Stefan Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki”
10. Agos jako składnik wychowania
Agos- (gr. ago- prowadzę) siła działania moralnego i umysłowego autorytetu wychowawców, jako ludzi najlepszych danego społeczeństwa i środowiska, którzy powinni być „ludźmi dobrze wychowanymi”. Wychowankowie muszą mieć autorytet, który pomoże mu się rozwinąć, wprowadzić do stanu wyższego. W ten sposób agos wychowawców, kierujący rozwojem wychowanka, stanowi trzecią siłę wychowania, podnoszącą i uszlachetniającą młode pokolenia, rozwijając je osobowo jako dojrzałe osobowości w procesie personalizacji.
11. Los jako składnik wychowania.
Los- Siła najbardziej tajemnicza i nieobliczalna, występuje w postaci działanie ludzkiego losu, wprowadza do nieokreśloności ludzkiego życia. Los, chociaż jest siłą nie wymierną i nie dającą się przewidzieć, decydująco wpływa swoimi ciosami lub uśmiechami fortuny na życie, rozwój i wychowanie każdego człowieka. Pedagogika teoretyczna musi więc liczyć się w wychowaniu z działaniem losu, który narzuca nam rodziców, wyposażenie dziedziczne, układa koleje i warunki życia jako dolę szczęśliwą lub niedolę.
12. Socjalistyczny system wychowania powstał w drugiej połowie XIX wieku. Jego twórcy to m.in. Krupska, Szacki, Błoński, Makarenko, Marks.
Poglądy Marksa:
Marks uchodzi za założyciela tak zwanego naukowego socjalizmu, który, wyrósłszy z jego poglądów filozoficznych, tylko w związku z nimi staje się zrozumiały. Marks pozostawał stale pod wpływem filozofii Hegla, zachował też jego sposób dociekania, jego dialektyczną metodę i przekonanie o identyczności „bytu” i „myślenia”. Szczytowym zakończeniem filozoficznego systemu Marksa jest jego materialistyczne pojmowanie dziejów, oparte na historycznym materializmie. Zapatruje się bardzo pesymistycznie na położenie klasy pracującej i przepowiada upadek kapitalistycznego ustroju, wskutek ciągłego wzrostu klasy robotniczej i coraz bardziej zaostrzających się kryzysów (teoria katastrof). Ponieważ zaś według metody dialektycznej postęp dokonuje się w ten sposób, że w miejsce starego systemu przychodzi nowy, wręcz przeciwny, więc Marks potępiał wszystkie reformy socjalne, dążąc do zupełnego zniszczenia systemu kapitalistycznego.
Karol Marks przedstawiał wychowanie jako trzy rzeczy :
1) Wychowanie umysłowe
2) Wychowanie fizyczne
3) Nauczanie politechniczne i technologiczne
Wniosło to dwa zupełnie nowe punkty do wychowania, wychowanie fizyczne i nauczanie praktyczne
Władysław Lenin posunął naprzód rozwój systemu wychowania socjalistycznego. Opracował program oświatowy, nakreślając podstawy tego systemu.
Najbardziej posunął naprzód rozwój systemu wychowania socjalistycznego twórca rewolucji Włodzimierz I. Lenin, który nie tylko opracował program oświatowy w 1903 r. (bezpłatna nauka w języku ojczystym, rozdział cerkwi od państwa i szkoły, obowiązkowe wykształcenie wszystkich dzieci obojga płci do lat 16, stypendia państwowe dla uczniów, zakaz pracy do lat 16, zorganizowanie żłobków przyfabrycznych itp.), ale nakreślił podstawy systemu wychowawczego na III Zjeździe Młodzieży Komunistycznej
Aby zbudować nowe społeczeństwo komunistyczne młodzież musiała :
1) Uczyć się komunizmu w praktyce
2) Odrzucić ze szkoły to co było klasowe i służyło interesom burżuazji
3) Uczyć się, by przyswoić wszystko to co nagromadziła wiedza ludzka
4) Tworzyć kulturę proletariacką
5) Opanować wiedzę, by wzbogacić umysł, a nie pamięć
6) Stosować zdobytą wiedzę w pracy
7) Wychowywać się na komunistów
8) Wiązać swoje wykształcenie i wychowanie ze wspólną pracą proletariatu
Po zwycięstwie nad caratem i kapitalizmem zniesiono w szkole oceny, egzaminy , maturę, podręczniki , systematyczną naukę . Wprowadzono rady uczniowskie , rozwijano inicjatywę w samodzielności, wycieczki i prace pozaszkolne.
Podstawę naukową tego systemu wychowania tworzyły dwie teorie pedagogiczne pierwsza tzw. "obumierania szkoły” N. Szulgina głosiła, że szkoła będzie zanikała , a wychowanie dzieci będzie opierało się na ich uczestnictwie w życiu społecznym,
zaś teoria „szkoła pracy produkcyjnej” P. Błońskiego głosiła, że nauczanie i wychowanie najlepsze jest w praktyce, na roli czy przy pracy produkcyjnej.
W 1930 roku nastąpił zwrot w polityce szkolnej. Wprowadzono powszechny obowiązek nauczania w zakresie 7-letniej szkoły początkowej, 10-klasowej szkoły średniej oraz jednolite podręczniki i program nauczania .
Podstawowe zasady systemu wychowawczego :
1. komunistyczna partyjność w nauce, kulturze, wychowaniu, moralności.
2. zasada powiązania szkoły i wychowania przez prace społecznie użyteczną
3. zasada powiązania teorii z praktyką na drodze wychowania (...)
4. zasada wychowania w kolektywie i przez kolektyw
5. zasada wszechstronnego rozwoju ucznia zgodnie z jego indywidualnymi cechami i właściwościami wieku rozwojowego”.
Mają one zastosowanie w treści i programach wszystkich instytucji szkolnych i przedszkolnych systemu oświatowego, którego organizacja rządzi się własnymi zasadami:
1. zasada jednolitości – jednakowe kształcenie dziewcząt i chłopców- koedukacja oraz zrównanie szkoły wiejskiej i miejskiej
2. zasada powszechności ( obowiązkowość, bezpłatność nauczania i dostępność szkoły średniej i wyższej dla opanowujących program wiedzy
3. zasada autonomii kulturalnej i regionalizmu (nauczanie podstawowe w języku ojczystym, rozwijanie rodzinnej kultury przez likwidację różnic i adoptowanie dorobku kultury światowej)
4. zasada związku szkoły z życiem kraju (wychowanie obywatelskie, praca społecznie użyteczna, politechnizacja)
5. zasada nauczania świeckiego (oddzielenie szkoły od Kościoła i pozbawienie religii jakiegokolwiek wpływu na wychowanie i kształcenie młodego pokolenia, ponieważ nauczanie opiera się na materialistycznych podstawach naukowych)
Aby w pełni zrozumieć system wychowania socjalistycznego trzeba najpierw przyswoić sobie filozofię materializmu dialektycznego i historycznego, która skład się z trzech części:
materializmu, dialektyki i teorii rozwoju społeczeństwa.
a) materializm filozoficzny zakłada, że istnieje tylko odwieczna materia będąca w nieustannym ruchu, na skutek czego stale się rozwija w coraz subtelniejsze stany materialne, aż do świadomości i duchowości człowieka
b) dialektyka zaś tworzy w materializmie marksistowskim metodę obiektywnego poznania przyrody bez wszelkich dodatków interpretacyjnych i klasowej mistyfikacji.
c) teorię rozwoju społeczeństwa ludzkiego stanowi materializm historyczny
Idee pedagogiczne w socjalizmie, które się pojawiły po ukazaniu założeń nowego wychowania skłoniły do opisywania i wyjaśniania moralności człowieka i stosunków międzyludzkich.
Idee te to:
a)Moralizm socjalistyczny- nowe normy moralne jak solidarność, współpraca, pomoc itp.
b)Personalizm socjalistyczny- „Istota ludzka nie jest żadną abstrakcją tkwiącą w poszczególnej jednostce. Jest ona w swojej rzeczywistości całokształtem stosunków społecznych, stworzyć własną osobowość znaczy- uświadomić sobie swoje stosunki, a zmienić swą osobowość to tyle, co zmienić całokształt tych stosunków”.
c)Humanizm socjalistyczny- jest najważniejszą ideą tego wychowania socjalistycznego, ponieważ „tworzy najwyższą normę moralności, regulującą stosunek do najbliższego otoczenia, stanowi drogę wychowania osobowości i charakteru człowieka socjalizmu, wreszcie jest regulatorem stosunków międzyludzkich”.
Główną maksymą wychowania socjalistycznego i hasłem humanizmu jest zdanie sformułowane przez Gorkiego „Człowiek- to brzmi dumnie”.
Na Zjeździe KPZR w 1961 roku uchwalono przejście do wyższego etapu budowy podstaw komunizmu w Związku Radzieckim . Odbył się on pod hasłem humanizmu „wszystko w imię człowieka, dla dobra człowieka”
W związku z tym rozszerzyły się zadania z zakresu wychowania komunistycznej świadomości przez:
Kształtowanie naukowego światopoglądu
Wychowanie przez pracę
Utwierdzenie komunistycznej moralności
Rozwój proletariackiego internacjonalizmu i socjalistycznego patriotyzmu
Wszechstronny i harmonijny rozwój osobowości
Przezwyciężenie przeżytków kapitalistycznych w świadomości i postępowaniu ludzi
Demaskowanie burżuazyjnej ideologii.