Patologie rynku pracy

Patologie rynku pracy w organizacji

Pracoholizm

Mobbing

Wypalenie zawodowe

Stres zawodowy

Pracoholizm

Pewna specyficzna forma uzależnienia od pracy wykraczająca poza przyjęte w danej społeczności normy

Zaburzenie psychiczne podobne do uzależnień typu alkoholizm i narkomania

Termin po raz pierwszy użyty w roku 1968 przez W. Oatesa (zjawisko negatywne)

Symptomy pracoholizmu

Przymus pracy

Zaangażowanie

Obniżenie zadowolenia z wykonywanej pracy

Pracoholizm jako syndrom uzależnienia

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD -10 wskazuje następujące objawy:

zwiększenie czasu pracy

podejmowanie coraz większej liczby zadań

koncentracja celów, myśli i uwagi na pracy z pomijaniem innych spraw życiowych

utrata kontroli nad własnym zachowaniem

subiektywna niemożność zaprzestania pracy

zmniejszenie satysfakcji z pracy

lęk i napięcie

objawy somatyczne

Pracoholizm

różnica między zaangażowaniem w pracę a pracoholizmem polega na utracie poczucia czasu przez osobę zaburzoną

przekroczenie bariery utrzymującej równowagę człowiek – otoczenie

Cechy charakterystyczne:

hektyczna mobilność

nerwica niedzielna

Pracoholizm jako proces

I faza – wstępna (prodromalna):

Zwiększanie ilości pracy, stopniowe podporządkowanie wszystkiego zadaniom zawodowym, narastające poczucie wyczerpania i zmęczenia, stany lękowe i depresyjne oraz towarzyszące temu objawy somatyczne

II faza – krytyczna

silny przymus pracy, narastające objawy uzależnienia powodują próby kontroli swojego zachowania i czasu pracy

przerwy w pracy wywołują lęk

brak kontroli zachowania

funkcjonalne zaburzenia somatyczne przeradzają się w zmiany stałe (nadciśnienie, choroby układ pokarmowego, zawały itp.)

III faza – chronicznego uzależnienia

całe życie pracoholika skupione jest wokół pracy

Źródła pracoholizmu

Czynniki osobowościowe:

Potrzeba uznania i akceptacji, lęk przed porażką, zaniżone poczucie własnej wartości, skłonność do zawyżonego perfekcjonizmu, stawianie sobie wysokich wymagań

Ucieczka przed samotnością, poczuciem małej wartości

Grupę ryzyka stanowią osoby stanu wolnego, które spędzają nadmiernie dużo czasu w miejscu pracy, co może redukować istniejące relacje towarzyskie i powodować trudności w nawiązywaniu nowych kontaktów pozazawodowych

Do uzależnienia od aktywności zawodowej u mężczyzn bardzo często prowadzi duże nasilenie określonych potrzeb, szczególnie dominacji i agresji i osiągnięć (dzisiaj zamiast kolczugi mężczyzna zakłada garnitur od Hugo Bossa i staje do walki o władzę, a potem o jej utrzymanie)

Typy pracoholizmu wg Robinsona

Pracoholicy niestrudzeni (praca wykonywana „pod przymusem wewnętrznym”)

Pracoholicy bulimiczni (praca wykonywana z przerwami, „na ostatnią chwilę”)

Pracoholicy z deficytem uwagi (nieustanne myślenie o pracy, brak wytrwałości, zaburzenie koncentracji , poszukiwanie nowych stymulatorów)

Pracoholicy „rozkoszujący się” (drobiazgowość, perfekcjonizm, trudności z zakończeniem pracy)

Pracoholicy „troskliwi”

Typy pracoholizmu wg Franaszek

Pracoholizm pozorowany

„pracusie”, dyspozycyjni, oddani całym ciałem i duszą firmie bez reszty, brak czasu dla siebie i swoich bliskich

siedzą w pracy po godzinach, bo szef jeszcze nie wyszedł

Pracoholizm tymczasowy

wynika z atmosfery nieustannej pracy w firmie

Typy pracoholizmu wg Franaszek

Pracoholizm obsesyjny

dotyczy głównie osób, którym udało się znaleźć stanowisko zgodne z wykształceniem, umiejętnościami i aspiracjami (teraz trzeba pokazać co potrafię)

utożsamiają się z firmą bardziej niż z własną rodziną

zabierają prace do domu

Pracoholizm niewolniczy (mobbingowy)

Pracoholizm ucieczkowy

Pracoholizm twórczy

artyści, dziennikarze, pisarze, naukowcy itp. (w czasie relaksu często wpadają na genialne pomysły i zabierają się do pracy)

Pracoholizm nominowany

melancholicy (perfekcjoniści podporządkowujący się procedurom i regulaminom) stanowią największa grupę wśród osób pracowitych ze skłonnością popadania w pracoholizm

cholerycy są wręcz nominowani na pracoholików od urodzenia (ukierunkowani na cel, szybcy w działaniu)

Pracoholizm z wyboru

pracę traktują jako wyzwanie, hazard, jest dla nich stylem życia, a nie tylko sposobem zdobywania pieniędzy

Karoshi

Zjawisko nagłej śmierci w wyniku przepracowania i stresu.

Pierwszy przypadek karoshi odnotowano w Japonii w 1969 r.

Dotyka nagle ludzi w pełnym zdrowiu, w okresie wielkiej aktywności.

Statystyki

Anglik pracuje 39,8 godzin tygodniowo

Włoch o pół godziny krócej

Francuzi - 38,36 godzin

Irlandczycy - 37,9

Austriacy pracują 35,3 godziny tygodniowo

Hiszpanie - 35,9

Przeciętny Polak pracuje 41,6 godzin w tygodniu.

Jesteśmy w ścisłej czołówce najwięcej pracujących utrzymujemy się od kilku lat.

Rady dla pracoholików w terapii

1. Przemyśl, czy w swoim życiu o czymś ważnym nie zapomniałeś. Zastanów się, jakiej wartości chcesz poświęcić więcej czasu - rodzinie? zdrowiu? spotkaniom ze znajomymi? hobby?

2. Postaraj się dostarczyć sobie innej przyjemności poza pracą. Przypomnij sobie, co kiedyś lubiłeś robić.

3. Wprowadź nową organizację swojego czasu, tak aby oprócz pracy znalazło się także miejsce na odpoczynek. Odreaguj stres i problemy w pracy.

4. Jeśli czujesz, że grozi Ci pracoholizm, porozmawiaj o tym z kimś bliskim. Dzięki temu spojrzysz na siebie z odpowiedniego dystansu, łatwiej dostrzeżesz błędy w swoim postępowaniu.

5. Naucz się robić rzeczy przynoszące satysfakcję.

6. Raz w miesiącu zorganizuj spotkanie towarzyskie ze znajomymi spoza pracy.

7. Znajdź przynajmniej dwie rzeczy niezwiązane z pracą, które będą dla Ciebie rzeczywistym źródłem radości i satysfakcji.

Mobbing

Pierwsze badania nad mobbingiem w środowisku pracy prowadzono w Szwecji na poczatku lat 80. XX wieku.

Badania dotyczyły sytuacji, w której współpracownicy lub przełożeni szykanują jedna osobę przez dłuższy czas, aby pozbyć się jej z firmy.

„Mobbing jest to nieetyczne, wrogie, systematycznie powtarzające się zachowanie wobec współpracowników” (H. Leymann

systematyczne trwające, co najmniej kilka miesięcy, zachowania mające na celu izolowanie pracownika od społecznego otoczenia, pozbawienie go godności, pokazanie mu, że jest nikim, rozbicie jego dotychczasowej tożsamości, doprowadzenie go do całkowitej bezradności i bezsilności.

Proces mobbingowania

Faza I – konflikt podlegający ciągłej eskalacji, pomimo tego, iż ofiara chce zażegnania konfliktu

Faza II – rozpoczynają się systematyczne, wrogie działania wobec jednej osoby w zespole; ofiara zaczyna przejawiać objawy stresu

Faza III – w konflikt wkracza kierownictwo firmy, ale sytuacja ofiary się pogarsza

Faza IV – ofiara mobbingu ponosi porażkę, zaczyna mieć kłopoty ze zdrowiem, pojawiają się zaburzenia psychiczne

Faza V – wykluczenie ofiary ze środowiska, zwolnienie z pracy

Taktyki stosowane podczas mobbingu

Taktyka upokorzenia nieuzasadniona krytyka, pouczanie, upokorzenie, publiczna nagana, zniesławienie, dyskredytacja, wyśmiewanie, ignorowanie, sarkazm, przymus pracy w nieodpowiednich warunkach

Taktyka zastraszania ustne groźby, terror telefoniczny, używanie wulgaryzmów, obraźliwe uwagi, szydzenie, stosowanie przemocy fizycznej, zastraszanie zwolnieniem z pracy

Taktyka pomniejszenia kompetencji niejednoznaczne, sprzeczne polecenia, nielogiczne odmowy próśb, nierealistyczne terminy wykonania prac, przydzielanie bezsensownych zadań do wykonania, obciążanie zadaniami ryzykownymi, wstrzymywanie istotnych informacji, izolacja, nagłe przerywanie rozmowy, gdy osoba wchodzi do pomieszczenia, w którym ta rozmowa się odbywa, zaniżanie kwalifikacji, ograniczanie czasu wolnego pracy, presja czasu, publiczna nagana, nieuzasadnione zarzuty o postępowanie niezgodne z etyka zawodową, stwarzanie i rozpowszechnianie plotek oraz nieprawdziwych informacji

45 zachowań mobbingowych wg Leymanna

Oddziaływania utrudniające możliwości komunikowania się (11)

Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne (5)

Działania mające na celu zburzyć społeczny odbiór osoby (15)

Działania mające wpływ na jakość sytuacji zawodowej i życiowej (7)

Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary (7)

Kiedy mamy do czynienia z mobbingiem?

Jednorazowy konflikt nie jest mobbingiem; aby uznać, iż powyższe zachowania noszą znamiona mobbingu, muszą być spełnione dodatkowe warunki:

okres prześladowań 6 miesięcy

dość duża częstość występowania

ofiara nie jest w stanie bronić się sama

Źródła amerykańskie, przeciwnie niż Leymann, wykluczają z działań mobbingowych wszelkie sposoby dręczenia psychicznego, które powstają na tle rasowym i seksualnym

Kim jest mobber?

Prześladowca

manipuluje emocjami otoczenia, wywiera silną presję, żongluje poczuciem winy

charakteryzuje się dużą niecierpliwością i agresją

ma osobowość narcystyczną i oczekuję, że inni będą go tak postrzegać

ma trudności w odróżnieniu umiejętności przywódczych od szykanowania

reaguje zimną obojętnością lub wściekłością na krytykę ze strony innych

osoba, która mu się sprzeciwiła staję się jego osobistym wrogiem, którego będzie niszczył na każdym kroku

jest skoncentrowany na sobie

Portret osoby mobbingowanej

ludzie w różnym wieku i w różnych środowiskach pracy

ludzie z różnym poziomem wykształcenia

osoby przebojowe i ekspansywne, „niepokorne”, ale również słabsze psychicznie, których łatwiej upokorzyć

Przyczyny szykanowania w miejscu pracy

zła organizacja pracy (nieczytelne reguły oceniania, brak sprecyzowanych wymagań itp.)

narcystyczne kierownictwo (buduje w pracy relacje oparte na strachu)

budowanie obrazu osoby na podstawie pojedynczego negatywnego wydarzenia

Skutki mobbingu:

Następstwa psychiczne: depresja, zakłócenia koncentracji, stany zwątpienia, stany strachu, które mogą prowadzić do zapaści nerwowej, a nawet do prób samobójczych

Następstwa psychosomatyczne: zakłócenia pracy serca, zakłócenia oddechu, bóle głowy, pleców i karku, zakłócenia snu, choroby skóry, choroby żołądka i jelit.

Efekty mobbingu

obniżenie motywacji do pracy

niesprawiedliwe postępowanie

uniemożliwienie pełnego wykorzystania umiejętności, zdolności i zaangażowania pracujących w firmie osób

maleje poczucie odpowiedzialności pracowników za firmę

maleje zaufanie kadry zarządzającej do pracowników

firma traci wiarygodność

zniszczona kariera

problemy zdrowotne

pogorszenie sytuacji materialnej

Najbardziej zagrożone zawody

taksówkarz

pracownik pomocy społecznej

pracownik służby zdrowia

nauczyciel

Z badań Leymanna wynika, że około 14% ofiar

wywodzi się ze środowisk dydaktycznych – nie

tylko szkół, uniwersytetów, ale także placówek

naukowych.

Regulacje prawne

Od stycznia 2004 roku obowiązują w Polsce znowelizowane zapisy Kodeksu Pracy, w których po raz pierwszy znalazło się słowo mobbing – art. 94.3

Zapisy te :

podają prawną definicje mobbingu zawierająca większość cech stwierdzonych do tej pory przez badaczy zjawiska

wskazują na realną groźbę negatywnych skutków dla zdrowia ofiary, zostawiając diagnozowanie tych przypadków w rękach lekarzy czy psychologów

pokazują środki zaradcze w sytuacjach ostatecznych – prawo do zadośćuczynienia i prawo do odszkodowania.

Wypalenie zawodowe

ujawniono w latach 70.

do Polski problematyka ta dotarła pod koniec lat 80-tych

Kogo dotyczy?

pojawia się u przedstawicieli zawodów, w których bliska, zaangażowana interakcja z drugim człowiekiem stanowi istotę profesjonalnego działania i warunkuje powodzenie w danym zawodzie, sukces i rozwój

zawody służb społecznych (nauczyciele, lekarze, pielęgniarki, pracownicy społeczni, pracownicy służb ratowniczych, policjanci i inni)

Reprezentanci powyższych zawodów doświadczają coraz więcej stresu, z którym trudno sobie poradzić, wyczerpują się, są chronicznie zmęczeni, coraz mniej zadowoleni z pracy.

Postawy typowe dla osób zagrożonych wypaleniem zawodowym

angażowanie się w prace całym sercem

duże oczekiwania względem własnej osoby

negowanie własnych granic obciążenia

spychanie na dalszy plan własnych potrzeb i interesów

dobrowolne i chętne przejmowanie nowych obowiązków i zadań

Czym jest wypalenie?

Wypalenie to psychologiczny zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób, pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób. (Maslach, Jackson )

Komponenty wypalenia

Wyczerpanie emocjonalne odnosi się do poczucia danej osoby, że jest nadmiernie obciążona emocjonalnie, a jej zasoby emocji zostały w znacznym stopniu uszczuplone. (Maslach, Jackson)

Depersonalizacja dotyczy negatywnego, bezdusznego lub zbyt obojętnego reagowania na innych ludzi, którzy zwykle są odbiorcami usług danej osoby lub przedmiotem opieki z jej strony. (Maslach, Jackson)

Obniżone poczucie dokonań osobistych odnosi się do spadku poczucia własnej kompetencji i sukcesów w pracy (Maslach, Jackson)

Ujęcia definicyjne

Wypalenie jest stanem zmęczenia czy frustracji wynikającym z poświęcenia się jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody (Freudenberger, Richelson).

Wypalenie jest stanem fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, spowodowanego długotrwałym zaangażowaniem w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym (Pines, Aronson).

Model fazowy wypalenia (Golembiewski)

pierwszą fazą wypalenia się jest depersonalizacja, po której następuje obniżenie poczucia dokonań osobistych, a na koniec wyczerpanie emocjonalne

Model alternatywny wypalenia (Leiter i Maslach)

wyczerpanie emocjonalne pojawia się najpierw, prowadząc do rozwoju depersonalizacji, co następnie prowadzi do obniżenia poczucia dokonań osobistych

Leiter sugeruje, iż obniżenie poczucia dokonań osobistych rozwija się niezależnie od pozostałych dwóch komponentów

Pokrewne pojęcia

Stres

może go doświadczyć każdy, wypalenia tylko ktoś, kto podjął pracę zawodową, mający wzniosłe cele, dużo oczekiwań i silną motywację – ludzie, którzy spodziewali się czerpać ze swojej pracy poczucie znaczenia

stres może występować w różnych sytuacjach, wypalenie najczęściej występuje w pracy z ludźmi, i wynika z wymagań emocjonalnych, które powstają w interakcji z nimi

Pokrewne pojęcia

Depresja

Zwykle przenika wszystko. We wczesnych stadiach wypalenia w pracy ludzie często są nadal produktywni i szczęśliwi w innych sferach życia

Nerwica egzystencjalna (kryzys egzystencjalny)

Zmęczenie

Wypalenie zawodowe

Wypalenie stanowi zawsze końcowy wynik procesu stopniowej utraty złudzeń, co do możliwości znalezienia sensu życia w pracy zawodowej.

Tylko osoby o wysokim poziomie motywacji mogą się wypalić. Osoba bez takiej początkowej motywacji może doświadczać stresu, alienacji, depresji, kryzysu egzystencjalnego lub zmęczenia, ale nie wypalenia.

Objawy wypalenia

na początku pojawiają się zmęczenie, napięcie, drażliwość, hiperaktywność – na zmianę z oznakami wyczerpania psychofizycznego

z czasem utrata energii, zniechęcenie i objawy depresji, odniesionej jednakże tyko do sytuacji zawodowej (zmęczeni nauczyciele, lekarze itp. coraz trudniej znoszą wymagania klientów, rodziców, pacjentów, przełożonych)

pracują dużo, ale mniej efektywnie (narzekają na niewychowanych, leniwych uczniów, roszczeniowych klientów, niewdzięcznych pacjentów, nie widząc, że część tych ocen bierze się z poczucia własnej nieumiejętności poradzenia sobie z sytuacja zawodową)

zamiast realistycznej oceny sytuacji i głębokiego namysłu nad własnym zawodem, pojawiają się już wówczas pierwsze oznaki nadmiernego, obronnego dystansowania się

Zapobieganie

rozwój zawodowych kompetencji zaradczych

wsparcie społeczne pozostające w interakcji z kompetencjami zaradczymi

odpowiednio planowane i wykorzystywane przerwy w pracy i odpoczynek, relaks i sport

emocjonalne dystansowanie się: oddzielenie życia zawodowego od rodzinnego

umiejętność rozpoznawania przyczyn i skutków (poznanie własnej osobowości w kontekście środowiska pracy.

zmiana stylu życia, optymizm i humor

Stres zawodowy

Według badań przeprowadzonej w Wielkiej Brytanii „przeszło pół miliona Brytyjczyków uważało, że w latach 2001-2002 zachorowało z powodu napięć w miejscu pracy”. W kraju tym na skutek „stresu, przygnębienia i niepokoju mających związek z pracą zawodową traci się co roku jakieś 13,5 miliona dni roboczych”.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy: „stres zawodowy dotyka miliony Europejczyków zatrudnionych we wszystkich sektorach”.

Ten rodzaj stresu „przeżywa w ciągu roku około 41 milionów pracowników w UE”.

Stres - definicje

Stres to zespół specyficznych i niespecyficznych reakcji organizmu na zdarzenia bodźcowe, które zakłócają jego równowagę, i wystawiają na poważną próbę lub przekraczają jego zdolność radzenia sobie.

R. S. Lazarus, S. Folkman: stres jako określona relacja między osobą, a otoczeniem, która jest oceniana przez nią jako obciążająca lub przekraczająca jej

zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

T. Tomaszewski: sytuacja trudna (stres) - brak wzajemnego dostosowania (czyli równowagi) potrzeb, warunków i czynności;

Około 50 % porad lekarskich dotyczy następstw stresu. Co więcej, powodem skarg na fizyczny stan zdrowia może być psychosomatyka, tj. rzeczywiste zaburzenia spowodowane lub związane z takimi czynnikami emocjonalnymi, jak stres w miejscu pracy. Dolegliwości fizyczne związane ze stresem obejmują wrzody żołądka, zapalenie okrężnicy , chorobę wieńcową, artretyzm, egzemy, alergie, bóle głowy, szyi i kręgosłupa oraz choroby nowotworowe. Stres wiąże się również z większą podatnością na infekcje i może obniżać odporność organizmu, niezbędną w walce z nowotworami. A zatem nie ma przesady w powiedzeniu, że stres może zabić.

Przedłużający się stres sprzyja rozwojowi zaburzeń psychosomatycznych. Te zaburzenia nie są wyimaginowane; dochodzi w nich do rzeczywistego uszkodzenia tkanki czy narządu. Chociaż powód tych uszkodzeń stanowią czynniki psychologiczne lub emocjonalne, ich fizyczny wpływ na organizm jest dobrze widoczny. Co więcej choroba spowodowana stresem może stanowić źródło nowego stresu. Kiedy pogarsza się nasze zdrowie fizyczne, obniża się odporność organizmu i poziom energii; w tej sytuacji zapewne spadnie motywacja, i poziom wykonywania zadań.

Stres - definicje

J. Strelau: jako stan, który charakteryzowany jest przez silne emocje negatywne, takie jak: strach, lęk, złość, wrogość, a także inne stany emocjonalne wywołujące napięcie oraz sprzężone z nimi zmiany fizjologiczne i biochemiczne, ewidentnie przekraczające bazalny poziom aktywacji. Stan ten jest wywołany brakiem równowagi pomiędzy wymaganiami a możliwościami ich spełnienia przez jednostkę; do stresu jednak dochodzi pod warunkiem, że istnieje motywacja do stawienia czoła owym wymaganiom.

Innymi słowy:

stres = wysokie wymagania + duże ograniczenia + małe wsparcie

Jeśli mamy dokonać rzetelnego przeglądu źródeł stresu w pracy, musimy wziąć pod uwagę czynniki osobowościowe, których działanie może zwiększać lub ograniczać stres. Nie wszystkie czynniki stresujące wpływają na ludzie w taki sam sposób. Ten związek łatwo dostrzec w dwóch typach osobowości- A i B – i ich odmiennej podatności na zawał serca, który jest główną konsekwencją stresu.

Typy osobowości A i B są to czynniki osobowościowe związane ze zdolnością tolerowania stresu. U typu osobowości A częściej występują choroby układu krążenia, złość, wrogość oraz depresja. Typ osobowości B pracuje podobnie intensywnie, jak typ osobowości A, ale efekty stresu są w tym przypadku mniejsze.

Twardość psychiczna to cecha osobowości, która może wyjaśniać indywidualne różnice odporności na stres; osoby twarde, które wierzą w swoje panowanie nad wydarzeniami, mogą być odporniejsze na działania stresu.

Przyczyny stresu w miejscu pracy

1.Przeciążenie ilościowe pracą

2.Przeciążenie jakościowe pracą

3. Niedociążenie jakościowe pracą

4. Ograniczony zakres kontroli nad pracą

5.Niejasność pełnionej roli zawodowej

6.Konflikt roli zawodowej

7. Brak wsparcia ze strony współpracowników i/lub przełożonych

8. Fizyczne warunki pracy

1.PRZECIĄŻENIE ILOŚCIOWE PRACĄ

znaczny wysiłek fizyczny w pracy

zaskakiwanie zadaniami – „co chwilę coś nowego”

narzucone przez maszynę lub inne osoby tempo pracy

praca w pośpiechu

praca pod presją czasu

nagłe i znaczne ilości pracy do wykonania – „zrywy w pracy”

ciągłe zmiany w pracy

zbyt dużo pracy do wykonania – zabieranie pracy do domu, ciągła praca w nadgodzinach, zbyt mała ilość etatów w zakładzie

2.PRZECIĄŻENIE JAKOŚCIOWE PRACĄ

konieczność zachowania czujności przez cały czas pracy

wykonywanie zadań trudnych i skomplikowanych umysłowo

odpowiedzialność za ludzi

odpowiedzialność za mienie dużej wartości

konieczność wyboru „mniejszego zła”, dylematy moralne

konieczność podejmowania decyzji o znacznych możliwych konsekwencjach

3. NIEDOCIĄŻENIE JAKOŚCIOWE PRACĄ

wykonywanie prostych, powtarzalnych, monotonnych czynności

praca wysoce zautomatyzowana

praca poniżej możliwości

4. OGRANICZONY ZAKRES KONTROLI NAD PRACĄ

sztywne, niezmienne godziny lub czas pracy

niemożność przerwania pracy w razie potrzeby

praca pod presją innych osób

ciągłe zmiany warunków, sposobu, organizacji, miejsca pracy

brak wiedzy nt. celu pracy – poczucie bycia „trybikiem w maszynie”

brak informacji nt. efektów pracy – poczucie wykonywania „pracy bez sensu ”

5.NIEJASNOŚĆ PEŁNIONEJ ROLI ZAWODOWEJ

brak wiedzy nt przydzielonych obowiązków

nieznany zakres odpowiedzialności

brak wiedzy nt sposobu wykonywania pracy (Np. brak szkoleń wstępnych, wprowadzenia w obowiązki)

konieczność „samozatrudnienia się” w dotychczasowym miejscu pracy

6.KONFLIKT ROLI ZAWODOWEJ

niespójne, sprzeczne, zmienne wymagania przełożonych

wzajemnie sprzeczne oczekiwania ze strony różnych osób: przełożonych, klientów, współpracowników

kontakty z „niezadowolonymi” klientami

konieczność kooperacji z wieloma podmiotami

wpływ pracy na życie rodzinne –praca w nadgodzinach, częste lub długie wyjazdy służbowe, niemożność sprawowania opieki nad dzieckiem

ciągła dyspozycyjność

niski prestiż społeczny pracy lub zawodu

brak możliwości awansu, rozwoju, podwyżki

praca poniżej aspiracji

7. BRAK WSPARCIA ZE STRONY WSPÓŁPRACOWNIKÓW I/LUB PRZEŁOŻONYCH

brak środków, wyposażenia, urządzeń lub materiałów potrzebnych do pracy

osamotnienie, np. ze względu na rodzaj obowiązków – „jedno takie stanowisko w firmie”

utrudniony w razie potrzeby kontakt z przełożonym, współpracownikami

uznaniowe traktowanie i ocenianie

dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony lub w pełnym albo w niepełnym wymiarze czasu pracy

przemoc psychiczna ze strony współpracowników lub przełożonych: nękanie, zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie, izolowanie, eliminowanie z zespołu

brak wiedzy o planowanych lub trwających zmianach w przedsiębiorstwie lub w sposobie wykonywania pracy

przemoc fizyczna ze strony współpracowników lub przełożonych

system motywacyjny firmy zorientowany na rywalizację między pracownikami

konflikty między współpracownikam

8. FIZYCZNE WARUNKI PRACY

hałas na stanowiskach lub w

pomieszczeniach pracy

zbyt wysokie lub niskie temperatury

nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy na stanowiskach pracy

obecność na stanowiskach pracy substancji łatwopalnych, wybuchowych, drażniących, żrących lub trujących

Problemy pracowników i pracodawców

Co kierownictwo może zrobić?

Zapewnić pracownikom możliwość proponowania własnych pomysłów, szczególnie w kwestii planowania i organizowania własnej pracy

przedstawić w sposób klarowny cele firmy, zapewnić dobrą komunikację i ścisłą współpracę z podwładnymi, szczególnie w sytuacji zmian w firmie

jako pracodawca – być szczerym wobec siebie, dawać dobry przykład, słuchać i szanować innych

być dostępnym dla pracowników – stworzyć atmosferę, w której ludzie czują, że mogą porozmawiać z tobą o problemach w pracy

unikać zachęcania ludzi do nadmiernej ilości pracy w nadgodzinach

Przykładowe problemy powodujące stres w pracy

za dużo do zrobienia, za mało czasu

za mało/dużo szkoleń w pracy

nudna i monotonna praca, za mało do zrobienia

brak kontroli nad wykonywaną pracą

(brak możliwości wpływu)

pracownicy mają poczucie, że wymagania stawiane im w pracy są wzajemnie sprzeczne

Nnajczęściej zalecane metody radzenia sobie z trudnymi sytuacjami

Utrzymuj kontakt z naturą

Zadbaj o czas właśnie dla siebie

Porozmawiaj z kimś kto naprawdę ma ochotę cię wysłuchać

Stosuj techniki relaksacyjne

Zdrowo się odżywiaj

Rozwijaj w sobie poczucie humoru

Uprawiaj sport

Naucz się lepiej gospodarować czasem

Stawiaj sobie realistyczne cele

Nie troszcz się o rzeczy na które nie masz wpływu

Piramidy stresu

OBJAWY SOMATYTCZNE

bóle głowy

bóle mięśni

rozstrój żołądka

„klucha w gardle”

bóle klatki piersiowej

uczucie zimna i gorąca

zawroty głowy i omdlenia

Obecnie większość badaczy podkreśla pozytywne znaczenie występowania pewnego poziomu stresu i natężenia konfliktów w zespołach pracowniczych, przyczyniające się do lepszego wykonywania zadań. Stanowią one czynnik mobilizujący do aktywnego i twórczego działania.

Oś X – poziom stresu

Oś Y – sprawność działania