1. Wskaż różnice pomiędzy wspólnotą a społeczeństwem wg Tonniesa.
Wspólnota to grupa ludzi połączona więzią organiczną, oparta jest na tradycji i pokrewieństwie. Podstawą jej gospodarki jest własność zbiorowa, opierają się na tym samym wyznaniu – wierzą w te same przykazania. Jest tworem naturalnym. Natomiast społeczeństwo to więź refleksyjna. Nie ma ani tradycji, ani pokrewieństwa, więc względem wspólnoty to twór sztuczny. Gospodarka oparta na pieniądzu i własności prywatnej. Warunkuje ją sformalizowane prawo.

2. Wylicz społeczne funkcje religii. Na czym polega jej obiektywny charakter?
Obiektywny charakter polega na tym, że jest ona zewnętrzna, nie zależy od woli jednostki. Była już przed jednostką. Gdy osoba się rodzi, to ją przyjmuje lub nie, ale wie, że istnieje. Religia spala społeczeństwo, jest czynnikiem integrującym. Ponadto nadaje tożsamość, jest czymś, z czym społeczeństwo może się utożsamiać. Religia ma swoje prawa, które narzuca swoim wyznawcom. Jest też czynnikiem, który odnosi się do moralności w społeczeństwie, wyznacza jej granice.

3. W czym przejawia się „duch” daru wg Marcela Mauss’a?
„Duch” daru przejawia się w tym, że zmusza osobę, która go otrzymała, do rewanżu. Jeśli przyjmujący się nie odwdzięczy, to panuje przekonanie, że „duch” daru się zemści. Odnosi się to do fundamentu życia społecznego, którym jest wymiana. „Duch” daru warunkuje ją, tworzy niepisane zasady.

4. Wylicz sposoby dyscyplinowania ciała praktykowane przez burżuazyjne społeczeństwo przemysłowe.
O ciele nie mówiło się głośno, było pod kontrolą. Wszelkie choroby były przemilczane Dyscyplinę utrzymywało się w szkołach, funkcja wskaźnika – gdy się czegoś nie wiedziało, cierpiało ciało. Ciało to był temat wstydliwy, w łożu małżeńskim nie ściągano piżam – miały specjalne klapy. Powszechnie panowała wstrzemięźliwość – żona to świętość. Kiedy mężczyzna chciał się zaspokoić, odwiedzał dom publiczny. Życie seksualne było bardzo uporządkowane.

5. Jaki mechanizm władzy spojrzenia, obok panoptyzmu, wytworzyły społeczeństwa współczesne? Przedstaw jego główną zasadę w opozycji do Panopticonu.
Pojawił się synoptyzm, który polegał na obserwacji nielicznych przez licznych, przy czym nieliczni tej obserwacji pragną. Nieliczni chcą nawet wyeliminować niektóre osobniki ze swojego grona, natomiast liczni chcą do nich dołączyć. W panoptyzmie to nieliczni obserwowali licznych i bardziej chodziło o same stworzenie poczynania obserwacji. Przykładem synoptyzmu w dzisiejszych czasach może być program Big Brother.

6. Czym jest kicz? Wylicz jego cechy, opisz właściwości.
Kicz wywodzi się ze snobizmu – udawania kogoś, kim się nie jest. Powstał w momencie, gdy ludzi nie było stać na to, co wyższą klasę i pojawiły się wówczas repliki imitujące drogie przedmioty. Kicz stał się powszechny, był tani. Powiązany jest z rozwojem kultury masowej, która przy zastosowaniu wspólnego mianownika, dążyła do uśrednienia. W sztuce pojawił się eklektyzm. Kiczem były także np. podrabiane obrazy – gdy się zniszczyły, ich właścicielom nie było tak żal, jak w momencie, gdy wydaliby poważne sumy na oryginały.

7. Scharakteryzuj kulturę masową, uwzględniając typowe dla niej procesy homogenizacji i zasadę wspólnego mianownika.
Kultura masowa jest efektem techno polu i zmiany mentalności. Odchodzi ona od słowa na rzecz audiowizualności, przy czym wykorzystuje już inne zmysły. Powiązana jest z rozwojem mediów, które wprowadziły do kultury nowy wzór, styl życia. Jest ona powszechna i jeśli porównać ilościowo to bardziej rozpowszechniona od kultury wysokiej. Doprowadziła do tego, że człowiek uzależnił się od maszyn – został przez nie zdominowany. Kultura masowa dąży do uśrednienia, bo aby odbiorca się nie znudził, musi rozumieć przekaz, nie może się za bardzo skupiać – jest to zasada wspólnego mianownika. Wytwory kultury masowej muszą być tanie i dostępne – panuje zasada „wszystko dla wszystkich”. Proces homogenizacji doprowadza do ujednolicenia. Zanikają nawet podziały na to, co żeńskie, a co męskie.

8. Wyjaśnij pojęcie „globalna wioska”. Określ funkcję „zimnych” i „gorących” środków przekazu w jej funkcjonowaniu.
MacLuhan stworzył pojęcie „globalnej wioski”. Odnosi się to do procesu globalizacji. Świat zdynamizowany, kurczy się, nie ma problemu z przemieszczaniem się z miejsca na miejsce. Dostęp do informacji z całego świata został ułatwiony. Świat zmienia się w wioskę – zaczynamy wiedzieć „wszystko” o jego mieszkańcach. MacLuhan podzielił środki komunikacji na „gorące” i „zimne”. Do „zimnych” zaliczył telefon i telewizję. Wymagają one od odbiorcy współpracy i pewnego zaangażowania. Stymulują zachowaniem tak, że ma wrażenie, że panuje nad sytuacją. „Gorące” to np. kino, radio. Przekaz jest gotowy, odbiorca nie może w niego ingerować. Niepotrzebna jest współpraca.

9. Dlaczego budowanie tożsamości jest dziś trudniejsze niż w społeczeństwie nowoczesnym?

Budowanie tożsamości nie jest rzeczą prostą, ponieważ jednostka skazana jest na konflikt wewnętrzny – targa nią to co indywidualne i to co społeczne. Tak samo ma problem ze zdaniem autorytetów a swoim. Próbuje zniwelować dystans poznawczy, wybiórcze traktowanie informacji, decydowanie się co wiedzieć, co pamiętać. Spychanie niechcianych informacji w podświadomość doprowadza do problemów. Jednostka współcześnie ma do wybory wiele stylów życia, media pokazują wielość wzorców. Występuje problem z decyzją, czasem ucieczka od podejmowania jej, od przyjętego ogólnie wzorca. Rozerwanie pomiędzy chęcią bycia sobą a naturalnym odruchem podporządkowania się temu co jest wokół.

10. Jakie typy człowieka wg Baumanna są charakterystyczne dla ponowoczesności. Wylicz i opisz wybrany typ.

Dwa typy człowieka: włóczęga i turysta. Z racji procesu globalizacji, otwartych granic i znikomego problemu z przemieszczaniem się po świecie (jeszcze są wizy w niektórych państwach) wykształcił się turysta. Jest to osoba, która podróżuje po świecie, zbiera doświadczenia ale ma stałe miejsce do którego powraca. Jest to osoba obyta w świecie, poznaję kulturę w innych krajach, choć jej nie przejmuje. Turysta ma obszerną wiedzę, uczy się języków.

11. Na czym polega postkolonializm w sferze kultury?

Jest fazą finalną, w której dochodzi do dekolonizacji. Idea kolonizacji państw nieuprzemysłowionych kończy się wtargnięciem organizacji ponadnarodowych, panuje globalizm, co obejmuje także kulture. Lokalność ma już znikome znaczenie.

12. Jakie wyobrażenia społ budują megalomanię narodową?

Budują ją przekonanie o starożytnym pochodzeniu narodu (np. korzenie sięgające Adama i Ewy), etnocentryzm, czyli przekonanie, że jest się środkiem świata, przekonanie o wyższości swojego języka (j. narodowy j. doskonałym), przekonanie o ważności dziejowej narodu, jego misji, którą ma do spełnienia (np. Polska przedmurzem chrześcijaństwa)

13. Fakt społeczny – na czym polega, jak się przejawia i jego obiektywny charakter

Fakt społeczny to sposób zachowania, utrwalony lub nie, który narzuca się jednostce w sposób obiektywny, niezależny od niej samej. Obiektywność ta przejawia się w tym, że jednostka pojmuje dany fakt jako istniejący w danym społeczeństwie zawsze, niezależny od woli członków tego społeczeństwa, taki, który wobec jednostki jest zewnętrzny.

14. Co jest fundamentem życia społ wg Maussa?

Fundamentem jest wymiana dóbr. Wymiana buduje i utrwala więzi społeczne. Jej konieczność wymusza kontakt między społeczeństwami, a nie tylko jednostkami w społeczeństwie.

15. Cechy bohatera kulturowego i jakiś przykład

Bohater kulturowy jest martwy – zostaje bohaterem po swojej śmierci, uosabia cechy pożądane w danym społeczeństwie, jest wyrazicielem jego mocy działającej. Jest ucieleśnieniem tego czym społeczeństwo chciało by być. Przykład: Kościuszko – walczył o niepodległość Polski z zaborcą, był odważny, inteligentny, skromny. Nie wahał się bratać z najniższą warstwą społ.

16. Cechy społ. Nowoczesnego wg Giddensa.

Społ nowoczesne charakteryzuje przede wszystkim dynamiczny industrializm, atomizacja, refleksyjność.

17. Globalizacja (geneza i skutki), co to glokalizacja?

Globalizacja ma swe źródło w XVIIIw, kiedy to pojawiła się prasa. Są to jednak nieśmiałe początki. XIXw to rozkwit taniej prasy a także pojawiania się wynalazków skracających dystans między ludźmi. Właśnie to skracanie dystansu oraz pojawienie się nowych form mobilności ma kluczowe znaczenie. Nie chodzi jedynie o nowe środki transportu ludzi (pociąg, samolot), ale też środki transportu informacji (telegraf, telefon, radio, tv, internet). Ludzie mają możliwość szybkiego przemieszczania się z miejsca na miejsce, a też łatwy dostęp do informacji z całego świata. Wg McLuhana świat staje się globalną wioską. Glokalizacja jest terminem użytym po raz pierwszy (podobnie zresztą jak sama globalizacja ) przez Rolanda Robertsona. Najważniejszą i najbardziej charakterystyczną cechą glokalizacji jest to, że oddaje ona nierozerwalność dwóch wymiarów: lokalnego i globalnego.

18. Jakie cechy (cnoty) mieszczańskie zbudowały moralność społeczeństwa ponowoczesnego? Które są kontynuowane, a które zanegowane?

Społeczeństwo ponowoczesne wyrosło na społeczeństwie nowoczesnym. Przyswoiło sobie niektóre z cnót protestanckich (?) a nawet purytańskich, jak: oszczędność, kult pracy ora maksymę „czas to pieniądz” i utożsamienie gromadzenia pieniędzy z dobrem moralnym. Odrzucone zostały cnoty niewygodne wzywające do ograniczania siebie, hamujące hedonistyczne zapędy. Do lamusa powędrowały pokora, wstrzemięźliwość, uczciwość oraz uporządkowane i ustabilizowane życie erotyczne. Społ ponowoczesne rządzi się zasadą rób pieniądze i wszystko inne na co ci przyjdzie ochota.

19. Określ warunki budowania tożsamości jednostki w społ nowoczesnym/ Jakie są źródła wielości stylów życia?

Budowanie tożsamości w społ nowoczesnym jest jak przekonuje nas Giddens niezwykle nudnym przedsięwzięciem. Jednostka bowiem jest rozdarta między kilkoma sprzecznościami (tym co indywidualne a tym co urynkowione) a także atakowanie zewsząd informacjami często sprzecznymi. Jednostka dąży do niwelowania dysonansu poznawczego, wybiera dla siebie to co chce wiedzieć, pamiętać. Spychanie pewnych treści w podświadomość doprowadza często do problemów z tożsamością. Jednostka próbuje zatem określić siebie powracając do treści wypartych – szuka ratunku w tradycji, kontakcie z odrzuconymi ludźmi, np. chorymi psychicznie. Wielość stylów życia ma zaś źródło w zbyt wielkiej ilości oferowanych przez media wzorców. Niemożność dokonania jednego wyboru lub ucieczka przed jakimś powszechnie panującym może powodować taką różnorodność.

20. Kultura masowa. Miejsce środków „zimnych i gorących” w kształtowaniu człowieka ponowoczesnego.

Przed kulturą masową nie ma dziś ucieczki, wszyscy jesteśmy jej uczestnikami, wszyscy jesteśmy publicznością, co raz częściej nie znając się wzajemnie. Być może dlatego trudno przychodzi zwykłemu konsumentowi tej kultury wymienienie jej cech.

Kultura masowa to nie tylko masowe media, ale jest to styl i sposób bycia w świecie, wszystko co przemawia do ludycznej części ludzkiej natury, to co akceptuje większość – co je, jak się ubiera, jakich płyt słucha i jakie filmy ogląda. Rzeczy powielone w milionach egzemplarzy, książki reklamowane na całym świecie jako bestsellery. Promowany przez media (reklamy) styl życia i odczuwania. Kultura masowa jest sformalizowana, ponadto wkracza w każdą dziedzinę ludzkiej działalności. Jest homogeniczna – każdemu oferuje to samo.

McLuhan pisał o zimnych i gorących mediach. „Zimna” telewizja i telefon wymagają od człowieka dopełnienia, współuczestnictwa. Wymagają minimalnego choćby zaangażowania w pewnym sensie otwierają na dialog. Stymulują zatem działanie, dają człowiekowi złudzenie, ze jest panem przynajmniej swojego pilota od tv, ze może podejmować jakieś decyzje. Media „gorące” z kolei jak kino, nie wymagają współuczestnictwa. Jednostka otrzymuje gotowy produkt bez możliwości ingerencji w jego treść.