W 1- Istota analizy ekonomicznej

Warunki funkcjonowania przedsiębiorstw:

• Rynkowe – nowe produkty, jakość, ceny, warunki konkurencyjne;

• Technologiczne – nowe technologie;

• Społeczne – zmieniające się podstawy ludzi (pracowników/ właścicieli);

• Inne;

Konieczność zmian w firmie:

Krótki/ średni okres:

• Rozwiązanie bieżących problemów, które zagrażają bytowi firmy;

• Zatrzymanie i odwrócenie negatywnych tendencji - regres, stagnacja;

• Ochrona wartościowych zasobów firmy;

• Tworzenie narzędzi dla lepszego zarządzania (usprawnienia systemu zarządzania)

• Poprawa umiejętności;

Długi okres:

• Modernizacja firmy (np. nowa technologia);

• Poprawa reputacji firmy;

• Rozwój systemów marketingu, logistyki, sprzedaży, itp.

• Optymalizacja procesów biznesowych;

• Racjonalizacja oferowanych produktów (w tym usług);

• Utrzymywanie i zatrudnianie wysokiej jakości specjalistów;

Analiza – to metoda, która polega na dzieleniu danej całości na części, a następnie na rozpatrywaniu każdej z nich osobno

Analiza ekonomiczna – metoda badania zjawisk i procesów gospodarczych polegająca na ich podziale na elementy składowe, wykrywaniu związków przyczynowych między nimi oraz identyfikacji przyczyn zmian zachodzących w badanym obiekcie jako całości

Rodzaje analiz:

1. Kryterium przedmiotowe: makroekonomiczna, mikroekonomiczna;

2. Horyzont czasowy: ex post, operatywna, ex ante;

3. Skutki i siła zmian: taktyczne, strategiczne

(w tym wewnętrzne, zewnętrzne, zintegrowane);

4. Analiza systemowa – badanie obiektów jako części składowych całości;

5. Analiza decyzyjna – przygotowanie informacji do podjęcia i realizacji decyzji;

6. Analiza funkcjonalna – bada zjawiska znajdujące się w obszarze odpowiedzialności danego stanowiska pracy;

7. Analiza przestrzenna (międzyzakładowa) – porównania pomiędzy zakładami, wydziałami firmy w zakresie np. Kosztów jednostkowych

Teoria ekonomii a analiza ekonomiczna

Teoria ekonomii mówi, że system gospodarczy dąży do osiągnięcia optimum wykorzystania zasobów.

W punkcie optimum gospodarka działa efektywnie, czyli:

• występuje pełne wykorzystanie zasobów (w granicach narodowych);

• wytwarzane są produkty, na które jest zapotrzebowanie (bez tworzenia niepotrzebnych zapasów);

• do ich wytworzenia jest używana właściwa kombinacja zasobów (wynikająca z cen określonych przez społeczną gotowość do ich zapłacenia);

• gospodarka rozwija się we właściwym tempie, tj. takim, które odzwierciedla preferencje społeczne w ocenie dzisiejszej i przyszłej konsumpcji;

• istnieje ogólna zgodność, co do tego, że podział wytworzonego produktu jest sprawiedliwy.

W punkcie optimum spełniającym wszystkie omówione wyżej warunki nie ma możliwości poprawienia sytuacji żadnego z uczestników tego procesu bez pogorszenia sytuacji kogoś innego. Jest to tzw. optimum Pareto.

Efektywność Kaldora-Hicksa:

• jedna z metod oceny ekonomicznej efektywności alokacji zasobów,

• jest rozwinięciem i uogólnieniem efektywności Pareta

• rozwiązanie jest efektywne (prowadzi do wzrostu efektywności), gdy w wyniku jego zastosowania jeden podmiot zyskuje więcej, niż traci inny, a jednocześnie istnieje (przynajmniej teoretycznie) sposób kompensacji strat przez podmiot zyskujący na rzecz podmiotu tracącego.

Każda alokacja efektywna w sensie Pareta jest efektywna również według kryterium Kaldora-Hicksa, lecz nie każda sytuacja efektywna z punktu widzenia Kaldora-Hicksa jest efektywna w sensie Pareta.

Przykład

Sytuacja wyjściowa:

Załóżmy, że z jednego litra mleka można wyprodukować jeden jogurt. Producenci skupują 50 litrów mleka od rolników po administracyjnej cenie minimalnej wynoszącej 2 zł. Jogurty sprzedają natomiast po 5 zł. Jakie są korzyści poszczególnych grup?

• Rolnicy: 100 zł (2 zł x 50 litrów)

• Producenci jogurtów: 150 zł (5 zł x 50 jogurtów - 100 zł koszt mleka)

Sytuacja 2:

Rząd rozważa zniesienie ceny minimalnej na mleko. Kalkulacje wskazują, że:

• cena rynkowa mleka ukształtuje się na poziomie niższym, niż obecna cena minimalna - 1 zł;

• producenci będą mieli mniejsze koszty produkcji i tym samym będą mogli obniżyć cenę jogurtów, nie zmniejszając swoich zysków;

• zgodnie z prawem popytu konsumenci zwiększą spożycie jogurtów w związku z ich niższą ceną. Szacuje się, że obniżka ceny o 1 zł spowoduje wzrost popytu o 50%.

• w związku z większym zapotrzebowaniem na jogurty producenci będą potrzebowali więcej mleka, aby wyprodukować dodatkową ilość jogurtów.

• Rolnicy: 75 zł (1 zł x 75 litrów)

• Producenci jogurtów: 225 zł (4 zł x 75 jogurtów - 75 zł koszt mleka)

Sytuacja 3

Załóżmy, że rząd po zniesieniu ceny minimalnej wprowadzi podatek w wysokości 0,5 zł od kubka jogurtu i obciąży nim producentów.

Jak zmieni się sytuacja jeżeli rząd przeznaczy przychód na subsydia produkcyjne dla rolników i zakłada się, że 20% transferowanej kwoty zostanie pochłonięta przez administrację.

• Rolnicy: 105 zł (1 zł x 75 litrów + 30 zł subsydiów)

• Producenci jogurtów: 187,5 zł (4 zł x 75 jogurtów - 75 zł kosztów mleka – 37,5 zł podatku)

Analiza ekonomiczna projektu – jest to analiza posługująca się wartościami ekonomicznymi, które odzwierciedlają wartości, jakie społeczeństwo byłoby gotowe zapłacić za określone dobro lub usługę.

Mówiąc ogólnie, analiza ekonomiczna wycenia wszystkie czynniki zgodnie z ich wartością użytkową lub kosztem alternatywnym dla społeczeństwa.

Analiza ekonomiczna projektu

- ma na celu dokonanie oceny wkładu projektu we wzrost ekonomicznego dobrobytu regionu lub kraju;

- dokonuje się jej z punktu widzenia interesów całej ludności (regionu lub kraju), w przeciwieństwie do analizy finansowej, która przyjmuje punkt widzenia właściciela, np. obiektu infrastruktury.

Dlaczego dokonuje się analizy ekonomicznej dla projektów?

• nie tylko otoczenie wpływa na projekt, ale także projekt wpływa w pewien sposób na swoje otoczenie (wpływ ten będzie na ogół tym większy, im większe są fizyczne rozmiary projektu).

• gdyby gospodarka funkcjonowała w sposób doskonały, tak jak opisuje to teoria doskonałej konkurencji, wówczas efekty ekonomiczne projektu byłyby dokładnie takie same, jakie zostały wyliczone i opisane w analizie finansowej projektu.

• w rzeczywistości występuje wiele czynników powodujących, że wpływ projektu na gospodarkę narodową bywa różny od tego, co zostało policzone w projekcie (różnice wynikają z zakłóceń występujących w gospodarce na skutek niedoskonałości jej mechanizmów).

Diagnoza a analiza ekonomiczna

• Diagnostyka to umiejętność rozpoznawania rzeczywistego stanu badanych obiektów.

• Diagnoza – stan rzeczy i ich tendencji rozwojowych, odpowiada na pytanie: jak jest ?

Zalety diagnozy ekonomicznej jako narzędzia poznawania rzeczywistości:

• jest mniej złożona i czasochłonna niż analiza ekonomiczna,

• pozwala na szybkie przygotowanie informacji do celów decyzyjnych (stan, wyniki, słabe strony, mocne strony, szanse i zagrożenia),

• pozwala identyfikować potencjalne przyczyny ewentualnych zakłóceń w badanym obiekcie, a tym samym określić niezbędną terapię

Faza wstępna, polegająca na określeniu celu i przedmiotu (obiektu, obszaru) badania	Co i po co badać?
Faza podstawowa, na którą składają się etapy:
1. identyfikacji (opisu) wszystkich faktów dotyczących stanu istniejącego,	Jak jest?
2. krytycznej oraz konstruktywnej oceny i analizy stanu istniejącego: diagnoza przyczynowa, diagnoza różnicowa, diagnoza strategiczna, diagnoza rozwoju,	Co funkcjonuje dobrze, a co niedomaga? Dlaczego tak jest? Jaki dystans dzieli nas od innych? Jakie mamy szanse i co grozi nam ze strony otoczenia? Jak może być lepiej, jeśli wykorzystamy nasze atuty oraz szanse? Jak może być lepiej, jeśli zniwelujemy słabości i zagrożenia?
3. projektowania wariantów (propozycji) rozwiązań,	Co i jak konkretnie powinniśmy w tym zakresie zrobić?
4. wyboru i uzasadnienia wariantu optymalnego,	Jakie podstawowe i dodatkowe efekty możemy uzyskać po wdrożeniu zaproponowanych roz­wiązań?
Faza końcowa, składająca się z etapów:
5. przygotowania warunków do wdrożenia i wprowadzenia nowych rozwiązań do praktyki,	Jak wdrożyć projektowane rozwiązania aby uzyskać zaplanowane efekty?
6. kontroli realizacji i analizy efektów funkcjonowania nowych rozwiązań.	W jakim stopniu uzyskaliśmy (zrealizowaliśmy) zaprojektowane efekty?

OGÓLNY SCHEMAT DIAGNOSTYKI

Obiektem diagnozy/analizy może być każda dziedzina działalności gospodarczej, każdy jej fragment czy wycinek.

Przykłady obszarów (wymiarów) dokonywania analiz/diagnoz:

- Rynek (np. pozycja na rynku, udział w rynku, jego dynamika, działalność marketingowa, itp.)

- Organizacja działania (np. kompetencje zarządu, styl zarządzania, struktura organizacyjna, kultura organizacji, technologia, itp.)

- Zasoby ludzkie (np. wiedza i umiejętności personelu, system motywacyjny, system rekrutacji, itp.)

- Przestrzeń (np. lokalizacja przedsiębiorstwa, miejsce funkcjonowania przedsiębiorstwa, przestrzenne rozmieszczenie przedsiębiorstwa, rozmieszczenia maszyn i urządzeń, itp.)

- Czas (np. czas realizacji zamówienia, czas poszczególnych procesów, itp.)

- Finanse (np. struktura kapitału, rentowność, płynność, zyskowność, itp.)

W 2- Metody badawcze wykorzystywane w analizach

Podejścia badawcze:

• Podejście indukcyjne – w badaniach przechodzi się: od zjawisk szczegółowych do ogólnych, od czynników do wyników, od przyczyn do skutków

• Podejście dedukcyjne – odwrotny kierunek badań: od zjawisk ogólnych do szczegółowych, od wyników do czynników, od skutków do przyczyn.

Porównywanie w czasie

1. Wskaźnik dynamiki o stałej podstawie:

Gdzie: X_t = wielkość z okresu badanego

X₀ = wielkość z okresu podstawowego (bazowego)

2. Wskaźnik dynamiki łańcuchowy:

Gdzie: X_t-1 = wielkość z okresu poprzedniego

3. Tempo zmian

Metody badania przyczynowego

1. Metody deterministyczne – relacje między badanym zjawiskiem a czynnikami go kształtującymi można przedstawić w postaci związku funkcyjnego pozwalającego na ścisłe, określenie zakresu i kierunku wpływu poszczególnych czynników na zmiany zjawiska - bez uwzględniania składnika losowego,

2. Metody stochastyczne – oprócz wpływu czynników głównych bierze się pod uwagę wpływ czynnika losowego

Metoda podstawień łańcuchowych – pozwala określić w sposób liczbowy wpływ poszczególnych czynników na wielkości badanego zjawiska

Metoda różnicowania – skrócony zapis metody łańcuchowej

Metoda logarytmiczna – uzyskujemy te same wyniki niezależnie od kolejności podstawiania czynników

Metoda różnic cząstkowych – metoda ta daje możliwość ustalenia zarówno odchyleń indywidualnych (wpływ pojedynczych czynników na poziom zjawiska), jak również odchyleń grupowych (wpływ par i grup czynników na zjawisko)

Pozostałe metody deterministyczne:

• Metoda reszty,

• Metoda wskaźnikowa,

• Metoda funkcyjna,

• Metoda podstawień krzyżowych,

ĆW 1- Analiza Kluczowych Czynników Sukcesu (KCS)

Analiza KCS – to analiza zasobów i umiejętności przedsiębiorstwa, analiza mocnych i słabych stron za pomocą listy KCS.

Analiza KCS – ograniczenie badań do grupy kryteriów najważniejszych (kluczowych) dla pozycji konkurencyjnej i rozwoju przedsiębiorstwa.

Analiza KCS - leży u podstaw reguły „80-20”

• Jakość analizy KCS zależy od odpowiedniego opracowania listy zasobów i umiejętności o strategicznym znaczeniu dla danego sektora – Od jakich czynników zależy sukces przedsiębiorstwa w sektorze (ew. segmencie rynku)?

• Lider w sektorze w największym stopniu spełnia kryteria zawarte na liście KCS.

Złożoność analizy KCS:

• Ustalenie KCS jest względnie proste w sektorach o małym zróżnicowaniu produktów i jednorodnych grupach klientów.

• Konieczność opracowania rożnych list KCS w przypadku sektora o wymiarze międzynarodowym, gdzie istnieje wiele grup produktów kierowanych do różnych klientów.

Przykładowe czynniki:

1. POZYCJA NA RYNKU:

• udział w rynku

• dynamika wzrostu udziału w rynku

• względny udział w rynku

2. POZYCJA KOSZTOWA:

• struktura kosztów

• koszt jednostkowy

• relacja kosztów zmiennych i stałych

• dynamika wybranych grup kosztów – na przykład B+R

3. IMAGE FIRMY i jej obecno na rynku:

• rozpoznawalność marki/marek produktów

• reputacja, opinia klientów

• zaufanie, lojalność klientów

4. POZIOM TECHNIKI I TECHNOLOGII:

• stan techniczny przedsiębiorstwa

• umiejętności techniczne zatrudnionych

• jakość produktów

• konkurencyjność stosowanych technologii

• wydatki na rozwój/zakup nowych technologii

5. RENTOWNOŚĆ I MOŻLIWOŚCI INWESTOWANIA:

• rentowność

• produktywność

• standing finansowy

• możliwości kredytowania działalności

6. ORGANIZACJA I ZARZDZANIE:

• struktura organizacyjna

• organizacja procesów

• umiejętności kadry kierowniczej

• kultura organizacyjna

• jakość i realizacja strategii

Przykładowe KCS dla przemysłu:

1. Odzieżowego:

• Wzornictwo

• Sieć sprzedaży

• Niskie koszty wytwarzania

2. Browarniczego:

• Marketing

• Sieć dystrybucji

• Technologia warzenia

• Moce przerobowe

Stworzenie listy KCS nie wystarcza do zdobycia przewagi konkurencyjnej – wskazuje jedynie na jakich obszarach i problemach skoncentrować uwagę, doskonalić je i osiągać przewagę nad konkurentami!!!

Metody postępowania przy tworzeniu listy KCS:

• dwuetapowa:

  • pierwszy etap to analiza przedsiębiorstwa według pełnej listy kryteriów (we wszystkich obszarach), następnie sporządzenie listy słabych i mocnych stron firmy;

  • drugi etap to skoncentrowanie uwagi na kluczowych czynnikach sukcesu i poddaniu ich wnikliwej analizie;

• jednoetapowa - określenie tylko listy KCS (lista musi być w miarę kompletna – uwzględnia najważniejsze czynniki z głównych obszarów działania firmy).

Określenie punkt odniesienia i perspektywy czasowej - odpowiedzi na następujące pytania:

• Kto i w jakim celu będzie dokonywał oceny firmy? - ocena powinna być dokonywana wspólnie przez konsultantów oraz kadrę kierowniczą i specjalistów z ocenianego przedsię­biorstwa

• Z kim chcemy porównywać firmę?

Punktem odniesienia mogą być:

• konkurenci z sektora lub grupy strategicznej,

• idealne profile KCS (bardziej obiektywna ocena)

• Jaką przyjmuje się perspektywę czasową oceny? - perspektywa czasowa prognoz zależy od przewidywanej przyszłości, dla której projektujemy strategię przedsiębiorstwa

Procedura analizy KCS:

1. ułożenie listy kluczowych czynników sukcesu dla badanego sektora;

2. określenie wag poszczególnych rozpatrywanych czynników sukcesu;

3. zbadanie, czy w analizowanym przedsiębiorstwie każdy z kluczowych czynników sukcesu jest słabą, czy mocną stroną, i wyrażenia tej oceny w sposób liczbowy;

4. porównanie sumy ważonych ocen dla badanej firmy z oceną maksymalną i (lub) z ocenami innych przedsiębiorstw z grupy strategicznej lub sektora.

W 3 + Ćw - ANALIZA DZIAŁANOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

Aby właściwie zarządzać firmą należy dysponować odpowiednimi danymi i informacjami o funkcjonowaniu firmy, zarówno jako całości, jak jej poszczególnych obszarach.

Posiadanie danych zależy od systemu ewidencji zdarzeń – zajmuje się tym rachunkowość zarządcza.

Rachunkowość zarządcza – to proces identyfikacji, pomiaru, analizy, przygotowania i prezentowania informacji wykorzystywanych przez zarządzających do planowania, oceny i kontroli w ramach organizacji oraz mający na celu zapewnienie możliwości dokonywania rozliczeń z alokacji posiadanych zasobów i osiąganych wyników w ośrodkach odpowiedzialności.

Rodzaje przeprowadzanych analiz przy wykorzystaniu danych płynących z rachunkowości:

• analiza pionowa – posiada charakter strukturalny, analizuje udziału poszczególnych pozycji przychodów, czy kosztów w przychodach i kosztach ogółem, może być sporządzona zarówno w odniesieniu do działalności operacyjnej, jak i w odniesieniu do całego przedsiębiorstwa.

• analiza pozioma - porównanie uzyskanych wielkości z wielkościami planowymi, i z wynikami z lat poprzednich.

Do podstawowych dokumentów, na podstawie których dokonuje się analiz efektywności prowadzonej działalności, należą następujące sprawozdania finansowe:

• bilans

• rachunek wyników (zysków i strat)

• rachunek przepływu środków pieniężnych (cash flow)

Aktywa – to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości dla jednostki korzyści ekonomiczne.

Aktywa w bilansie prezentowane są zgodnie z zasadą rosnącej płynności (możliwość zamiany na gotówkę) - poczynając od aktywów najmniej płynnych. W związku z tym wyróżnia się dwie podstawowe grupy aktywów:

Aktywa trwałe - obejmują te składniki, których okres użytkowania jest dłuższy niż rok. Podlegają one procesowi umarzania, nie zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego.

Aktywa obrotowe - są charakteryzowane przez okres użycia do 1 roku, większą płynność oraz szybszą rotację niż składniki aktywów trwałych.

Pasywa - odzwierciedlają źródła kapitału wykorzystywane do sfinansowania posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku. Uszeregowane wg rosnącej wymagalności (długości czasu dysponowania)

Pasywa są szeregowane według stopnia pilności ich zwrotu (wymagalności) - od pozostających do trwałej dyspozycji kapitałów własnych, poprzez zobowiązania długoterminowe, po zobowiązania krótkoterminowe.

Wstępna analiza bilansu:

Wskaźnik dynamiki wzrostu - wielkość dodatnia wskaźnika oznacza, iż w czasie, którego dotyczy bilans, nastąpił rozwój spółki, potencjalnie wzrosły jej możliwości kreowania dochodów.

Wskaźnik struktury aktywów – jeśli wskaźnik przekracza 100%, może być to sygnał, z jednej strony, znacznego unieruchomienia aktywów, wysokich kosztów stałych oraz małej elastyczności spółki, z drugiej zaś zachodzących w niej procesów modernizacyjnych czy restrukturyzacyjnych, co odzwierciedla pozytywne tendencje rozwojowe. Trzeba też mieć na uwadze uwarunkowania branżowe - określone rodzaje działalności wymagają znacznego angażowania środków finansowych w aktywa trwałe. Konieczna jest ocena stopnia nowoczesności stosowanych technik, technologii oraz analiza stopnia zużycia posiadanych aktywów rzeczowych.

Dla wstępnej analizy bilansu każdej firmy te dwa obszary oceny są w zasadzie wystarczające. Podsumowując, we wstępnej analizie firmy zawsze należy dokonać oceny:

• tempa zmian poszczególnych wielkości bilansowych po stronie zarówno aktywów, jak i pasywów;

• struktury majątku i zaangażowanych kapitałów.

Te dwie kwestie stanowią podstawę do dalszych rozważań o kondycji finansowej konkretnego przedsiębiorstwa.

Wyniki działalności przedsiębiorstwa oraz rachunek zysków i strat:

Prowadząc działalność gospodarczą jednostki sprzedają odbiorcom efekty swojej pracy, uzyskując ze sprzedaży przychody.

Przychody - są to należne jednostce lub wpłacone na jej rzecz środki pieniężne bądź ich odpowiedniki za wykonane przez jednostkę w toku jej działalności świadczenia, jak np. sprzedaż wyrobów lub towarów. Przychody powodują wzrost aktywów lub zmniejszenie zobowiązań, a w końcowym rezultacie zwiększają wynik działalności (zysk).

Koszty – to wyrażone w pieniądzu pozycje informujące o zużyciu czynników produkcji w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat:

Dokonanie wstępnej analizy rachunku wyników wymaga określenia dynamiki zmian jego poszczególnych wielkości oraz oceny struktury procentowej. Te dwie wstępne analizy w pewnym sensie umożliwiają zapoznanie się z tendencjami rozwojowymi zachodzącymi w spółce.

Analiza wskaźnikowa - polega na uzyskiwaniu wielkości relatywnych, istotne jest dobranie odpowiedniego punktu odniesienia.

Ogólnie wskaźniki (kryteria) oceny przedsiębiorstwa dzielą się na cztery grupy:

• wskaźniki zyskowności (rentowności) - porównujące zysk firmy z innymi składnikami bilansu oraz rachunku zysku i strat

• wskaźniki płynności - opisujące zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań

• wskaźniki zadłużenia - informujące o wielkości kredytów i zobowiązań w przedsiębiorstwie

• wskaźniki szybkości obrotu (aktywności) - informujące o czasie obrotu poszczególnych pozycji sprawozdania

Wskaźniki rentowności (zyskowności)

Wskaźniki te mierzą efektywność działania firmy przez odniesienie osiągniętego zysku do sprzedaży, majątku firmy lub wkładu inwestycyjnego (kapitału). Określane są również mianem wskaźników zyskowności lub stopy zysku, gdyż mierzą zdolność jednostki oraz jej poszczególnych składników do generowania zysku. Efektywność (zyskowność) jednostki można oceniać za pomocą wskaźników:

1. Rentowności sprzedaży - wskaźnik rentowności sprzedaży stanowi relację zysku do przychodów ze sprzedaży. Informuje on o udziale zysku w wartości sprzedaży. Im wskaźnik ten jest wyższy tym większa jest efektywność przedsiębiorstwa. W zależności od rodzaju przyjętego zysku (z działalności operacyjnej, zysk netto, zysk brutto) z rachunku zysku i strat można mówić o rentowności sprzedaży mierzonej zyskiem operacyjnym, zyskiem netto, itp.

2. Rentowności aktywów - wskaźnik rentowności aktywów określa zdolność aktywów jednostki do generowania zysku. Stanowi on relację zysku netto do aktywów. Informuje on o wysokości zysku netto przypadającego na jednostkę aktywów. Wskaźnik ten, określany jest również zwrotem z majątku ROA, pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest większa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

3. Rentowności kapitału własnego - wskaźnik rentowności kapitału własnego stanowi relację zysku netto do przeciętnego stanu kapitału własnego. Wskaźnik ten informuje o zdolności kapitału własnego do generowania zysków. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa efektywność wykorzystania kapitału własnego, większa możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Dzięki temu wskaźnikowi uzyskujemy odpowiedź na pytanie jaka jest stopa zwrotu od wkładu kapitałowego wniesionego przez właścicieli firmy.

Wskaźniki płynności finansowej

Analiza płynności finansowej ma na celu dostarczenie informacji o wypłacalności jednostki rozumianej jako zdolność do pokrywania swoich zobowiązań finansowych w wymaganych terminach spłaty. Płynność finansową przedsiębiorstwa można oceniać na podstawie wskaźników (są szeroko wykorzystywane w bankowości do oceny zdolności płatniczych kredytobiorców):

1. Bieżącej płynności - stanowi relację majątku do zobowiązań krótkoterminowych. Informuje on o możliwości spłaty krótkoterminowych zobowiązań środkami obrotowymi. Kształtowanie się wskaźnika bieżącej płynności finansowej poniżej jedności oznacza, że zobowiązania bieżące przekraczają wysokość środków obrotowych i przedsiębiorstwo utraciło bieżącą płynność finansową. Wielkość majątku obrotowego powinna być około dwa razy większa niż kwota bieżących zobowiązań. Minimum bezpieczeństwa finansowego określa poziom wskaźnika płynności bieżącej, który powinien mieścić się w granicach 1,2 (1,5) – 2,0.

2. Szybkiej płynności finansowej (podwyższonej płynności) - stanowi relację płynnych środków obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Płynne środki obrotowe to środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe oraz krótkoterminowe należności. Wielkość płynnych środków obrotowych można ustalić jako różnicę między ogólną kwotą majątku obrotowego a sumą zapasów. Za najbardziej optymalną wielkość wskaźnika przyjmuje się poziom 1,0. Wskaźnik wynoszący poniżej jedności oznacza, że firma może mieć trudności płatnicze. Dla partnerów gospodarczych jest to sygnał zwiększonego ryzyka. Jeżeli szybki wskaźnik jest niski, a wskaźnik bieżący wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy.

3. Wysokiej płynności (natychmiastowy) – powinien wynosić ok. 0,2-0,3. Środki pieniężne przedsiębiorstwa powinny być ograniczane do niezbędnego minimum, gdyż nie przyczyniają się one do generowania dochodów i zysków. Zbyt wysoki poziom środków pieniężnych utrzymywany w spółce może świadczyć np. o nieproduktywnym ich gromadzeniu lub braku pomysłu na ich wykorzystanie.

Wskaźniki zadłużenia

Wskaźniki zadłużenia charakteryzują stopień zasilania jednostki kapitałami obcymi oraz informują o możliwościach obsługi tego kapitału. Określają poziom zadłużenia jednostki, który można badać za pomocą wskaźników:

1. Wskaźnik ogólnego zadłużenia (stopy zadłużenia) - stanowi stosunek ogółu zobowiązań do całości jego majątku. Określa on udział zobowiązań (kapitałów obcych) w finansowaniu majątku jednostki. Sytuacja jednostki jest korzystniejsza im niższy jest poziom tego wskaźnika, ponieważ mniejszy jest udział kapitału obcego w finansowaniu działalności jednostki. Zbyt wysoki poziom tego wskaźnika może podważać wiarygodność finansową firmy. Zbyt niski poziom może świadczyć o niewykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania dla zwiększenia korzyści finansowych firmy.

2. Wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych - stanowi stosunek zobowiązań ogółem do kapitałów własnych. Wskaźnik ten określa możliwość pokrycia zobowiązań własnym kapitałem. Kapitały własne stanowią gwarancję pokrycia zobowiązań nawet w razie poniesienia strat. Wartością graniczną dla średnich i dużych firm jest relacja 3:1 a dla małych 1:1.

3. Wskaźnik zadłużenia długoterminowego - wskaźnik wyższy od jedności (lub 100 %) świadczy, że zadłużenie długoterminowe przewyższa kapitał własny właścicieli. Wskazuje bowiem na duże ryzyko związane z możliwością spłaty długów. Na ogół pożyczkodawcy starają się udzielać kredytów i pożyczek tylko do określonego poziomu wskaźnika zadłużenia długoterminowego. Racjonalny wskaźnik długu powinien mieścić się w przedziale 0,5 – 1,0. Firmy posiadające wyższą proporcję długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego są uważane za poważnie zadłużone.

4. Wskaźnik zdolności kredytowej – wskazuje na możliwość spłaty całkowitych efektywnych zobowiązań z wygospodarowanej w danym okresie nadwyżki finansowej. Im wyższa wartość tego wskaźnika tym lepiej dla przedsiębiorstwa.

5. Wskaźnik szybkości obrotu kapitału całkowitego – wskazuje na relację całkowitych przychodów z działalności spółki do przeciętnego poziom kapitałów ogółem. Zwiększające się wielkości tego wskaźnika świadczą o lepszym wykorzystaniu kapitału, szybszym jego krążeniu, a to z kolei pozwala generować większe dochody oraz osiągane zyski.

Wskaźniki szybkości obrotu

Wskaźniki szybkości obrotu charakteryzują stopień wykorzystania majątku jednostki. Informują o szybkości, z jaką obracane są aktywa ogółem, zapasy, należności oraz jak szybko jednostka spłaca swoje zobowiązania. Analizę efektywności gospodarowania majątkiem jednostki można przeprowadzić ustalając:

1. Wskaźnik obrotu aktywami - stanowi relację przychodów ze sprzedaży do przeciętnego stanu aktywów. Informuje on, jaka wartość przychodów ze sprzedaży przypada na jedną złotówkę zaangażowanego majątku. Określa zdolność aktywów jednostki do generowania przychodów ze sprzedaży.

2. Wskaźnik obrotu aktywami trwałymi - stanowi stosunek przychodu ze sprzedaży do przeciętnego stanu aktywów trwałych (majątku trwałego). Poprawa tego wskaźnika świadczy o lepszym wykorzystaniu posiadanego majątku trwałego. Określa ile razy sprzedaż netto jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalności przedsiębiorstwa.

3. Wskaźnik rotacji (obrotu) należności - jest stosunkiem przychodów ze sprzedaży do przeciętnego stanu należności. Informuje on o ilości cyklów obrotu przeciętnym stanem należności w ciągu roku w stosunku do wielkości sprzedaży. Wskaźnik ten określa, ile razy wciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Według standardów zachodnich wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 7,0 – 10,0. Jeśli jest mniejszy niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów co świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach.

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach, wówczas za podstawę przyjmuje się przeciętną wielkość sprzedaży dziennej. Określa on ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach.

4. Wskaźnik rotacji (obrotu) zapasów - jest stosunkiem przychodów ze sprzedaży produktów do przeciętnego stanu zapasów. Przeciętny stan zapasów należy obliczyć jako średnią ze stanów zapasów w poszczególnych miesiącach lub kwartałach, a jeśli to nie jest możliwe, to jako średnią ze stanów na początek i koniec roku. Im wskaźnik jest wyższy, tym sytuacja jest korzystniejsza. Wskaźnik określa, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów.

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach, wówczas za podstawę przyjmuje się przychody ze sprzedaży. Określa on, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki wskaźnik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim.

Co jest szczególnie ważne w analizie bilansu i rachunku zysków i strat

• Jaka jest dynamika przychodów ze sprzedaży oraz zysku netto

• Jaka jest wielkość wykazywanych przez firmę zapasów, należności z tytułu dostaw i usług oraz zobowiązań krótkoterminowych z tytułu dostaw i usług. Spadek należności z tytułu dostaw i usług oraz wzrost zobowiązań krótkoterminowych z tego tytułu (przy niezmienionych w dużym stopniu wskaźnikach płynności) należy odczytywać jako pozytywne zjawisko. Analizując zapasy i oceniając ich prawidłową wielkość należy pamiętać o konieczności posiadania optymalnej wielkości zapasów.

• Czy uległy zwiększeniu kapitały własne firmy. Każde zwiększenie należy odczytywać jako umocnienie sytuacji przedsiębiorstwa

• Jaka jest wysokość zobowiązań długoterminowych. Znaczne ich zwiększenie może świadczyć o kłopotach finansowych. Może również oznaczać podejmowanie przez firmę znacznych inwestycji (można to sprawdzić czytając sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych)

• Jaka jest suma bilansowa. Jej wzrost świadczy najczęściej o zwiększeniu wartości przedsiębiorstwa. Należy sprawdzić czy to zwiększenie nie wynika jedynie z przyrostu należności i roszczeń - jeżeli tak jest to informacja o możliwości utraty płynności

• Jakie są środki pieniężne netto działalności operacyjnej. Dodatnie - gwarantują prawidłowe funkcjonowanie firmy w dłuższej perspektywie czasu. Dzięki nim istnieje możliwość podejmowania inwestycji lub spłaty zaciągniętych zobowiązań. Dopuszczalne jest aby środki pieniężne z działalności operacyjnej były ujemne, ale tylko w przypadku gdy firma ma wypracowane środki w poprzednich okresach.

Analiza progu rentowności

Metoda analizy progu rentowności opiera się na podziale ogółu kosztów na stałe i zmienne. Kryterium podziału jest tutaj zależność od wielkości produkcji (ilości świadczonych usług).

Analiza progu rentowności obejmuje badanie tzw. punktu wyrównania (break even point - BEP), w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione koszty. Przedsiębiorstwo nie osiąga wówczas zysku, ale też nie ponosi straty. Rentowność sprzedaży jest równa zero, co oznacza, że firma osiągnęła próg rentow­ności.

Koszty stałe (KS) – nie zależą od wielkości produkcji (Q), przedsiębiorstwo musi je ponosić bez względu na to czy i ile wytwarza (sprzedaje), nawet jeżeli nie wytwarzałoby (świadczyło) nic musiałoby je ponosić, im większa produkcja tym mniejsze koszty stałe przypadające na jednostkę produkcji (jKS), zalicza się do nich:

- Koszty ogólnego zarządu,

- Koszty amortyzacji,

- Cześć płac niezależnych od ilości wytwarzanej produkcji, itp.

Koszty zmienne (KZ) – koszty które zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji (ilością świadczonych usług), im większa produkcja tym większa kwota tych kosztów (jednak koszt zmienny wytworzeni jednostki produkcji (JKz) jest stały)

Próg rentowności może być wyrażony:

• ilościowo lub wartościowo

• równaniem matematycznym lub metodą graficzną.

Próg rentowności przy produkcji jednoasortymentowej

Na poziom progu rentowności wpływają następujące czynniki:

• wielkość produkcji (sprzedaży) (Q),

• cena wyrobu (c),

• jednostkowe koszty zmienne (JKz)

• stałe koszty produkcji (Ks)

Współczynnik (wskaźnik) bezpieczeństwa

Przedsiębiorstwo funkcjonujące w gospodarce rynkowej narażone jest stale na niebezpieczeństwo spadku sprzedaży na skutek zmian warunków rynkowych. Stąd celowe jest ustalenie tzw. wskaźnika bezpieczeństwa, obrazującego wrażliwość przedsiębiorstwa na spadek popytu zgłaszanego przez rynek na jego wyroby (usługi). Wskaźnik ten obliczymy na podstawie równania:

Jeśli WB_i = 10% oznacza to, że Q może spaść o 10%, a firma i tak nie osiągnie jeszcze straty. Przedsiębiorstwo funkcjonuje w 10% odległości od progu rentowności. Im wyższy wskaźnik bezpieczeństwa, tym większy spadek popytu firma może przetrwać, nie ponosząc strat. Przykładowo Wb = 0,5 oznacza, że nawet spadek popytu o 50% nie spowoduje straty, chociaż zredukuje zysk przedsiębiorstwa do zera.

W 4 + Ćw - Zmienna wartość pieniądza w czasie – metody dyskontowe

Miarą oczekiwań, czyli tempa zmiany wartości pieniądza w czasie jest:

• stopa procentowa (jeżeli chcemy obliczyć wartość przyszłą znanej wartości dzisiejszej)

• stopa dyskontowa (jeżeli znamy kwotę przyszłą a chcemy ustalić jej wartość na dziś).

Możliwe sytuacje dotyczące zmian wartości pieniądza w czasie:

• wartość bieżąca (PV – present value) lub wartość przyszła (FV – future value)

• wartość pojedynczej płatności lub wartość strumienia płatności

• wartość strumienia jednolitych płatności (annuitety) lub wartość strumienia zmiennych płatności

• płatność jest dokonywana na początku lub na końcu okresu

• rozliczanie (kapitalizacja) wartości może być dokonywane raz lub więcej razy w okresie roku.

• obliczenia mogą być dokonywane przy stałej lub zmieniającej się z okresu na okres stopie procentowej

W 5 + Ćw - Analiza finansowa i ekonomiczna działalności rozwojowej (metody dyskontowe)

Tablica (zestawienie) przepływów pieniężnych (cash-flow) - najważniejszy dla inwestora dokumentem, za pomocą którego można ocenić opłacalność i płynności projektu

WPŁYWY INWESTYCYJNE	WYDATKI INWESTYCYJNE	UWAGI
- sprzedaż środków trwałych - zmniejszenie kapitału obrotowego netto	- wydatki przedinwestycyjne (przedprodukcyjne); - wydatki inwestycyjne, głównie zakup środków trwałych; - zwiększenie kapitału obrotowego netto	- wydatki na środki trwałe ponoszone są z reguły na początku cyklu życia projektu, choć pewne zasoby są dokupowane w późniejszych latach ze względu na ich relatywnie krótki cykl użytkowania (samochody, komputery). - środki trwałe mają wartość końcową (tzw. wartość rezydualna), która przy ocenie stanowi oczekiwany wpływ dla projektu w ostatnim roku horyzontu planistycznego. - wydatki na kapitał obrotowy ponoszone są z reguły w początkowej fazie życia projektu; kapitał obrotowy posiada wartość rezydualną (wpływ).
WPŁYWY OPERACYJNE	WYDATKI OPERACYJNE
- przychody ze sprzedaży	- wydatki operacyjne stałe i zmienne na pokrycie kosztów wytwarzania i kosztów marketingowych (bez amortyzacji i kosztów finansowych), - podatek dochodowy	- obok podziału na koszty fabryczne, administracyjne, itp., istotny jest podział na koszty stałe, zmienne i semi-stałe, istotne na pewnym etapie analizy płynności projektu
WPŁYWY FINANSOWE	WYDATKI FINANSOWE
- wpłaty kapitału własnego - kredyty i pożyczki	- wypłata dywidend - spłata pożyczek i kredytów

Przykład

Inwestor zamierza rozpocząć działalność gospodarczą polegającą na zakupie sprzętu budowlanego, który będzie wynajmowany. Koszt zakupu wynosi 5 milionów zł i będzie poniesiony w bieżącym roku. Inwestor spodziewa się, iż sprzęt będzie wykorzystywany przez kolejne 10 lat przynosząc przychody rzędu 1 milion zł. rocznie, przy czym koszt konserwacji i napraw szacowany jest na 0,2 miliona zł. rocznie, a w piątym roku działalności wyniesie 0,4 miliona zł. Zakup sprzętu zostanie sfinansowany w 20% z kapitału własnego a 80% kredytu, który będzie spłacony w ciągu dziesięciu lat (rata kapitałowa po 0,4 miliona zł). Stopa oprocentowania kredytu wynosi 10% w skali roku. Ustal płynność i opłacalność projektu.

Rok	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Wpływy	5,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00	1,00
wpłata kredytu	4
wpłata kapitału własnego	1
sprzedaż usług		1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Wydatki	5,00	1,00	0,96	0,92	0,88	1,04	0,80	0,76	0,72	0,68	0,64
inwestycja	5
koszty napraw		0,2	0,2	0,2	0,2	0,4	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2
spłata rat kapitałowych		0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4
odsetki od kredytu		0,4	0,36	0,32	0,28	0,24	0,2	0,2	0,1	0,1	0,04
NCF (przepływy pieniężne netto)	0,00	0,00	0,04	0,08	0,12	-0,04	0,20	0,24	0,28	0,32	0,36
CNCF (skumulowane przepływy pieniężne netto)	0,00	0,00	0,04	0,12	0,24	0,20	0,40	0,64	0,92	1,24	1,60

Rok	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Wpływy		1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
przychody		1	1	1	1	1	1	1	1	1	1
Wydatki	5	0,2	0,2	0,2	0,2	0,4	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2
inwestycja	5
koszty napraw		0,2	0,2	0,2	0,2	0,4	0,2	0,2	0,2	0,2	0,2
NCF (przepływy pieniężne netto)	-5	0,8	0,8	0,8	0,8	0,6	0,8	0,8	0,8	0,8	0,8

NPV = -0,21 IRR=9,02%

NPV - wartość zaktualizowana netto (wartość dzisiejsza netto)

IRR (Internal Rate of Return) - wewnętrzna stopa zwrotu (wewnętrzna stopa procentowa) - stopa dyskontowa (aktualizacji) przepływów pieniądza projektu, która „zeruje” NPV

W 6 + Ćw - Od analizy finansowej do ekonomicznej projektu

DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ
Korekty fiskalne (wyeliminowanie transferów) Odliczenie podatków pośrednich, subwencji, dotacji, itp. płatności mających charakter wyłącznie transferu dochodu.
Korekta o efekty zewnętrzne (ang. externalities) Zarówno pozytywne, jak i negatywne, powstają, gdy działalność jednego podmiotu powoduje zmianę w dobrobycie innych jednostek gospodarczych i zmiana ta nie jest rekompensowana.
Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ang. shadow prices) Ceny ukryte występują gdy mamy do czynienia z zakłóceniami na rynku np.: monopole, bariery handlowe, regulacje prawne w zakresie cen i płac, itp.
DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY ZASTOSOWANIU POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV, ERR)

Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne

• celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z punktu widzenia gospodarki (społeczeństwa),

• na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny nakładów i produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych podatków pośrednich,

• objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych powinny obejmować podatki bezpośrednie

  • z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i zmniejsza jego opłacalność,

  • z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy zapisać jako korzyść projektu;

• dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć kosztów projektu (jako wyraz kosztów społecznych);

• niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie efektów zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają zniechęcać do wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych na środowisko) – wtedy uzasadnione może być włączenie takich podatków do kosztów projektu (należy jednak uważać, by nie liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie do oceny zarówno podatków energetycznych, jak i szacunkowych zewnętrznych kosztów środowiskowych).

Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo precyzyjny sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla oceny projektu, jednak zawsze należy go rozważyć.

Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne (externalities)

Efekty zewnętrzne (externalities) - w analizie projektów jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie (stąd nie uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.

• celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej,

• niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a efekty objawią się w połączeniu z innymi czynnikami dopiero w dłuższej perspektywie czasowej

• można sporządzić wykaz niekwantyfikowalnych efektów zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość porównania relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z czynnikami nie poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie analizy wielokryterialnej).

Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych:

• korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu ruchu;

• oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci transportowej;

• wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym obiektom opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji zanieczyszczających środowisko;

• wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą mogli znaleźć lepiej płatną pracę;

• zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej (przyciąganie nowych inwestorów) i tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu;

• linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej drodze;

• nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody pracowników;

• uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp.

Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych:

• utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania ziemi;

• dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z przyłączeniem nowego zakładu przemysłowego do istniejącej infrastruktury transportowej;

• wzrost kosztów usuwania ścieków;

• zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy nowego „uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy osiedla, itp.

Przykłady oddziaływania projektu na środowisko

• ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na podstawie potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z drogą nieruchomości, z powodu większego hałasu lub spalin, pogorszenia jakości krajobrazu;

• ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np. rafinerii - szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu wydatków na opiekę zdrowia wśród mieszkańców i pracowników..

Etap 3 - Od cen rynkowych do cen kalkulacyjnych

• Celem tego etapu analizy jest określenie wartości współczynników przeliczeniowych, które umożliwiają przekształcenie cen rynkowych w ceny kalkulacyjne (eliminujące zniekształcenia rynkowe i wpływ regulacji państwowych i przez to lepiej odzwierciedlające alternatywny społeczny koszt zasobów).

Ceny produktów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej

• Każdy produkt będący przedmiotem wymiany międzynarodowej będzie wyceniany na podstawie cen rynku międzynarodowego – OCRM (w anglojęzycznej literaturze – border price)

• OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do granicy projektu (np. brama zakładu, składowisko na którym producent sprzedaje swoje wyroby, itp.)

Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem wymiany międzynarodowej

• stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym (brak bardziej konkurencyjnych rynków).

• na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może towar kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do zapłaty” (willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie ekonomicznej.

• krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania surowca przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy realizacja projektu wymusza wzrost podaży surowca.

Przykłady zniekształceń cenowych

• ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję, podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę gruntową;

• projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor publiczny;

• energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy czym taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych.

• elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego, który powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności a długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku korzyść ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej.

Dyskontowanie

• po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej, dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania:

  • ekonomicznej zdyskontowanej wartości netto inwestycji (ENPV)

  • ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji (ERR lub EIRR).

• europejska stopa dyskontowa – wyznaczona na poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy wskaźnik wzorcowy dla projektów współfinansowanych ze środków UE (projektodawcy po uzasadnieniu mogą przyjąć inną wartość stopy)

• dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej, efektów zewnętrznych i cen dualnych, większość projektów o niskiej lub ujemnej finansowej rentowności wykazuje dodatnią stopę ERR

• każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy założeniu stopy dyskontowej na poziomie 5%, wykazuje wskaźnik ERR niższy od 5% lub ujemną wartość ENPV, powinno być poddane dodatkowej ocenie lub zostać odrzucone

• ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w pewnych wyjątkowych przypadkach, np.: projekt niesie ze sobą istotne korzyści nie dające się oszacować w kategoriach pieniężnych, pod warunkiem jednak, że korzyści takie zostaną szczegółowo ukazane

W 7 + Ćw - Analiza czasu w procesach gospodarczych

Paradygmat konkurowania opartego o czynnik czasu:

• utrwalił się w latach dziewięćdziesiątych XX w.;

• u podstaw tego paradygmatu leży szybka reakcja na potrzeby klientów;

• oraz błyskawiczne wprowadzanie na rynek nowych produktów wraz z zapewnieniem wysokiej jakości i niskich kosztów;

• przedsiębiorstwa działające w ten sposób osiągają wymierną przewagę nad konkurencją.

Korzyści z umiejętnego zarządzania czasem:

• wyższe zyski w stosunku do branżowych konkurentów,

• większa efektywność dzięki ograniczaniu czasu nie tworzącego wartości dodanej do produktu,

• lepsza organizacja prac nad badaniami i rozwojem pozwala na szybsze wprowadzenie nowego produktu na rynek,

• sprawne i efektywne systemy produkcji zapewniają stosunkowo krótki czas wytwarzania produktu i niską usterkowość produkcji,

• skrócenie czasu reakcji przedsiębiorstw na potrzeby klienta,

• obniżenie kosztów działania związanych z utrzymywaniem zapasów, zatrudnienia czy kosztów produkcji wadliwej.

Kompresja czasu (time compression) - redukcja czasu traconego w biznesie, odnosząca się do wszystkich sektorów przemysłowych.

Kompresja czasu - to redukcja czasu konsumowanego przez procesy w biznesie osiągana poprzez eliminację czasu nie tworzącego wartości dodanej.

Mówiąc o kompresji czasu nie sposób pominąć zagadnień związanych z:

• koncepcją wartości dodawanej, czy też dodanej (value added)

• „podejściem procesowym”.

Proces – to działanie lub też grupa działań, które dodają wartość do tego, co jest „na wejściu" (input) i dostarczają produkt „na wyjściu" (output) do klienta wewnętrznego lub zewnętrznego. Procesy wykorzystują zasoby organizacji w celu zapewnienia wyników końcowych.

W ramach procesu możemy wyróżnić następujące rodzaje operacji:

• operacja – produkt zmienia wygląd lub zachodzą w nim zmiany fizyczne bądź chemiczne,

• przemieszczenie – produkt zmienia położenie,

• przechowywanie (magazynowanie, składowanie) – produkty są odkładane do momentu, gdy są potrzebne,

• oczekiwanie – produkty są zatrzymywane, przetrzymywane,

• kontrola - testowanie jakości produktu.

Kartografia (rozrysowanie procesów) - narzędzie pozwalające na zrozumienie przebiegu procesów. Na jego podstawie tworzy się „mapę” procesów przedsiębiorstwa oraz rozpoznaje się działania dodające i nie dodające wartości.

Do tworzenia map procesów wykorzystuje się schematy procesów (flowcharts).

Rodzaje schematów procesów:

• diagram blokowy (zobrazowanie w sposób uproszczony skomplikowanych procesów),

• schemat zgodny ze standardami ANSI (The American National Standard Institute),

• schemat funkcjonalny,

• schemat geograficzny (śledzenie przepływu działań z uwzględnieniem planu sytuacyjnego obiektu/ów).

Schemat blokowy (block diagram, flowchart) - narzędzie prezentujące kolejne czynności w projektowanym algorytmie (procedura, system). Składa się z figur geometrycznych połączonych liniami zgodnie z kolejnością wykonywania czynności wynikających z przyjętego algorytmu rozwiązania zadania

• strzałka - wskazuje jednoznacznie powiązania i ich kierunek,

• operand - prostokąt, do którego wpisywane są wszystkie operacje z wyjątkiem instrukcji wyboru,

• predykat - romb, do którego wpisywane są wyłącznie instrukcje wyboru,

• etykieta - owal służący do oznaczania początku bądź końca sekwencji schematu (kończą, zaczynają lub przerywają/przenoszą schemat).

Schematy ANSI (The American National Standard Institute) – pozwalają na rozrysowanie procesu w sposób bardziej szczegółowy niż za pomocą diagramów blokowych. Wykorzystuje się tu symbole zgodne ze standardami ANSI. Na tej podstawie uzyskuje się szczegółowe informacje o efektywności projektu.

Schematy funkcjonalne - ilustrują przepływy pomiędzy poszczególnymi jednostkami funkcjonalnymi, pokazują w jaki sposób funkcjonalna struktura organizacyjna wpływa na realizację, przebiegających w poprzek procesów. Mogą być one pomocne przy obliczaniu czasu cyklu.

Czas cyklu – to czas mijający od rozpoczęcia do zakończenia procesu. Składa się na niego:

• czas przetwarzania,

• czas oczekiwania,

• czas przesyłania dokumentów,

• czas zajmowany przez czynności kontrolne.

Faktyczny czas cyklu jest z reguły dłuższy od czasu przetwarzania (teoretycznego czasu cyklu)

Rozbieżności pomiędzy czasem przetwarzania a czasem cyklu powinny być eliminowane poprzez przeprojektowanie procesów.

Schemat opisywania i przeprojektowania procesu:

1. Spisanie wszystkich operacji w odpowiednimi porządku,

2. Kwalifikowanie każdego kroku stosownie do operacji: przemieszczanie, kontrola, opóźnienie, przechowywanie. Określenie czasu i odległości przesunięcia w każdym kroku.

3. Podsumowanie procesu przez dodanie liczby każdego typu działań, całkowitego czasu procesu, tempa robienia każdej operacji,

4. Krytyczne przeanalizowanie każdej operacji: Które działanie możemy wyeliminować? Jak możemy udoskonalić daną operację? Czy możemy połączyć operacje?

5. Przejrzenie procesu na podstawie analizy. Upewnienie się, czy każda operacja może wciąż dawać oczekiwany rezultat. Jeżeli w procesie występują tzw. wąskie gardła lub jeżeli maszyny są wykorzystywane nieefektywne, to odpowiednie jego dostosowanie.

6. Sprawdzenie nowego procesu, przygotowanie organizacji do zmian, przyuczenie załogi i wprowadzenie zmian.