Uczenie się

• Zmiana zachowania lub potencjału (możliwości) zachowania

• Względnie trwała zmiana

• Proces oparty na doświadczeniu

Uczenie się zakłada konieczność istnienia pamięci

czyli zdolności układu nerwowego do tworzenia się i magazynowania śladów uprzednich doznań i reakcji

• Wygaszanie

  • proces prowadzący do wyeliminowania RW w wyniku powtarzającego się prezentowania BW bez BB

• Samorzutne odnowienie

  • proces prowadzący do tego, że po okresie wygaszenia RW, BW ponownie uzyskuje zdolność jej wywoływania

• Generalizacja (uogólnianie)

  • proces prowadzący do tego, że RW jest wywoływana przez bodźce neutralne, które przypominają BW, lecz nie są z nim identyczne (rozszerzanie RW na bodźce podobne do BW)

  • Im bardziej bodziec przypomina BW, tym silniejszą wywołują reakcję, co jest związane z istnieniem gradientu generalizacji.

• Różnicowanie bodźców

  • zdolność odróżniania podobnych bodźców i reagowania wyłącznie na właściwy BW

Cztery rodzaje układu BB i BW
w czasie w warunkowaniu klasycznym

WYJĄTEK!

awersja pokarmowa

sam widok lub smak potrawy budzić wstręt

• bakterie (BB) zatrucie (RB)

• widok pokarmu (BW) + bakterie (BB) zatrucie(RB)

• widok pokarmu (BW) zatrucie (RW)

Terapia awersyjna

Zjawisko awersji pokarmowej wykorzystywano do terapii awersyjnej alkoholizmu.

Disulfiram – lek stosowany w leczeniu alkoholizmu, którego działanie polega na wpływie na metabolizm alkoholu etylowego.

Przykłady zastosowań warunkowania klasycznego

• Zastosowanie „sztucznego śmiechu” w serialach telewizyjnych (sitcom)

• śmiech (BB) rozbawienie (RB)

• serial (BW) + śmiech (BB) rozbawienie (RB)

• serial (BW) rozbawienie (RW)

Zastosowanie erotyki w promocji towaru (np. dezodorantu)

• seks(BB) podniecenie (RB)

• dezodorant (BW) + seks (BB) podniecenie (RB)

• dezodorant (BW) podniecenie (RW)

Dowolny bodziec można połączyć z dowolną reakcją warunkową, a zatem uwarunkować co się zechce

• „wbudowana” w organizm skłonność do wywoływania określonych RW przez specyficzne BW

• krótki czas uczenia się

• np. awersja smakowa, reakcja strachu na szczególne obiekty (wąż>kwiat)

• wbudowany” w organizm brak skłonności do wywołania określonych RW przez specyficzne BW

• np. strach był bardziej kojarzony z BW ożywionymi niż nieożywionym

Warunkowanie sprawcze

SPRAWCZE = INSTRUMENTALNE

SKRZYNKA THORNDIKE’A

PRAWO EFEKTU

zachowania prowadzące do „zadawalającego stanu rzeczy” (tu: wyjścia z klatki) będą z większym prawdopodobieństwem powtarzane

S (naciśnięcie dźwigni) R (wydostanie się)

SKRZYNKA SKINNERA

Szczur uczy się kojarzyć naciśnięcie dźwigni z prawdopodobieństwem pojawienia się pokarmu

Kojarzenie

WZMOCNIENIE

• proces, dzięki któremu konsekwencje danej reakcji prowadzą do zwiększenia prawdopodobieństwa jej ponownego pojawienia się

CZYNNIK WZMACNIAJĄCY

• każdy bodziec pojawiający się po reakcji i zwiększający prawdopodobieństwo jej powtarzania (np.pokarm w skrzynce Skinnera)

CZYNNIK KARZĄCY

• każdy bodziec, który zmniejsza z czasem prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji

WZMOCNIENIE

wzmocnienie zwiększa prawdopodobieństwo zachowania

KARANIE

karanie zmniejsza prawdopodobieństwo zachowania

Czym się różni wzmocnienie negatywne od kary?

• wzmocnienie negatywne - zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania

• kara - zmniejsza prawdopodobieństwo powtórzenia danego zachowania

Rozkłady wzmacniania

• O stałych odstępach czasowych

• O zmiennych odstępach czasowych

• Według stałych proporcji

• Według zmiennych proporcji

Porównanie warunkowania klasycznego i instrumentalnego

	Warunkowanie klasyczne	Warunkowanie instrumentalne
Podobieństwa	Podstawą uczenia się jest kojarzenie bodźców.
	Zjawisko wygaszania, samorzutnego odnawiania, generalizowania, różnicowania.
Różnice	Organizm jest pasywny.	Organizm jest aktywny, jest „sprawcą” podejmującym działania.
	Reakcje są odruchami.	Reakcje są zachowaniami dowolnymi.
	Liczba możliwych reakcji jest ograniczona.	Liczba możliwych reakcji jest nieograniczona.
	Reakcje są wywoływane	Reakcje są emitowane.

Uczenie się przez wgląd

Wolfgang Köhler

• Umieścił szympansa imieniem sułtan w dużej klatce , u sufitu której zwisał banan, a wewnątrz klatki leżał jeden kij.

• Na zewnątrz poza zasięgiem łapy szympansa znajdowały się dwa inne kije, które mogły zostać przyciągnięte za pomocą kija leżącego w klatce.

• Kij znajdujący się w zasięgu ręki szympansa byt krótki i nie nadawał się do strącenia banana, co początkowo próbował uczynić szympans.

• Kiedy okazało się , że próba była nieudana szympans zdecydował się na przyciągnięcie kijów znajdujących się poza klatką za pomocą kija będącego w jego posiadaniu .

• Sułtan za pomocą nowo zdobytych kijów próbował strącić wiszącego banana, jednak również te były zbyt krótkie by go strącić. Dopiero gdy szczepił dwa kije szczepił razem , udało mu się osiągnąć cel.

• Przy kolejnych powtórzeniach Sułtan od razu powtarzał pierwotne zachowanie bez błędnych prób.

• Po wykonaniu szeregu bezowocnych prób z pojedynczymi kijami szympans ten usiadł w kącie, pozostał tam jakiś czas był bez ruchu, nagle wstał, szczepił dwa kije i dosięgnął owocu. Właściwe rozwiązanie więc zostało osiągnięte nagle a nie przez próby i błędy.

• Na początku zwierzę wykorzystywało dotychczasowe umiejętności. Jednak były one nieefektywne i dlatego zostały zastąpione przez wgląd w sytuację problemową, który daje natychmiastowe rozwiązanie.

• Wgląd - nagłe zrozumienie problemu i sposobu jego rozwiązania.

• ZJAWISKO A-HA!

Uczenie się przez obserwację:

Wykorzystywanie obserwacji zachowania innej osoby i ich konsekwencji do kierowania swoimi przyszłymi zachowaniami.

• Modelowanie będzie najsilniejsze, gdy:

  • widać nagradzające konsekwencje obserwowanego zachowania

  • model jest oceniany pozytywnie (lubiany i szanowany)

  • istnieje jakieś podobieństwo między modelem i obserwatorem

  • obserwator nagradzany jest za zwracanie uwagi na model

  • zachowanie modela jest widoczne i wyróżniające się

  • naśladowanie zachowania mieści się w zakresie umiejętności obserwatora

Wyuczona bezradność

Martin Seligman

1. Pies zostaje umieszczony w klatce i jest rażony prądem.

2. Początkowo próbuje uciekać, nie może jednak ani uniknąć porażenia prądem, ani mu zapobiec.

3. W końcu zwierzę poddaje się.

4. Nawet wtedy, gdy umieszczony jest w innej klatce, w której niewielka bariera oddziela część rażenia prądem od części od niego wolnej, nie próbuje uciekać przed rażeniem.

5. Osoba uczy się, że nie ma kontroli nad skutkami zdarzeń

6. Jeżeli człowiek nie odnosi sukcesów przez dłuższy okres czasu, obawia się porażki niejako „na zapas” - w przyszłości, nie podejmuje działań w określonym kierunku

Konsekwencje wyuczonej bezradności

1. Deficyty motywacyjne – bierność, brak inicjatywy

2. Deficyty poznawcze – przekonanie o tym, że „nie ma takich sytuacji, w których możliwe jest odpowiednie działanie i kontrola”

3. Deficyty emocjonalne – apatia, lęk, smutek, brak chęci do konstruktywnego działania