Ogiery- konie zdolne płci męskiej zdolne do rozrodu.
Wnętry- konie nie zdolne do rozrodu (jednostronne, dwustronne)
Wałachy- koń wykastrowany
Ogiery państwowe- czołowe (własność stad ogierów- kryją klacze w stadninach); punktowe (kiedy klacze się kryje one wyjeżdżają ze stad i mogą kryć prywatne konie); dzierżawne (dzierżawi się je rolnikowi na cały rok)
Ogiery prywatne- licencjonowane (czyli z pozwoleniem na krycie, zdany egzamin z dzielności); „dzikie” (kryją bez pozwolenia)
Klacze- robocze (nie ma papierów); zarodowe (ma papiery, źrebię, hodowlane, jeśli ojciec ma papiery); sportowe.
Klacz zarodowa- dzielimy na: jałowe (młoda albo stara, która raz się nie zaźrebiła); źrebne (czyli zaźrebiona, ciąża ok. 11 miesięcy, 0-5 klacz niskoźrebna, >5-11 klacz wysokoźrebna, karmi 0-5 miesiąca); karmiące
Źrebak- syssak (ssie mleko od 0-5 miesiąca życia, mleko tylko przez 4 tygodnie a później podjada zboża); odsadek (>5- 31.12- wszystkie konie stają się od stycznia roczniakami, okres ten jest różny);
Młodzież- roczniaki 1.01- 31.12- należy oddzielić ogierki od klaczek, zdolne do rozrodu, lecz kryje się je w wieku 3 lat; dwulatki 1.01- 31.12- w wieku 2,5 lata przeprowadza się próbę dzielności
Remonty- czyli odnawianie stada, zastępowanie starych klaczy młodymi, nie większy jak 15%, remontuje się klaczkami trzylatkami, trzeba ją pokryć i i wprowadzić na remont stada. Również zalicza się ogierki i starsze klacze przeznaczone na sprzedaż. Remont hodowlany i użytkowy
Próba dzielności- dla większości ras i tylko dla ogierów, Warszawa na Służewcu. Rodzaje: wierzchowe (na torach, klacze i ogiery, najszybsze konie, gonitwy to nie sport tylko próby selektywne; głównie dla koni arabskich); kombinowane (tylko ogiery, 3 miesiące trenowane); zaprzęgowe (tylko ogiery, egzamin z zaprzęgu). Koń musi przejść próbę dzielności przed 30 miesiącem życia
Konie wierzchowe- tylko pod siodło; xx- pełna krew angielska, 00- czysta krew arabska, xx00- czysta krew anglo- arabska
Konie zaprzęgowe- śl- sląska, hc- huculska, kn- konik polski, zim- zimnokrwiste, pgr- pogrubione
Konie kombinowane- wierzchowo- zaprzęgowy: m- małopolskie, wlkp- wielkopolskie, sp- szlachetne pół-krwi
Stadnina koni- hoduje się jedną wybraną rasę, prowadzi się pracę hodowlaną, pracę zachowawczą, zmieniają użytkowanie koni, klaczki na remont stada, ogierki, zmiana użytkowania koni
Stada ogierów- jest ich 10, ogiery różnych ras które trafiają po próbach dzielności, celem ich jest krycie klaczy, zapewniają rotację i nie mogą wrócić do swojego stada by nie było pokrewieństwa, próby dzielności, banki nasienia, sport wyczynowy
Zakłady treningowe- dla ogierów typu kombinowanego
Tory wyścigów konnych- Sopot, Wrocław, dla typów wierzchowych
Ocena budowy konia: głowa z szyją (5pkt), tułów- kłoda (15pkt), nogi (50pkt): kopyta 10p, przednia nogi 10p, tylne nogi 10p, kłus 10p, step 10p. Koń może uzyskać maksymalnie 100 pkt ale nigdy tyle nie otrzyma
- typ konia, max 15pkt (musi odpowiadać typowi użytkowemu dla danego konia
- ocena ogólna- na pierwszy rzut oka, max 15 pkt tzw. Ocena proporcjonalności budowy
Głowa i szyja- ogiery mają krótszą głowę i szyję ale są one nieco masywniejsze, a klacze odwrotnie; konie typu zaprzęgowego mają krótsze głowy, szyje ale są masywne co umożliwia im lepsze przeniesienie środka ciężkości; konie w typie pod siodło mają długie szyje i lekkie głowy
Głowa budowa: gonach (policzek), sanki, chrapy, potylica.
Szyja: grzebień szyji (u ogierów masywny), może być łabędzia, prosta. Łabędzie jest wadą wszystkich koni prócz arabów.
Tułów: kłąb (wyrostki kolczaste stawów barkowych- wyższy u zaprzęgowych a niższy u wierzchowych); grzbiet (łękowaty, karpiowaty); zad (lekko spadzisty lub mocno ścięty).
Od przodu kłoda ograniczona jest piersią, u konia zaprzęgowego szersza. Łopatka u koni pociągowych jest bardziej odchylona ku przodowi co ogranicza długość kroku, ale za to koń ma dużą siłę, u koni wierzchowych na odwrót. Kłodę ogranicza linia mostka i brzucha. Klatka piersiowa powinna być głęboka. „Słabizna” to obszar nie osłonięty żebrami.
Kończyna przednia- łopatka, ramię, guz barkowy, przedramię, nadgarstek, nadpięcie, staw pęcinowy, pęcina, korona, kopyto.
Kończyna tylna- udo, kolano, podudzie, pięta, staw skokowy, nadpęcie, staw pęcinowy, pęcina, korona, kopyto.
Maści konia- bierze się pod uwagę kolor sierści i kolor grzywny i ogona;
- siwe- sierść i włosy białe w różnych odcieniach
- kare- całe czarne
- skorogniade
- kasztanowe- całe brązowe
- izabelowate- sierść jasno brązowa, grzywa i ogon białe
- bułane- sierść jasnobrązowa, ogon i grzywa czarne.
Maści mieszane: srokata (ma białe łaty); jarantowate (na tle siwej maści występuje białe małe łatki. Białe plamy na głowie i na nogach tworzą odmiany.
Uprząż homontowata- droga ale najlepiej wykorzystująca siłę konia. Rodzaje: krakowskie (duże homonto), śląskie (mniejsze leżące bardziej pionowo), podlaskie (z dugą), angielskie (elementy metalowe). Budowa: elementy ciągnące- kleszczyny, pasy pociągowe; elementy hamujące- podogonie, natylnik (opina zad konia), naczelnik (przypięty do dyszla); nagrzbietnia.
Uprząż szorowa- zamiast homonta jest pas piersiowy oraz nakarczek, który przytrzymuje pas piersiowy. Rodzaje: pełna szora, pół szora (bez natylnika), szleja (pas piersiowy, nakarczek, pas ciągnący)- tylko do lekkiej pracy.
Siodła- głównym elementem terlica (dwie ławki), ławki połączone lakiem przednim i tylnym, na górze siedzisko. Płat skóry pod spodem to podtybinka na niej są w każdej strony siodła, 3 paski służą do zapięcia porzyga, który umocowywuje siodło na grzbiecie konia. Skórzana klapka przykrywająca przystały to przystolnica, na niej leży tybinka a na niej leży zamocowane strzemię.
Trzy typy ogłowi: uździenica (do trzymania konia), kantar (wiązanie konia w stajni), uzda (tylko do jazdy koniem)
Wóz rozworowy- przednie podwozie: oś na której jest próg, powyżej progu jest ławka i na niej zamocowany obrotowo kierownik. Sznycle służą do montowania dyszla, po drugiej stronie osi sznycle połączone są podymą. Na sznyclach zamocowane są promienie skrętne. Podwozie tylne: oś, próg, ławka, kłonice, zamiast sznyty widły. Rozwora to element wozu łączący obie osie ze sobą i dzięki którym można regulować długość wozu. Koła powinny być drewniane. Szybistość kół- koła pod kątem do piasty.
Zęby konia- koń ma mleczne i stałe. Siekacze przed- i trzonowe.
Zęby mleczne- białe i charakterystyczny kształt butelkowaty
Rodzaje: cęgi górne i dolne, średniaki górne i dolne, okrajki górne i dolne
Okres wyrzynania się zębów mlecznych: -przy urodzeniu (cęgi mleczne); -4-6 tygodnia (średniaki mleczne); -5-6 tygodnia (okrajki mleczne); -1 rok (starte rejestry na cęgach mlecznych; -1,5 roku (średniakach mlecznych); -2 lata (na okrajkach mlecznych)
Okres wymiany zębów mlecznych na stałe od 2,5- 5 lat: 2,5 lat- wypadają cęgi mleczne, wyrastają stałe; 3 lata- cęgi stałe zaczynają się ścierać; 3,5 lata- wypadają średniaki mleczne, wyrastają stałe; 4 lata- średniaki stałe zaczynają się ścierać; 4,5 lata- wypadają okrajki mleczne i wyrastają stałe; 5 lat- okrajki stałe zaczynają się ścierać
Okres ścierania się rejestrów 6-11 lat: 6 lat- starte rejestry na cęgach dolnych; 7 lat- na średniakach dolnych; 8 lat- okrajkach dolnych; 9 lat- na cęgach górnych; 10 lat- na średniakach górnych; 11 lat- na dwojakach górnych. Wrąb tworzy się na okrajkach w wieku 9,16, 20 lat.
Kształty zębów w następnych latach: 6-11 , 12-17 , 12 lat cęgi dolne okrągłe, 13 lat- średniaki dolne okrągłe, 14 lat- okrajki dolne okrągłe, 15 lat- cęgi górne okrągłe, 16 lat- średniaki górne okrągłe, 17 lat- okrajki górne okrągłe, 18-23 ,24-29 . Przy określaniu wieku konia należy wziąć pod uwagę: rasę konia, rodzaj żywienia, zgryz, opóźnienie przez zaźrebienie.
Dyscypliny jeździeckie uznawane przez FEI: ujeżdżenie, skoki przez przeszkody, WKKW, powożenie, woltyżerka, wyścigi długodystansowe, jazda w stylu West.
Skoki przez przeszkody- konkurs odbywa się na parkurze z przeszkodami. Konkursy: dokładności, szwajcarski, zwykły, szybkościowy, na styl jeźdźca, na styl konia, dwunawrotowy, potęgi skoków, sześciu barier, równoległy, szczęścia, sztafet, z wyboru trasy. Przeszkody: stacjonata ruchoma, koperta, bramka, mur, oper, pijany oper, doublebare, triplebare. Przeszkody stałe: wał ziemny, bankiet, rów z wodą, suchy rów.
Ujeżdżenie- umiejętność jazdy, rozgrywane na czworoboku, klasa kur- program do muzyki; oceniane chody: stój, step, kłus zebrany, kłus pośredni, kłus wyciągnięty, cofanie, przejścia, zmiana chodu i tempa.
WKKW (wszechstronny konkurs konia wierzchowego)- 1)ujeżdżenie; 2)próba terenowa: drogi i ściezki 3-4 km, stemple chase, drogi i ścieżki ok. 10km, kros 32-34 przeszkód terenowych; 3)skoki przez przeszkody max 15.
Powożenie- pokaz i prezentacja i ocena zaprzęgu oraz ekipy zawodników.
Stajnia słupowa- konie stoją uwiązane lub odgrodzone ścianą działową. W boksach utrzymywane są ogiery i konie sportowe i klacze wysokoźrebne. Na stanowiskach stoją klacze i konie robocze. W biegalniach stoją źrebięta i młodzież. Na matkę z syssakiem trzeba 9m kw. Roczniaki, dwulatki, 3 latki powinny przebywać w biegalniach. Drzwi w stajni i korytarz paszowo- gnojowy ma być 3/3 m. Na 30-40 koni przypada para drzwi. Drzwi mogą być jedno lub dwuskrzydłowe, ale najlepiej dwuskrzydłowe dwudzielne. Nie może być progów. By konie się nie obijały na futrynach zakłada się wałki obrotowe. Okna prostokątne, parapet 2m nad ziemią. Podłoga ciepła, nieprzesiąkliwa, glinobłotna i nie śliska. Miedzy koniem o korytarzem ma być rowek ściekowy szerokości co najmniej kopyta. Stajnie nie są ogrzewane. Wentylacja grawitacyjna, pod drzwiami kanały nawiewne.
Stajnia bezsłupowa- konie swobodnie biegają, strop nie podparty słupem, klacze z syssakami, odsadki, młodzież, roczniaki, dwulatki, trzylatki, osobno klaczki i ogierki
Wyposażenie stajni: Słupowa- koń wiązany lub odgradzany scianą działową, do połowy wysokości są pełne a od góry nie. Może być drag drewniany- tyczy się koni które się dobrze znają. Szerokość stanowiska to wyskość konia + 10 cm. Typowe stanowisko 160 na 300 cm. Żłoby służą do podawania pasz treściwych. Do paszy objętościowej służą drabiny. Boksy- to przegrody gdzie kon jest luzem, oddzielony od korytarza scianą, wymiary 4x4m, drzwi otwierają się na zewnątrz o 180 stopni na rolkach, żłoby trójkątne i nie mogą ze sobą sąsiadować, nie montuje się drabin, siano jedzone z podłogi. Maneż- 10x10 m i oprowadza się w nim konie na około, podłoga z trocinami z piaskiem, dobrze oświetlone, służy do krycia klacz jak i do jazdy. Porodówki- porody klaczy, 20% stanu matek, w zacisznym miejscu stadniny. Izolatka- kilka boksów, konie chore jak i podejrzane o chorobę lub przechodzące kwarantannę.
Rasy koni w Polsce: czystej krwi arabskiej- pochodzenie perskie i turkmeńskie. Czynniki warunkujące na powstanie: suchy, gorący, pustynny klimat, duże różnice temperatur, trudne warunki bytowe i klimatyczne. Konie dzielne i mało wymagające, stale przebywające pod gołym niebem, zahartowane, silne powiązanie z kultura beduińską, konie szybkie, zdolne nieść duże ciężary, dobre zdrowie, odporne na niesprzyjające warunki, twarde kopyta, łagodne usposobienie. Wady: niski wzrost, krowie lub szabliste ustawienie tylnych kończyn, wąskie stawy krokowe, nerwowość. Typy: saklayi (siwe, głowa szczupacza); kuhailan (brązowa sierść, czarna grzywa i ogon, mocne i jędrne, profil głowy prosty); munighi (kasztanowe, przypominają konie angielskie, mniejsza wartość hodowlana); pełnej krwi angielskiej- pochodzenie wyspy brytyjskie, koń przeznaczony do wyścigów konnych, koń ruchliwy i najszybszy na świecie, najbardziej wymagający, dzielny, pojemna klatka, lubi wilgoć i ciepło; czystej krwi angloarabskiej- to krzyżowanie koni angielskich z arabskimi, chciano uzyskać konia pięknego, wytrzymałego i zdrowego.
Koń czystej krwi- rasa koni, która została utworzona bez uprzedniego dolewu krwi obcej
Koń pełnej krwi- rasa koni która od momentu jej właściwego sformowania jest hodowana we własnym obrębie, bez dolewu krwi obcej rasy
Koń półkrwi- z krzyżowania dwóch ras hodowanych w czystości, lub jedno z rodziców było rasy czystej
Zasady żywienia koni: 1)dawka dobowa musi zawierać wszystkie składniki pokarmowe oraz zaspokajać głód; 2)dawki ułożone odpowiednio do ciężaru ciała, pory roku, wieku i stanu i pracy; 3)pojenie i karmienie o tej samej porze; 4)dawka podzielona na trzy odpasy dziennie; 5)zmiana pasz stopniowo; 6)zakaz pojenia i karmienia koni zgrubionych; 7)pasze tylko świeże; 8)zboża w całości lub zgniecionych nie śrutowanych; 9)pojenie przed odpasem z indywidualnych poideł; 10)dokładne oczyszczanie pasz okopowych; 11)zwilżanie pasz pylistych
Pasza treściwa- owies 4-6kg, jęczmień 1-3, kukurydza 2-5, zyto 1-3, otręby pszenne 1-3, motylkowe 0,5-2, sienie lniane 0,2, wysłodzi suche 1-3 kg. Nie stosuje się pszenicy, ponieważ jest źle trawiona, tyle samo rano w południe i wieczór. Jęczmień- należy go rozgnieść. Kukurydza- energetyczna, gniecenie przed podaniem. Żyto- właściwości antyżywieniowe, nie daje się klaczom źrebnym i ogierom. Otręby zawsze wilgotne. Motylkowe- groch, peluszka, bobik zawierają dużo białka. Siemie lniane- dodatek do paszy treściwej, podaje się po zagotowaniu. Wysłodzi przed podaniem należy wymoczyć.
Pasze objętościowe suche- siano łąkowe 4-8, siano z traw 4-8, siano z motylkowych 1-3, słoma 3-10, susze z traw motylkowych 1-2, plewy 1-2. Siano łąkowe- mieszane z trawami i motylkowymi. Siano z motylkowych- kurzy się i jest trudne do podania. Słoma- dowolnie podajemy i może służyć jako ściółka. Susze- wysokobiałkowe. Plewy- wyszły z zastosowania z powodu ości.
Pasze objętościowe- pastwiska do woli, marchew 2-10, buraki 2-10, zielonki z traw 3-10, zielonki z motylkowatych 2-3, kiszonki 2-8, melasa 1-2. Koń potrzebuje 1ha do biegania.