Ćwiczenia 3 – 28.10.2015

BANK CENTRALNY W DWUSZCZEBLOWYM SYSTEMIE BANKOWYM

W wyniku ewolucji systemu bankowego wyodrębnił się bank emisyjny. Przejął on zadania dotyczące systemu pieniężnego początkując kolejny etap ewolucji, czyli przejście do banku centralnego. Oznacza to że głównym filarem systemu bankowego, czyli pierwszym szczeblem w dwuszczeblowym systemie bankowym stał się bank centralny.

Narodowy Bank Polski (NBP)
jest „centralnym bankiem państwa, przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza” art. 227 Konstytucji RP

Podstawowym, ustawowym celem działalności Narodowego Banku Polskiego jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu o ile nie ogranicza to celu podstawowego NBP

Zadania NBP:

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych

• Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

• Prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

• Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

• Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

• Opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej

• Wykonywanie innych zadań określonych ustawami

Organy NBP:

• Prezes NBP – Marek Belka - jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na 6-letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za organizację i funkcjonowanie Narodowego Banku Polskiego. Ta sama osoba nie może być Prezesem NBP dłużej niż dwie kadencje

• Rada Polityki Pieniężnej - W skład Rady wchodzą: przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP, 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez: Prezydenta RP, Sejm i Senat.

• Zarząd NBP- Kieruje działalnością Narodowego Banku Polskiego. W jego skład wchodzą: prezes NBP, jako przewodniczący, oraz od 6 do 8 członków Zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP.

NBP posiada osobowość prawną, nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych, nie można też ogłosić jego upadłości. Nie może być akcjonariuszem ani udziałowcem innych osób prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa. NBP jest członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych tj: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Bank Rozrachunków Międzynarodowych

ROLA I FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO

• NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych

Funkcja emisyjna oznacza uprawnienie NBP do organizowania gospodarki znakami pieniężnymi RP, określania wielkości emisji i terminów wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego, wycofywania zobiegu banknotów zużytych lub uszkodzonych, postępowania z fałszywymi znakami pieniężnymi, emisji i sprzedaży monet, banknotów i numizmatów przeznaczonych na cele kolekcjonerskie

• Kierowanie polityka pieniężną

Czyli jej kształtowanie i realizacja poprzez wyznaczanie celów polityki pieniężnej i wybór instrumentów do ich realizacji. Podstawowe cele banków centralnych w dziedzinie polityki pieniężnej są: wysoki poziom zatrudnienia, wzrost gospodarczy, stabilność cen, stabilność stóp procentowych, niezmienność rynków finansowych, stabilność na rynkach waluowych

• Centralna bankowa instytucja dewizowa

Gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego oraz płynności płatniczej kraju.

• Organizowanie i nadzorowanie rozliczeń pieniężnych

Określenie trybu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych, rodzaj płatności, Funkcja ta wiążę się z prowadzeniem bieżących rachunków dla banków i dla Krajowej Kasy Oszczędnościowi-Kredytowej

• Funkcja usługowa na rzecz rządu i jego instytucji

Prowadzenie centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa oraz rachunków bieżących i pomocniczych państwowych jednostek budżetowych i państwowych funduszy celowych. Przystąpienie do UE zobowiązało NBP do prowadzenia rachunków bankowych przeznaczonych do obsługi środków finansowych przekazywanych z Unii. NBP może pełnić rolę agenta finansowego Rządu w zakresie zawierania i realizacji umów kredytowych oraz obsługi zadłużenia zagranicznego państwa

• Refinansowanie banków które mają problem z płynnością

Bank centralny jako kredytodawca ostatniej instancji. Podstawowe rodzaje kredytu to kredyt lombardowy, redyskontowy i techniczny

NBP spełnia różne funkcje które maja na celu zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności sektora bankowego, prowadzi działalność legislacyjną, analityczno-badawczą, informacyjną, edukacyjną, wydawniczą i promocyjną

NIEZALEŻNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO
Bank centralny posiada swobodę w podejmowaniu decyzji dotyczących sposobu osiągania jego celów. Wyróżniamy cztery aspekty niezależności banku centralnego

• Niezależność instytucjonalna- Bank centralny nie może być poddawany presji zewnętrznej czyli kierować się wytycznymi lub otrzymywać polecenia od rządu, parlamentu, czy też innych organów państwa. NBP współdziała z odpowiednimi organami państwa podczas kształtowania i realizacji polityki gospodarczej państwa, zmierzając przy tym do zapewnienia odpowiedniej realizacji założeń polityki pieniężnej a w szczególności

- przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dot. Realizacji polityki pieniężnej
i sytuacji w systemie bankowym

- współdziała z ministrem finansów w opracowaniu planów finansowych państwa

-opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej

-opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego

• Niezależność funkcjonalna- Bank centralny ma uprawnienia do samodzielnego kształtowania polityki pieniężnej i jej realizacji oraz pozostałych funkcji statutowych, co wymaga dysponowania skutecznymi narzędziami administracyjnymi i ekonomicznymi. Niezależność ta odnosi się do podstawowego celu działalności NBP czyli do utrzymania stabilności cen i oznacza niezależność w tej kwestii od sejmu, rządu i prezydenta. Niezależność tą zapewnia NBP konstytucja RP oraz ustawa o NBP, w której określono że organ NBP, jakim jest Rada Polityki Pieniężnej , ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomość sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada polityki pieniężnej składa sejmowi sprawozdanie z wykonywania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

• Niezależność personalna- dotyczy trybu powoływania i odwoływania władz banku( kadencyjność, nieusuwalność w czasie kadencji) oraz długość kadencji. Prezes NBP jest powoływanie i odwoływany przez sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat, a odwoływany jest tylko w przypadkach ustawowo określonych. Np. gdy nie wypełnia swoich obowiązków na skutek choroby, gdy został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa i orzeczenie przez Trybunał Stanu zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienie funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych. NBP kierują członkowie zarządu, których również powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP na okres 6 lat. Członkowie zarządu nie mogą zajmować żadnych innych stanowisk, ani podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską.

• Niezależność finansowa – określają zasady tworzenie i podziału funduszy banku centralnego gdzie rząd lub parlament nie wywierając nacisku finansowego na decyzje banku. NBP podejmuje decyzje na podstawie rocznego planu finansowego a jego funduszami własnymi jest fundusz statutowy który wynosi 1,5 mld zł oraz fundusz rezerwowy, który jest tworzony z 5 % odpisów z zysku NBP i jest on przeznaczony wyłącznie na pokrycie ewentualnych strat bilansowych.

Niezależność banku centralnego obejmuje uprawnienia i odpowiedzialność w zakresie których występują różne rozwiązania dlatego wyróżniamy trzy warianty rozwiązań w podejściu przedmiotowym (czyli za co odpowiada bank centralny)

• Niezależność pełna, która oznacza wyłączność banku centralnego w zakresie kształtowania i realizacji polityki pieniężnej

• Niezależność operacyjna, polega na uprawnieniu banku centralnego do samodzielnego ustalani celów, które są określone w aktach prawnych wyższego rzędu(tj. konstytucji, ustawie), doboru i stosowania metod i instrumentów realizacji polityki pieniężnej.

• Niezależność realizacyjna, czyli uprawnienia banku centralnego jedynie do samodzielnego określania i stosowania metoda oraz instrumentów realizacji polityki pieniężnej

Niezależność banku centralnego wynika z realizacji postanowień Traktatu z Maastricht i jest warunkiem odpowiedniego działanie w strukturze Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

NBP W STRUKTURZE EUROPEJSKIEGO SYSTEMU BANKÓW CENTRALNYCH

Gdy Polska uzyskała członkostwo w Unii Europejskiej, NBP stał się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych i rozpoczął współpracę z Europejskim Bankiem Centralnym oraz pozostałymi bankami centralnymi innych krajów Unii Europejskiej

Europejski System Banków Centralnych(ESBC) obejmuje:
• Europejski Bank Centralny
• narodowe banki centralne wszystkich państw członkowskich UE .

Zadania EBSC (Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Maastricht):

• Osiągnięcie i utrzymanie stabilnego poziomu cen w stresie euro

• Wspieranie ogólnej polityki ekonomicznej UE, ukierunkowanej na wzrostu gospodarczy i zmniejszanie bezrobocia

• Działanie zgodnie z zasadami gospodarki wolnorynkowej, wspierając swobodny przepływ towarów i usług oraz siły roboczej i kapitału, służący rozwojowi konkurencji

• Przyczynianie się do sprawnej realizacji nadzoru nad działalnością instytucji kredytowych oraz stabilności systemu finansowego

Organy Europejskiego banku Centralnego i Europejskiego Systemu banków Centralnych:

• Rada Prezesów – jest najważniejszych organem EBC, gdzie znajdują się wszyscy członkowie Zarządu oraz prezesi krajowych banków centralnych państw strefy euro. Rada określa wytyczne i wydaje niezbędne decyzje do realizacji zadań powierzonych Eurosystemowi, formułuje zasady polityki pienięznej strefy euro.

• Zarząd EBC – w jego skład wchodzi prezes i wiceprezes oraz czterej członkowie wyznaczeni przez szefów państw rządów strefy euro. Odpowiada on za realizację polityki pieniężnej ustalonej przez Radę Prezesów, odpowiednie funkcjonowanie systemu płatności i rozliczeń pieniężnych

• Rada Ogólna EBC składa się z prezesa i wiceprezesa Zarządu oraz prezesów banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE. Spełnia ona funkcje doradcze i koordynacyjne.

Funkcje pieniądza współczesnego:

• powszechny środek płatniczy, ponieważ umożliwia dokonywanie płatności za towary i usługi

• miernik wartości, co oznacza, że wartości wszystkich dóbr wyrażane w pieniądzu stają się ich cenami

• środek wymiany (cyrkulacji) - zastosowanie pieniądza nie wymaga już zachowania jedności czasu i miejsca w transakcjach kupna-sprzedaży. Ponieważ ma miejsce oderwanie w czasie ruchu towaru od ruchu pieniądza następuje rozdzielenie transakcji na dwie wzajemne niezależne transakcje sprzedaży i kupna.

• środek przechowywania wartości (tezauryzacji), co wiąże się z faktem, że przechowywanie nagromadzonych wartości w pieniądzu jest wygodniejsze od gromadzenia np. kosztowności

POLITYKA PIENIĘŻNA
to oddziaływanie na podaż pieniądza, czyli na ilość pieniądza funkcjonującego w gospodarce, oraz na regulowanie jego obiegu w celu zapewnienia równowagi pieniężnej w gospodarce, która to równowaga umożliwia stabilizację warunków prowadzenia działalności gospodarczej i ich prognozowanie oraz podejmowanie decyzji dotyczących inwestowania i konsumpcji.

P. Schaal wyróżnia ustrojową i procesową politykę pieniężną.

• Pieniężna polityka ustrojowa
  czyli polityka pieniężna w znaczeniu szerszym lub systemowa polityka pieniężna) reguluje zasady zaopatrzenia gospodarki w pieniądz, kontrolę systemu bankowego, a także podmioty, cele i narzędzia polityki pieniężnej.
  

• Pieniężna polityka procesowa
  polityka pieniężna w węższym znaczeniu) to kombinacja celów i środków, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem. Pieniężna polityka procesowa realizuje, w ramach pieniężnej polityki ustrojowej, cele polityki pieniężnej, poprzez stosowanie odpowiednich instrumentów i neutralizację impulsów zakłócających gospodarkę pieniężną.

Rodzaje pieniądza występujące w polityce pieniężnej:

• pieniądz banku centralnego, inaczej pieniądz wielkiej mocy, pieniądz rezerwowy, baza monetarna. Ta kategoria pieniądza jest wynikiem pierwotnej kreacji pieniądza.

• pieniądz bankowy, bezgotówkowy, (jest Pochodnym pieniądza banku centralnego) nazywany również pieniądzem depozytowym albo wkładowym, będący wynikiem kreacji wtórnej, która ma miejsce na szczeblu banków komercyjnych. W kreacji pieniądza bankowego szczególną rolę odgrywa stopa rezerw obowiązkowych, której podwyżka ogranicza wielkość kreacji pieniądza bankowego z depozytów. Całkowita podaż pieniądza to iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza.

HIERARCHIA CELÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ obejmuje trzy grupy celów:

• strategiczne mające charakter celów finalnych, kształtujące ogólnoekonomiczną sytuację kraju jak: wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia, stabilność stóp procentowych

• pośrednie, reagujące dokładniej na impulsy wprowadzane poprzez instrumenty operacyjne, ułatwiające kontrolę realizacji polityki pieniężnej, którymi mogą być poziom i struktura stóp procentowych, wielkość agregatów pieniężnych

• operacyjne, czyli te, które bank centralny stara się osiągnąć bezpośrednio w swojej bieżącej działalności, posługując się narzędziami polityki pieniężnej, jak np. pożądana wielkość bazy monetarnej, pożądany poziom stopy procentowej.

Z PUNKTU WIDZENIA ODDZIAŁYWANIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ NA GOSPODARKĘ WYRÓŻNIA SIĘ:

• politykę ekspansywną, która zwiększa płynność banków poprzez obniżanie stóp procentowych i skup weksli skarbowych w ramach polityki otwartego rynku

• politykę restrykcyjną ograniczającą podaż pieniądza, a tym samym zmniejszanie płynności banków poprzez podwyższanie stóp procentowych, sprzedaż papierów wartościowych w ramach polityki otwartego rynku,

• politykę neutralną, która pozwala na swobodę działania.

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ
jest organem NBP odpowiedzialnym za kształtowanie i realizację polityki pieniężnej.

Podstawowe zadania:

• ustalanie wysokości stóp procentowych NBP

• ustalanie stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokości jej oprocentowania

• określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

• zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdania z działalności NBP
  przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP

• ustalanie zasad operacji otwartego rynku

Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej to całokształt przedsięwzięć określających uwarunkowania, w jakich realizowana będzie polityka pieniężna, określenie jej strategii i celów, wybór odpowiednich narzędzi realizacji opracowanych założeń polityki pieniężnej a następnie narzędzi analizy i pomiaru.

Elementy i narzędzia kształtowania i realizacji polityki pieniężnej

Kształtowanie polityki pieniężnej wymaga identyfikacji zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkować wpływających na sytuację gospodarczą i pieniężną kraju, a w rezultacie na wysokość popytu i podaży pieniądza. Wśród uwarunkowań zewnętrznych szczególną rolę odgrywają takie czynniki, jak prognozowany wzrost gospodarczy na świecie, zwłaszcza w strefie euro, antyinflacyjne oddziaływanie procesów globalizacyjnych, przewidywane tempo inflacji i stóp procentowych. Analiza uwarunkowań wewnętrznych koncentruje się na tempie wzrostu gospodarczego w kraju, podaży pracy i wydajności pracy, skali inwestowania w gospodarce, wstrząsach podażowych prowadzących do wzrostu cen, polityce fiskalnej, udziale euro w transakcjach na krajowym rynku walutowym.

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Rezerwa obowiązkowa

• Stopa procentowa

• stopa referencyjna

• stopa lombardowa

• stopa depozytowa

• Operacje otwartego rynku

  • Podstawowe

  • Dostrajające

  • Strukturalne

• Operacje depozytowo-kredytowe

  • depozyt na koniec dnia

  • kredyt lombardowy

• Interwencje walutowe

Klasyfikacja instrumentów polityki pieniężnej
Przyjmując jako kryterium sposób oddziaływania banku centralnego wyróżnia się:

• instrumenty oddziaływania pośredniego, czyli poprzez cenę kapitału pożyczkowego dla banków, do których należą rezerwa obowiązkowa, kredyty refinansowe, operacje otwartego rynku

• instrumenty sterowania bezpośredniego, czyli administracyjne oddziaływanie na podaż pieniądza, zgodnie z preferencjami banku centralnego, do których nalezą: limity kredytowe, kontrola stóp procentowych,

• oddziaływanie perswazyjne, czyli przekazywane przez bank centralny wytyczne i sugestie, które nie są wprawdzie obowiązujące, ale potrzeba zachowania dobrych stosunków z bankiem centralnym wymaga stosowania się do jego zaleceń

Podział instrumentów polityki pieniężnej:

• instrumenty kontroli ogólnej skierowane do całego sektora bankowego jak np. rezerwa obowiązkowa,

• instrumenty kontroli selektywnej skierowane do określonego segmentu sektora bankowego np. banków spółdzielczych, banków hipotecznych.

REZERWA OBOWIĄZKOWA
Ma na celu kształtowanie podaży pieniądza i działalności kredytowej.
Podstawową jej funkcją jest łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp procentowych.
Dotyczy środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, zarówno w złotych, jak i w walutach obcych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank podlegających zwrotowi. Zasady i tryb naliczania oraz utrzymywania rezerwy obowiązkowej ustala Zarząd NBP.

Najważniejsze uregulowania dotyczące rezerwy obowiązkowej:

• stopa rezerwy obowiązkowej

• suma rezerw obowiązkowych

• oprocentowanie rezerwy obowiązkowej

• możliwości pomniejszania rezerwy obowiązkowej,

Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana ze względu na umowny okres przechowywania środków pieniężnych, rodzaj waluty, a także rodzaj dokonywanych operacji finansowych.
W Polsce od kilku lat obowiązuje jedna stopa rezerwy obowiązkowej, która wynosi 3,5%.
Oznacza to, że jest ona nadal wyższa niż ustalona przez EBC w krajach UE, gdzie wynosi 2%.

Suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

• 30% sumy środków pieniężnych od wkładów na żądanie

• 20% sumy środków pieniężnych od wkładów terminowych

Banki pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy obowiązkowej o kwotę stanowiącą równowartość 500 tys. euro, według zasad określonych w ustawie. Zarząd NBP może zwolnić bank z obowiązku utrzymania rezerwy obowiązkowej w okresie realizacji programu postępowania naprawczego.

KREDYTY REFINANSOWE

Zgodnie z uregulowaniami ustawowymi NBP może udzielać bankom kredytu refinansowego w złotych w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. NBP przy udzielaniu kredytu refinansowego uwzględnia zdolność banku do spłaty tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Nie dotyczy to banku, któremu NBP udziela kredytu refinansowego dla realizacji jego programu postępowania naprawczego. Kredyt refinansowy może być udzielony do określonej kwoty w rachunku kredytu, pod zastaw papierów wartościowych lub w innej formie określonej przez Zarząd NBP.

Do kredytów refinansowych zalicza się:

• Kredyt redyskontowy
polega na skupowaniu przez bank centralny weksli, które banki komercyjne odkupiły od swoich klientów.
Podstawą kredytu redyskontowego w Polsce jest ustawowe prawo NBP do przyjmowania od banków weksli do dyskonta (dyskonto - metoda oprocentowania wkładu pieniężnego P, w której odsetki są naliczane na początku okresu na podstawie wartości przyszłej) i redyskonta.
Weksle przyjmowane przez NBP muszą spełniać wymagania określone przez Zarząd NBP. Przykładowo:

- odpowiadać wymogom określonym w ustawie Prawo wekslowe,

- pochodzić z dokonanych obrotów gospodarczych (weksle kupieckie i handlowe),

- posiadać termin płatności w oznaczonym dniu, upływający nie później niż za 3 miesiące od daty przyjęcia do redyskonta,

- być płatne w bankach, w których dłużnicy mają rachunki.

Przyjęcie przez NBP weksli do redyskonta uzależnione jest ponadto od złożenia przez zainteresowane banki - posiadające rachunek bieżący w NBP - we właściwych terytorialnie oddziałach NBP oświadczenia upoważniającego NBP - w razie niezapłacenia w terminie przez dłużnika wekslowego zdyskontowanego weksla - do bezpośredniego zaspokojenia się z rachunku bieżącego tych banków w NBP, w wysokości stanowiącej równowartość kwoty weksla, kosztów protestu oraz odsetek za czas po terminie płatności weksla.

• Kredyt lombardowy
udzielany na krótkie okresy, najczęściej w sytuacji przejściowej utraty płynności płatniczej przez bank komercyjny, pod zastaw płynnego zabezpieczenia (kredyt drogi).
Kredyt lombardowy w Polsce funkcjonuje według poniższych zasad.:

- udzielany pod zastaw papierów wartościowych, którymi są bony skarbowe oraz obligacje skarbowe,

- kwota wykorzystanego kredytu lombardowego nie może przekroczyć 80% wartości nominalnej papierów wartościowych odciążonych zastawem,

- wykorzystanie kredytu lombardowego następuje po ustanowieniu zastawu i złożeniu przez bank deklaracji oraz oświadczenia o poddaniu się egzekucji,

- kredyt lombardowy bank spłaca w następnym dniu operacyjnym po dniu, w którym został udzielony,

- warunkiem udzielenia kredytu lombardowego w danym dniu operacyjnym jest spłata uprzednio wykorzystanego kredytu.

• Kredyt techniczny.
Jest to kredyt wykorzystywany i spłacany w ciągu dnia operacyjnego. Udzielany w walucie krajowej oraz w euro. Kredyty takie nie są oprocentowane, ale muszą być zabezpieczone papierami wartościowymi akceptowanymi przez NBP.
Funkcjonuje według następujących zasad:

- jest to kredyt wykorzystywany i spłacany w ciągu dnia operacyjnego,

- zabezpieczeniem spłaty kredytu technicznego jest przeniesienie na NBP praw ze skarbowych papierów wartościowych,

- przedmiotem przewłaszczenia są bony i obligacje skarbowe,

- kwota kredytu technicznego stanowi 80% wartości nominalnej przewłaszczonych skarbowych papierów wartościowych,

- kredyt techniczny wykorzystany i spłacony w tym samym dniu operacyjnym nie podlega oprocentowaniu.

W przypadku zaistnienia, według oceny NBP, zagrożenia stabilności i integralności systemu bankowego, NBP może wstrzymać udzielanie bankom kredytu technicznego.

Stopa redyskontowa jest stosowana przy zakupie weksli handlowych przez bank centralny od banków komercyjnych. (cena po jakiej po jakiej bank centralny przyjmuje do redyskonta weksle od banków komercyjnych). W wyniku tych operacji następuje wprowadzenie pieniądza urzędowego do obiegu. Im wyższa jest stopa redyskontowa banku centralnego, tym silniejsze jest oddziaływanie banku centralnego na banki komercyjne, gdyż tracą one większą cześć zysku, jaki osiągnęły z tytułu dyskonta (oprocentowania) weksli zakupionych od przedsiębiorstw.

Z polityką monetarną realizowaną przy pomocy stopy redyskontowej wiążą się limity redyskontowe. Są one stosowane przez bank centralny dla banków komercyjnych wówczas, gdy nawet wysoka stopa redyskontowa nie zniechęca banków komercyjnych do realizacji weksli handlowych w banku centralnym.

Stopa lombardowa jest oprocentowaniem kredytu lombardowego udzielonego bankom komercyjnym przez bank centralny. Oprocentowanie kredytu lombardowego jest najwyższe spośród oprocentowania pozostałych kredytów banku centralnego

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Narodowy Bank Polski posiada ustawowe uprawnienia do emitowania i sprzedaży papierów wartościowych, sprzedaży i kupna dłużnych papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku oraz organizowania obrotu papierami wartościowymi, których jest emitentem, jak również skarbowymi papierami wartościowymi.

Na podstawie tych uprawnień bank centralny inicjuje operacje otwartego rynku, stanowiące zespół transakcji kupna i sprzedaży dłużnych papierów wartościowych w celu kształtowania pożądanej podaży pieniądza

Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie zapewniającym realizację przyjętego celu inflacyjnego.

Bank centralny może zawierać:

• transakcje bezwarunkowe (outright) polegające na natychmiastowej, bezwarunkowej, (czyli bez żadnych dodatkowych zobowiązań), sprzedaży lub kupnie papierów wartościowych,

• transakcje warunkowe (covered) obejmują transakcje repo, w których bank centralny kupuje weksle skarbowe od banków komercyjnych, które zobowiązują się do ich odkupienia w przyszłości po określonej cenie i transakcje reverse repo, w których bank centralny sprzedaje weksle skarbowe bankom komercyjnym zobowiązując się jednocześnie do ich odkupienia w ustalonym terminie po określonej z góry cenie.

Rada Polityki Pieniężnej dzieli operacje otwartego rynku na:

• operacje podstawowe w postaci emisji 7-dniowych bonów pieniężnych NBP. Przetargi na bony odbywają się raz w tygodniu, a ich minimalna rentowność określona jest wysokością stopy referencyjnej NBP.

• operacje dostrajające, które mogą zostać podjęte w celu łagodzenia wpływu nieoczekiwanych zmian w poziomie płynności sektora bankowego na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych. Mogą one obejmować operacje absorbujące i zasilające w postaci emisji bonów pieniężnych NBP, operacji repo i reverse repo oraz przedterminowego wykupu bonów pieniężnych NBP,

• operacje strukturalne, przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym, obejmujące emisję obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym.

Minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku określa stopa referencyjna NBP, która wpływa jednocześnie na poziom oprocentowania lokat międzybankowych o porównywalnym terminie zapadalności. To właśnie zmiany wysokości stopy referencyjnej NBP określają kierunek prowadzonej polityki pieniężnej.

POZOSTAŁE INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ
Do pozostałych instrumentów polityki pieniężnej zalicza się
• operacje depozytowo-kredytowe
• interwencje walutowe.

Operacje depozytowo-kredytowe mają na celu ograniczanie skali wahań stopy procentowej rynku międzybankowego overnight i są podejmowane z inicjatywy banków komercyjnych.

Obejmują:

• depozyt na koniec dnia, który pozwala na lokowanie nadwyżek środków w banku centralnym na termin overnight a stopa depozytowa określa dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight,

• kredyt lombardowy, który umożliwia zaciąganie w banku centralnym kredytu na termin overnight, a stopa lombardowa określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym.

Stopa depozytowa określa dolny pułap spadku rynkowych stóp overnight.
Jest stosowana przy lokatach jednodniowych na koniec dnia (overnight).
Depozyty składane w banku centralnym zależą od autonomicznych decyzji banków komercyjnych.

Interwencje na rynku walutowym
W gospodarce polskiej zmiany kursu walutowego wywierają istotny wpływ na inflację. Mogą tym samym zaistnieć okoliczności, w których NBP zadecyduje, że dążenie do stabilizowania inflacji wymaga dokonania interwencji na rynku walutowym.

SYSTEM PŁATNICZY
Systemy płatności wysokokwotowych:

• SORBNET2
  10 czerwca 2013 r., po trwających ponad trzy lata przygotowaniach, Narodowy Bank Polski uruchomił system rozliczeń SORBNET2. W systemie tym prowadzone są rachunki bieżące banków i dokonywany jest rozrachunek międzybankowy dla płatności w złotych. System ten zastąpił działający od 1996 r. system SORBNET. System SORBNET2 jest najważniejszym polskim systemem płatności, w którym rozliczane są operacje polityki pieniężnej, transakcje międzybankowe z rynku finansowego i wysokokwotowe zlecenia klientowskie, a także odbywa się rozrachunek innych systemów płatności. Nowy system SORBNET2, podobnie jak jego poprzednik, jest systemem, w którym zlecenia płatnicze realizowane są zgodnie z zasadą rozrachunku brutto (przetwarzanie zleceń pojedynczo, tj. bez ich wzajemnego kompensowania) oraz zasadą rozrachunku w czasie rzeczywistym (przetwarzanie zleceń na bieżąco w ciągu dnia, a nie w wyznaczonych momentach dnia). Dzięki uruchomieniu SORBNET2 nie tylko nastąpiło unowocześnienie polskiego systemu RTGS, ale także poprawiło się bezpieczeństwo jego działania

• TARGET2 (Trans-European Automated Real-Time Gross Settlement Express Transfer System)
  to paneuropejski system międzybankowych rozliczeń w euro w czasie rzeczywistym. TARGET2 umożliwia szybkie i bezpieczne rozliczenia między bankami z różnych krajów, tym samym wzmacnia płynność europejskiego systemu finansowego. Pozwala bankom redukować koszty rozliczeń i stwarza im możliwość scentralizowanego zarządzania płatnościami. System został uruchomiony pod nadzorem Europejskiego Banku Centralnego w listopadzie 2007 r. NBP przystąpił do niego w dniu 19 maja 2008 r., uruchamiając polski komponent systemu TARGET2 o nazwie TARGET2-NBP. Zgodnie z decyzją Europejskiego Banku Centralnego (EBC) ograniczającą do czterech lat możliwość pośrednictwa banku centralnego w dostępie banków komercyjnych do rozliczeń w systemie TARGET2, pośrednictwo NBP możliwe było maksymalnie do maja 2012 r. Tym samym uczestnicy sukcesywnie migrowali z systemu SORBNET-EUTRO do systemu TARGET2. W dniu 8 czerwca 2009 r. do systemu TARGET2-NBP został przeniesiony rozrachunek systemu EuroELIXIR prowadzony przez KIR S.A..