksu żytniego bardzo słabego (7).
W typie gleb bielicowych wyróżnia się tylko jeden podtyp - gleby bielicowe wła
ściwe.
Brunatne Kwaśne
Gleby tego typu są morfologicznie podobne do brunatnych właściwych i posiadają
taki sam zapis profilu glebowego, różnią się jednak istotnie, głównie właściwościami
chemicznymi. Powstały ze skał ubogich w zasady - kwaśnych, takich jak: granity, gra-nitognejsy, gruboziarniste piaskowce oraz bezwęglanowe iły. W całym profilu charak
teryzują się odczynem kwaśnym lub bardzo kwaśnym oraz niskim stopniem wysycenia
kompleksu sorpcyjnego zasadami (do 30%). Gleby te występują najczęściej pod zbio
rowiskami leśnymi, zwłaszcza na terenach górskich i podgórskich. Na terenach nizin
nych są zwykle glebami uprawnymi średniej lub niskiej jakości - klasa IVa, IVb lub V
(w zależności od składu granulometrycznego utworu) oraz kompleksów przydatności
rolniczej 4 i 5. Najważniejszym zabiegiem poprawiającym żyzność tych gleb jest wap
nowanie.
W typie gleb brunatnych kwaśnych wyróżnia się trzy podtypy: a) typowe, b) bieli-cowane, c) oglejone.
a.Przyswajanie fosf mag wap
Fosforu : H 2 P0 4 ; HP0 4 ; P0 4
Magnezu : Mg2+ ; Duża zawartość Ca, K i NH 4 + ogranicza pobieranie Mg przez rośliny.
Wapń : Ca++ ; CaC0 3 , który jednak łatwo reaguje z H 2 C0 3 dając rozpuszczalny
w wodzie Ca(HC0 3 ) 2
b. opisac k. bonit IV uzytkow zielonych .
Trwałe użytki zielone na glebach mineralnych, mułowo-torfowych
i murszowych. Gorsze położenie w terenie od wyżej omówionych, trudniejsze gos
podarowanie, może występować zakrzaczenie. Stosunki wodne wadliwe - gleby zbyt
suche lub zbyt wilgotne. W przypadku występowania okresowych długotrwałych
podtopień darń tworzy formy kępiaste. Zbiór sprzętem utrudniony. Gatunki szlachetne
posiadają udział ponad 6%, turzyce do 60%. Wśród traw dominują: manna mielec
(Glyceria aąuatica), mietlica rozłogowa (Agrostis stolonifera), kostrzewa trzcinowa
ta (Festuca arundinacea), trzęślica modra (Molinia coerulea), wiechlina zwyczajna
(Poa trivialis), tomka wonna (Anthoxanthum odoratum), drżączka średnia (Briza me
dia) i inne.
Łąki tej klasy są 1- lub 2-kośne, o wydajności około 2 t/ha siana średniej i sła
bej jakości. Pastwiska pozwalają na wyżywienie na 1 ha 1-2 krów przez okres około
130 dni.
c.związki biorące udział w sorpcji kationów
Część krzemu w tetraedrach może być zastąpiona glinem , a glinu w oktaedrach - pierwiastkiem dwuwartościowym np Mg . W wyniku takich przemian cząstka minetało uzyskuje ładunek ujemny zatrzymujący siłami elektrostatycznymi znajdujące się w roztworze glebowym kationów . Zjawisko to stanowi podstawę funkcjonowania sorpcji wymiennej kationów
d.Sorpcja Biologiczna
Sorpcja biologiczna polega na zatrzymaniu składników (ich form przyswajal
nych) przez rośliny i organizmy glebowe, które je pobierają i wykorzystują dla swoich
funkcji życiowych (składniki pokarmowe), a następnie po obumarciu ulegają rozkłado
wi, w wy-niku którego składniki te są ponownie uwalniane do gleby i mogą być przy
swajane przez rośliny. Zbyt intensywna sorpcja biologiczna prowadzona przez drobno
ustroje może powodować jednak okresowe niedobory dla roślin niektórych składni
ków, zwłaszcza azotu. W przypadku wprowadzenia do gleby znacznych ilości
substancji organicznej o dużej zawartości węgla, a małej azotu (szeroki stosunek C:N
- np. słoma, łęty ziemnaczane), rozwijającym się masowo drobnoustrojom nie wystar
cza uwalniany z jej rozkładu azot i pobierają z gleby jego mineralne formy przetwarza
jąc na substancję białkową swoich organizmów - zbiałczanie azotu (patrz podrozdz.
4.1.1). Proces ten jest niekorzystny w okresie intensywnego wzrostu roślin, natomiast
korzystny - jesienią.