1. Pestycydy to

   1. substancje chemiczne lub biologiczne, lub ich mieszaniny, włączając w to mikroorganizmy i wirusy, stanowiące składnik czynny środków ochrony roślin, środków chroniących żywność lub człowieka przed szkodnikami.

   2. Stosowane są w rolnictwie do zwiększenia ilości oraz poprawienia jakości płodów rolnych, zapobiegania stratom żywności i materiałów technicznych w czasie magazynowania oraz w celach sanitarnych – do ograniczenia lub likwidacji chorób przenoszonych przez owady i gryzonie.

2. Wykorzystanie praktyczne pestycydów obejmuje:

   1. zwalczanie (kontrolowanie) lub wabienie szkodników, niszczących roślin lub części roślin

   2. zwalczanie patogenów ludzi, zwierząt i roślin

   3. niszczenie chwastów

   4. niszczenie listowia lub zwalczanie roślin niepożądanych, a nie będących chwastami

   5. regulowanie lub stymulowanie wzrostu roślin lub części roślin (z wyłączeniem nawozów)

   6. zwalczanie szkodników niszczących produkty roślinne

   7. zwalczanie mikroorganizmów powodujących psucie się (gnicie) produktów roślinnych

   8. zwalczanie lub wabienie organizmów zwierzęcych lub mikroorganizmów występujących w pomieszczeniach różnego typu (np. mieszkaniach, magazynach, pojazdach)

3. Zalety stosowanie

   1. stosowanie pestycydów przyniosło i stale przynosi wiele korzyści w ochronie zdrowia oraz produkcji roślinnej i zwierzęcej

   2. dzięki środkom owadobójczym

      1. opanowano lub zlikwidowano wiele chorób zakaźnych przenoszonych przez owady (np. malaria, dżuma, żółta febra)

      2. zwiększono higienę przez niszczenie domowych insektów (pcheł, wszy, karaluchów, mrówek)

   3. w gospodarce rolnej i żywnościowej bez stosowania pestycydów nie jest możliwy

      1. wzrost plonów z upraw

      2. zmniejszenie masowych pomorów zwierząt i ptactwa w gospodarstwach hodowlanych

      3. zmniejszenie strat żywności w trakcie magazynowania i transportu

4. Klasyfikacja

   1. oprócz głównego kryterium podziału pestycydów, takie jak

      1. budowa chemiczna

      2. toksyczność

      3. trwałość w środowisku

      4. drogi przenikania do organizmu szkodnika

      5. forma użytkowa

   2. zastosowanie

      1. zoocydy

      2. herbicydy

      3. fungicydy

      4. bakteriobójcze

5. Zoocydy

   1. środki do zwalczania szkodników zwierzęcych

      1. insektycydy – owadobójcze

      2. rodentycydy – przeciw gryzoniom

      3. aficydy – działające na mszyce

      4. akarycydy – do niszczenia roztoczy

      5. nematocydy - nicieniobójcze

      6. moluskocydy – do zwalczania ślimaków

      7. limacydy – do zwalczania ślimaków nagich

      8. larwicydy – do zwalczania larw

      9. owicydy – do niszczenia jaj owadów

   2. ze względu na sposób działania jako specyficzne można wyróżnić:

      1. atraktanty – zwabiają szkodniki

      2. repelenty – odstraszają szkodniki

   3. podział ze względu na sposób wnikania:

      1. kontaktowe – droga przenikania przez kontakt z ciałem szkodnika do układu nerwowego (np. u owadów w miejscach nieosłoniętych pancerzem chitynowym)

      2. wewnętrzne – droga przenikania przez przewód pokarmowy (środki żołądkowe) lub drogi oddechowe szkodnika (środki duszące)

      3. wgłębne – droga przenikania w głąb tkanek roślin, między innymi szkodniki na dolnej stronie liścia ulegają zatruciu

         • często pestycydy mogą wnikać do organizmu szkodnika równocześnie różnymi drogami, co zwiększa ich skuteczność

6. Herbicydy

   1. środki do zwalczania chwastów (chwastobójcze), w zależności od celu stosowanie mogą być:

      1. totalne – niszczą wszystkie rośliny

      2. wybiórcze – niszczą tylko określone gatunki roślin

   2. ze względu na sposób działania jako specyficzne można wyróżnić:

      1. arborycydy – niszczą zdrewniale części roślin

      2. defolianty – środki do odlistniania

      3. desykanty – środki do wysuszania części nadziemnych roślin przed zbiorem

      4. defloranty – środki do usuwania nadmiernej ilości kwiatów

   3. działanie

      1. stosowane dolistnie mogą przemieszczać się w roślinie - środki układowe

      2. przez bezpośredni kontakt niszczyć zielone części - środki kontaktowe

      3. stosowane doglebowo wnikają do chwastów przez korzenie lub niszczą je w okresie kiełkowania

      4. znane są również herbicydy działające kompleksowo

   4. do grupy herbicydów działających kompleksowo zalicza się również regulatory wzrostu roślin

      1. środki stymulujące lub hamujące procesy życiowe roślin

      2. nie są typowymi herbicydami

      3. wpływają na cechy

         • morfologiczne

         • anatomiczne

         • na procesy fizjologiczne i biochemiczne

         • głównie na fotosyntezę i oddychania

      4. stosując odpowiednie dawki, można uzyskać

         • efekt stymulacji

         • działanie inhibicyjne

      5. efekty

         • szybsze ukorzenienie sadzonek

         • dojrzewanie owoców

         • przedłużenie okresu kwitnienia

         • hamowanie wyrastania pędów i źdźbeł

         • zwiększenie zielonej masy

         • zmiany w pokroju rośliny

      6. najczęściej stosowane są do aktywacji związywania owoców w uprawie pomidora i do przerzedzania zawiązków owoców jabłoni

7. Fungicydy

   1. środki do zwalczania grzybów (grzybobójcze) i grzybostatyczne mogą być:

      1. ochronne (zapobiegawcze) – utrzymujące się na powierzchni ochronnej roślin

      2. wyniszczające – przenikające do tkanek roślin, niszczą patogena wraz z zakażoną tkanką

      3. terapeutyczne – wnikają do tkanek, niszczą lub hamują rozwój organizmów patogennych

8. Bakteriobójcze

   1. środki do zwalczania bakterii, grupa o najmniejszym znaczeniu (czasami łączona z fungicydami)

9. Pestycydy

   1. pestycydy stosuje się w różnych postaciach i różnymi sposobami, w zależności od rodzaju szkodnika i chronionego obiektu (upraw)

   2. najważniejszymi składnikami preparatów pestycydowych są substancje aktywne

      1. to one decydują o mechanizmie i sile działania owado-, chwsto- i grzybobójczego

   3. preparaty pestycydowe są mieszaninami złożonymi z substancji aktywnej i substancji pomocniczych

   4. odpowiednia forma użytkowa ma umożliwić optymalne wykorzystanie właściwości substancji aktywnej (czynnej) w zwalczaniu szkodników i chorób roślin

   5. oprócz substancji aktywnej każdy preparat zawiera substancje wypełniające lub rozcieńczające oraz substancje pomocnicze jak:

      • emulgatory

      • substancje zwilżające

      • pieniące

      • bufurujące

      • synergizujące

      • aktywujące

      • adsorbenty

      1. zapewniają one :

         • równomierne rozprowadzenie substancji aktywnej i jej odpowiednie stężenie,

         • nadają preparatowi właściwości fizyczne korzystne w stosowaniu, np.

           • przyczepność

           • zabezpieczenie przed zmywaniem i zwiewaniem

           • przed przedwczesnym rozkładem substancji aktywnej

         • mogą wpływać na toksyczność preparatu

   6. postać użytkowa powinna być

      1. trwała

      2. umożliwiać bezpieczne przechowywanie i przewożenie

   7. informacje o formie użytkowej znajdują się na opakowaniu obok jego nazwy, np.

      1. AB – przynęta w postaci ziarna

      2. AL – ciecz

      3. DP – proszek do opylania

      4. FK – świeca fumigacyjna (dymna)

      5. EO – emulsja typu woda/olej

      6. EC – koncentrat do przygotowania emulsji wodnej

      7. WS – proszek do mokrego zaprawiania

      8. WG – granulat do przygotowania zawiesiny wodnej

         • często ta sama substancja aktywne jest wprowadzana do obrotu w kilku formach użytkowych i stężeniach

10. Preparaty pestycydowe mają zróżnicowaną postać – najczęściej:

    1. proszki

       1. do opylania, zaprawiania nasion i roślin, sporządzania zawiesin, roztworów wodnych

       2. zawierają 1-10% substancji aktywnej

       3. jako wypełniacze stosuje się: talk, kanolin, bentonit, kredę, krzemiany wapniowe i magnezowe, glikokrzemian sodowy

    2. granulaty

       1. stosowane równocześnie z nawozami mineralnymi, siewem lub sadzeniem roślin

       2. nośniki mineralne mają grubsze uziarnienie, przeznaczone do pestycydów i silnej toksyczności

    3. roztwory wodne i niewodne

       1. do opryskiwania, podlewania, zamgławiania

       2. zawierają 50-90% substancji aktywnej

       3. nośnikami są frakcje ropy naftowej, terpentyna, benzen, oleje mineralne,

       4. zawierają substancje powierzchniowo czynne, zwiększające przyczepność, np. żelatynę, klej

    4. emulsje

       1. do opryskiwania, podlewania, zamgławiania

    5. areozole

       1. stosowane do zamkniętych pomieszczeń, w postaci mgły, czyli zawiesiny cząstek stałych w powietrzu lub do opryskiwania

    6. pasty, kapsułki, sprężone gazy

    7. paski z tworzyw sztucznych lub sznury bawełniane nasycone roztworami związków aktywujących o wysokiej prężności par lub substancje o dużej przylepności

    8. tabletki lub kostki tlące do fumigacji w szczelnych pomieszczeniach, drzew przykrytych namiotami, gleby w pryzmach

11. Sposoby stosowania

    1. opylanie

    2. posypywanie

    3. rozsiewanie

    4. mieszanie z glebą

    5. opryskiwanie

    6. aerozolowanie

    7. zaprawianie

    8. fumigacja

    9. zakładanie przynęt

    10. lepowanie

12. Pestycydy pod względem chemicznym stanowią grupę ponad 1000 związków czynnych o różnej budowie i właściwościach. Do najważniejszych z nich należą:

    1. alifatyczne i aromatyczne połączenia chloru

    2. estry kwasów fosforowych

    3. pochodne kwasu karbaminowego

    4. pyretroidy syntetyczne

    5. pochodne kwasów aryloalkanokarboksylowych

    6. triazany

    7. nitrofrnoli

    8. mocznika

    9. pochodne kwasu ditiokarbaminowego

    10. związki cyny i miedzi

13. Pestycydy handlowe pestycydów zawierających substancje czynne (aktywne), które są z reguły syntetycznie otrzymywanymi związkami organicznymi o dość skomplikowanych wzorach i nazwach składających się z wielu członów, określających w szczegółach strukturę cząsteczki

    1. te nazwy nie są wygodne dla handlu i w praktyce rolniczej, dlatego stosuje się nazwy zwyczajowe, tworzone z fragmentów nazwy naukowych związków chemicznych

    2. nazwy handlowe preparatów ustalane są przez producentów

    3. nazwy zwyczajowe związków aktywnych są zatwierdzane w brzmieniu angielskim przez ISO i potem dostosowywane do potrzeb określonego języka

    4. te same związki aktywne mogą być stosowane w zwalczaniu różnych szkodników

14. Wśród wielu związków chemicznych (lub biologicznych), stosowanych w pestycydach jako substancje biologicznie czynne, najważniejszą pozycję zajmują środki ochrony roślin

    1. zasady dopuszczania tych środków do obrotu i stosowania reguluje ustawa z dnia 18 XII 2003 roku o ochronie roślin wraz z rozporządzeniem wykonawczym Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, uwzględniającymi substancje aktywne dopuszczone do stosowania przez Komisję Europejską

15. Rejestr środków dopuszczonych do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawiera następujące informacje

    1. nazwę środka ochrony roślin

    2. datę ważności i numer zezwolenia na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu

    3. producenta środka

    4. rodzaj środka

    5. zawartość, nazwę oraz producenta substancji aktywnej wchodzącej w skład danego środka

    6. informacje dotyczące klasyfikacji środka ochrony pod względem stwarzania przez niego zagrożeń dla zdrowia człowieka, pszczół i organizmów wodnych

    7. zezwolenia dotyczące czasowego stosowania środków ochrony roślin w roślinach uprawianych na małej powierzchni lub przeciwko organizmom szkodliwym powodującym straty tylko na określonych obszarach

    8. jednorazowe dopuszczenia do obrotu środka ochrony roślin w związku z wystąpieniem nieprzewidywalnego zagrożenia ze strony organizmów szkodliwych

16. Rozporządzenia ze stron 183 i 184 nas raczej nie interesują :)

17. Na opakowaniu preparatu oraz w instrukcji stosowania (etykiecie) powinny być zgodne z obowiązującymi przepisami, umieszczone informacje (m.in. symbole, napisy), wskazujące na zagrożenia ze strony pestycydów między innymi związane z ich właściwościami fizykochemicznymi to jest:

    1. substancje i preparaty wybuchowe (symbol zagrożenia E)

    2. utleniające (O)

    3. skrajnie łatwo palne (F+)

    4. wysoce łatwo palne (F)

    5. żrące (C)

    6. drażniące (Xi)

18. Zawartość substancji biologicznie wraz z substancjami pomocniczymi decyduje o mechanizmie i sile działania toksycznego preparatu. Stąd też na podstawie badań toksyczności ostrej przypisuje się im odpowiednie symbole: T+, T lub Xn oraz biorąc pod uwagę skutki specyficzne dla zdrowia człowieka, symbole R (Risk) z liczbami 1-68, wskazujące na rodzaj zagrożenia. Np.

    1. R45 – może powodować raka

    2. R40 – ograniczone dowody działania rakotwórczego

19. Ponadto na opakowani powinny znaleźć się informacje o zasadach i zaleceniach bezpiecznego stosowania oznakowane symbolami S (Safety) i liczbami 1-64, np.

    1. S20 – nie jeść i nie pić podczas stosowania produktu,

    2. S39 – nosić okulary lub ochronę twarzy.

20. Stosowanie pestycydów

    1. stosowanie chemicznych pestycydów w ochronie roślin oparte jest na wykorzystaniu toksycznych właściwości substancji chemicznych w stosunku d gatunków uznanych za szkodniki

    2. choć może być w znacznym stopniu ukierunkowane, to selektywność działania nie jest jednak całkowita

    3. dlatego też istnieje niebezpieczeństwo niezamierzonych skutków ich działania toksycznego dla środowiska i człowieka

    4. wymaga to wysokiej świadomości osób zawodowo stykających się z pestycydami i kontroli ich stosowania, dokładnych informacji o ich działaniu, sprawnego działania ośrodków toksykologii klinicznej nastawionych na diagnostykę i leczenie zatruć pestycydami

    5. zabiegi środkami ochrony roślin mogą wykonywa c tylko osoby, które ukończyły szkolenie i posiadają aktualne zaświadczenie o ukończeniu tego szkolenia

    6. nadzór nad obrotem, magazynowaniem i stosowaniem sprawuje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nadleśnictwa

21. Zjawisko ujemne, będące następstwem masowego i stale rosnącego stosowanie pestycydów to:

    1. gromadzenie w biocenozie substancji toksycznych, prowadzące do degradacji środowiska i akumulacji w łańcuchu pokarmowym

    2. powstawanie warunków sprzyjających występowaniu ostrych lub przewlekłych zatruć u ludzi i zwierząt

    3. obecność pozostałości pestycydów w żywności i w paszach

    4. niszczenie organizmów innych niż szkodniki

22. Ujemne działanie pestycydów na ludzi może mieć charakter narażenia zawodowego dotyczącego ludzi zatrudnionych przy produkcji i stosowaniu pestycydów, głównie w rolnictwie oraz narażenie ogólnego, które obejmuje całą populację, a wynika ze skażenia środowiska, w tym głównie żywności i wody.

23. Zapobieganie zatruciem ostrym i odległym skutkom działania pestycydów na zdrowie człowieka i grodkowsko wiąże się z przestrzeganiem okresu prewencji. Jest to czas, po zastosowaniu środka ochrony roślin, w którym człowiek i zwierzęta nie powinny stykać się ani przebywać w pobliżu miejsc, także w obiektach, w których zastosowano środek ochrony roślin.

24. Jednym z podstawowych sposobów zabezpieczenie żywności przed nadmiarem pozostałości pestycydów jest stosowanie okresów karencji. Okres karencji to liczba dni lub godzin, jaka musi upłynąć od ostatniego zabiegu do zbioru roślin w celu spożycia przez ludzi lub zwierzęta, lub pozyskania produktu pochodzenia zwierzęcego.

    1. w tym czasie substancja aktywna powinna ulec rozkładowi lub jej ilość powinna obniżyć się do poziomu praktycznie nieszkodliwego – do wartości dopuszczalnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami opartymi na aktualnym stanie wiedzy.

    2. okresy karencji dla tego samego pestycydu różnią się poszczególnych krajach, co wiąże się z warunkami klimatycznymi i glebowymi, ustala się je, badając doświadczalnie dynamikę zanikania pestycydu w roślinie lub organizmie zwierzęcia.

    3. okres karencji oraz zalecenia dotyczące stosowania poszczególnych preparatów ogłaszane są przez Instytut Ochrony Roślin

25. W celu redukcji zagrożeń związanych ze stosowaniem preparatów pestycydów, w ramach tak zwanej strategii zrównoważonego stosowania, zaleca się:

    1. używanie pestycydów o niższej toksyczności i szybko rozkładających się w środowisku

    2. wzmożoną kontrolę dystrybucji i stosowanie preparatów

    3. używanie wyłącznie atestowanych urządzeń

    4. prowadzenie ewidencji środków i rodzaju używanych substancji

    5. prowadzenie intensywnego szkolenia osób, aby eliminować bezpośrednie zagrożenia, to jest zatrucie ostre (zawodowe, środowiskowe, przypadkowe i świadome)

    6. pośrednie (przewlekłe, jako efekt kumulacji małych dawek tych preparatów)

    7. środki zaliczane do bardzo toksycznych lub toksycznych dla człowieka mogą nabywać wyłącznie osoby, które ukończyły odpowiednie szkolenie i posiadają aktualne zaświadczenie o jego ukończeniu.

    8. przedsiębiorca prowadzący obrót tymi preparatami jest zobowiązany prowadzić ewidencję nabywców i przechowywać przez 2 lata

    9. można zatem stosować wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu oraz zgodnie z etykietą – instrukcją stosowania, ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

Ćwiczenia

1. Na czym polegają niechemicznie metody ochrony roślin (w ramach integrowanej ochrony roślin)?

   1. utrzymywanie zdrowej gleby

   2. płodozmian

   3. zapewnienie roślinom jak najlepszych warunków rozwoju

   4. hodowanie odmian odpornych

   5. wnikliwy monitoring upraw

   6. odpowiednie zabiegi agrotechniczne

   7. ich wyższość polega na tym, że:

      1. nie szkodzą środowisku

      2. nie są toksyczne

      3. nie są gromadzone w biocenozie

      4. nie powodują zatruć

      5. niszczą tylko organizmy szkodliwe

2. Jakich zasad należy przestrzegać, stosując chemiczne metody ochrony roślin?

   1. Należy:

      1. przestrzegać zasad bezpiecznego stosowania okresów karencji i prewencji

      2. przechowywać wyłącznie w ogyginalnych opakowaniach

      3. stosować się do etykiet i informacji umieszczonych na opakowaniu

      4. używać ubrania ochronnego, ochronnych rękawic i ochrony twarzy

      5. przechowywać z dala od dzieci

      6. stosować w taki sposób by nie dopuścić do zagrożenia zdrowia

      7. w czasie pracy z preparatem nie jeść, nie pić, nie palić

      8. po zakończonym zabiegu dokładnie się umyć

3. Narażenie na pestycydy może mieć ryzyko tzw. „odległych skutków zdrowotnych” – na czym one polegają?

   1. odległe skutki zdrowotne polegają na gromadzeniu się w organizmie małych dawek pestycydów – w narażeniu długotrwałym mogą doprowadzić do powstawania nowotworów

4. Dlaczego „selektywność działania” pestycydów jest korzystna dla środowiska?

   1. działają na konkretne organizmy, nie szkodząc pozostałym

5. Które z informacji zamieszczonych na etykiecie środków ochrony roślin są bezpośrednio związane z bezpieczeństwem użytkowników tych środków?

   1. piktogramy

   2. wyróżniające środki silnie toksyczne, toksyczne, drażniące, żrące, szkodliwe, skrajnie łatwopalne, łatwopalne, utleniające, wybuchowe i groźne dla środowiska

6. Wyjaśnij co oznaczają tzw. zwroty H wymienione poniżej

   1. H 300 połkniecie grozi śmiercią

   2. H 310 grozi śmiercią w kontakcie ze skórą

   3. H 315 działa drażniąco na skórę

   4. H 334 może powodować objawy alergii lub astmy lub trudności w oddychaniu

   5. H 350 może powodować raka

   6. H 360 może działać szkodliwie na płodność lub na dziecko w łonie matki

   7. H 362 może działać szkodliwie na dzieci karmione piersią

7. Jakie objawy , pojawiające się w trakcie lub niedługo po pracy z pestycydami, mogą świadczyć o groźnym dla zdrowia lub życia zatruciu środkami ochrony roślin?

   1. najczęstsze objawy

      1. bóle i zawroty głowy

      2. nudności

      3. wymioty

      4. ślinotok

      5. pieczenie i łzawienie oczu

      6. zaczerwienienie, świąd i pieczenie skóry

      7. bóle brzucha

      8. biegunki

      9. wszelkie inne nietypowe, niepokojące objawy

   2. groźne

      1. pobudzenie lub nadmierna senność

      2. bolesne skurcze mięśni

      3. zaburzenia równowagi

      4. drgawki

      5. trata świadomości