PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO.

Wybory są najczęściej występującą formą działania narodu w realizacji władzy państwowej. Akt wyborczy łączy się z problematyką suwerenności narodu w dwojaki sposób:

1.) za pomocą jednorazowej władczej decyzji dochodzi do powołania przez społeczeństwo określonych organów państwa,

2.) dokonując wyboru konkretnych osób, opowiadając się za realizacją określonego programu politycznego, wyborcy w sposób pośredni ukierunkowują politykę państwa wpływając na linię postępowania wybranych organów.

Reguły dotyczące sposobu wyłaniania określonych organów wyznacza zasada przedstawicielstwa (reprezentacji). Ramy prawne tych reguł zakreślone są przez prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym, czyli przez całokształt norm prawnych regulujących tryb wyboru konkretnych organów (Sejmu, Senatu, Prezydenta, itd.). Z kolei, prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym, to ogół obywatelskich uprawnień wyborczych wynikających z prawa przedmiotowego.

SYSTEM WYBORCZY.

1.) W znaczeniu szerokim – całokształt zasad i instytucji postępowania wyborczego określonych w normach prawnych i politycznych oraz stosowanych w praktyce.

2.) W znaczeniu wąskim – zasady dotyczące mechanizmu głosowania i ustalenia wyników wyborów.

FUNKCJE WYBORÓW.

Wg ogólnie przyjętych opinii są to:

1.) Funkcja kreacyjno-selekcyjna (kształtowanie składu osobowego określonych organów państwa).

2.) Funkcja polityczno-programowa (wyrażenie preferencji i akceptacji elektoratu do programów politycznych poszczególnych ugrupowań przedstawionych w trakcie kampanii wyborczej).

3.) Funkcja legitymująca (nadanie elektom prawnego i moralno-politycznego tytułu do sprawowania powierzonej im władzy).

4.) Funkcja integrująca (zespolenie zbiorowego podmiotu suwerenności poprzez określenie zasad dotyczących procesu kształtowania jego woli).

Akcentuje się też inne istotne funkcje spełniane przez wybory powszechne; mają one także: wyrażać wolę wyborców, odtworzyć obraz opinii publicznej, wpłynąć na wyłonienie stabilnej większości rządowej.

ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

O demokratyźmie funkcjonujących systemów wyborczych przesądza realizacja zasad określających tryb wyłaniania przez naród określonych organów. Szczególnie doniosłe znaczenie mają podstawowe zasady prawa (systemu) wyborczego, wypracowane w XIX i XX w. przez konstytucjonalizm państw burżuazyjnej demokracji. Zasady te występują w postaci tzw. przymiotników wyborczych, zgodnie z którymi wybory powinny być:

a) powszechne - nie ograniczone występowaniem rozmaitych cenzusów,

b) równe – wykluczające możliwość wielokrotnego głosowania, jak również istnienia rozwiązań różnicujących siłę głosów,

c) bezpośrednie,

d) tajne – wykluczające jawność wyboru prowadzącą do ograniczenia decyzji wyborców. Niektóre państwa uzupełniają te zasady przez wprowadzenie konstytucyjnego wymogu organizowania

wyborów wolnych, i – w zależności od reguł dotyczących podziału mandatów – proporcjonalnych lub

większościowych.

ZASADA POWSZECHNOŚCI.

Określa krąg obywateli, którym przysługuje bierne i czynne prawo wyborcze. Prawo wyborcze czynne ( w znaczeniu przedmiotowym) – ogół przepisów uprawniających obywateli do wpływania na kreowanie organów przez powoływanie ich piastunów w drodze głosowania. Prawo wyborcze bierne (w znaczeniu przedmiotowym) – ogół przepisów określających warunki wybieralności, którym musi odpowiadać obywatel, by mógł kandydować i być wybieranym do określonych organów.

Art. 62 Konstytucji mówi, że „1. Obywatel polski ma prawo (…) wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat”. (Wyjątek, wynikający z nowelizacji ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – prawo do wybierania wyłącznie do rady gminy oraz wójta lub burmistrza albo prezydenta miasta uzyskali obywatele UE niebędący obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na terenie danej rady).

Pozbawionymi czynnego prawa wyborczego są te osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądowym zostały ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

Bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu przysługuje obywatelowi polskiemu, mającemu prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat (Sejm) lub 30 lat (Senat). W 2009 roku dodano w Konstytucji RP w art. 99 ustęp 3 w brzmieniu: „Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego”. Nie mają prawa wybieralności także osoby, wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21 ust. 2 ustawy z 2006 r. – o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-90 oraz treści tych dokumentów.

O urząd prezydencki mogą ubiegać się osoby, które posiadają obywatelstwo polskie, najpóźniej w dniu wyborów kończą 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu (patrz wyżej).

O warunkach biernego prawa wyborczego do organów samorządu terytorialnego Konstytucja nie przesądza. Z ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw wynika, że nie mają prawa wybierania osoby karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego; osoby, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego; osoby, wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności (złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego).

Obywatel UE może być wybierany wyłącznie na radnego gminy, jeśli ma prawo wybierania w wyborach do rady gminy, stale zamieszkuje na obszarze tej gminy i jest wpisany do rejestru wyborców w gminie, nie został pozbawiony praw wyborczych w kraju UE, którego jest obywatelem, nie był karany na obszarze RP za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz nie zapadł wobec niego prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.

Bierne prawo wyborcze w wyborach wójta, burmistrza i prezydenta miasta posiada obywatel polski mający prawo wybieralności do rady gminy, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 25 lat, nie był skazany za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, nie zapadł wobec niego prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego, nie został pozbawiony prawa wybieralności prawomocnym orzeczeniem sądu (niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne). Kandydat na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Na straży realizacji zasady powszechności stoją różnego rodzaju ustalenia, m.in.:

1.) zobowiązanie organów zarządzających wybory do wyznaczenia ich daty na dzień wolny od pracy, po to, aby jak najszersze kręgi społeczeństwa mogły wziąć udział w głosowaniu,

2.) istnienie instytucji rejestru i spisów wyborców, stanowiących podstawę stwierdzenia prawa wyborcy do udziału w głosowaniu,

3.) możliwość głosowania poza miejscem zamieszkania, na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania (z wyjątkiem wyborów samorządowych),

4.) obowiązek organizowania obwodów terytorialnych, obwodów zamkniętych w domach pomocy społecznej, szpitalach, więzieniach, aresztach śledczych, obwodów dla obywateli polskich przebywających za granicą oraz obwodów na polskich na statkach morskich,

5.) umożliwienie udziału w wyborach obywatelom polskim, nie zamieszkującym stale w Polsce, lecz przebywającym w kraju w dniu głosowania,

6.) możliwość udzielenia pomocy osobom niepełnosprawnym w celu ułatwienia im głosowania.

ZASADA RÓWNOŚCI.

Zasada równości praw wyborczych jest bezpośrednią konkretyzacja na gruncie systemu wyborczego ogólnej zasady równości obywateli wobec prawa, jak również zasady równości praw obywatelskich we wszystkich dziedzinach życia politycznego i społecznego (art. 32 Konstytucji). Zasada równości przesądza, na podstawie jakich reguł uprawnione podmioty będą korzystały z przysługujących im praw wyborczych: czy prawa te będą jednakowe dla wszystkich, czy też zróżnicowane. Zgodnie z brzmieniem przyjętych w III RP ordynacji na równość praw wyborczych obywateli składają się 2 elementy:

1.) równość formalna – każdemu wyborcy przysługuje taka sama liczba głosów,

2.) równość materialna – siła głosu każdego wyborcy jest równa.

Ad. 1) Ordynacja wyborcza do Sejmu i Senatu RP z 2001 r. stanowi, że „głosować można tylko raz” (w odróżnieniu od wcześniejszych ordynacji, które mówiły, że „Każdy wyborca ma jeden głos”). Zmiana ta wynikła z faktu, iż w wyborach do Senatu wyborca może wybierać, w zależności od okręgu, od 2 do 4 senatorów. Podobne sformułowanie zawiera ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – „w wyborach do każdego z organów (…) można głosować tylko jeden raz”.

Przestrzeganie zasady równości deklaruje także ustawa o wyborze Prezydenta RP („wyborca oddaje głos na jednego z kandydatów”) oraz ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta („wyborca może oddać głos tylko na jednego kandydata”). Różna liczba głosów w wyborach do Senatu i organów stanowiących samorządu terytorialnego nie różnicuje wpływu poszczególnych wyborców na wyniki wyborów w danym okręgu wyborczym.

Ordynacje wyborcze formułują gwarancje mające zabezpieczać równość formalną. Należy do nich zaliczyć, m.in. to, że:

1.) wyborca może być ujęty tylko w jednym rejestrze wyborców, na podstawie którego sporządzany jest spis wyborców dla konkretnie mających nastąpić wyborów. Spis taki obejmuje dany obwód głosowania, co wyklucza wielokrotne głosowanie tej samej osoby w kilku obwodach,

2.) każdy wyborca potwierdza własnoręcznym podpisem fakt otrzymania od komisji obwodowej karty do głosowania. Zapobiega to możliwości kilkakrotnego pobrania karty, a tym samym oddania wielu głosów w jednym obwodzie,

3.) komisja obwodowa ma obowiązek opieczętowania wszystkich kart do głosowania. Zapobiega to możliwości wielokrotnego głosowania przez osoby, które w nielegalny sposób zdobyły karty do głosowania.

Ad. 2) „Siła głosu każdego wyborcy jest równa” – na taką samą liczbę mieszkańców (wyborców) w danym okręgu wyborczym przypadać powinna taka sama liczba przedstawicieli, co na równą liczbę mieszkańców (wyborców) w innym okręgu wyborczym. Zasada ta ma wyeliminować stosowanie geografii (geometrii) wyborczej, której celem może być niwelowanie wpływów politycznych określonych ugrupowań lub środowisk społecznych. Konstytucja III RP nie zawiera gwarancji zabezpieczających stosowanie zasady równości w sensie materialnym. Kwestie te regulują przepisy ustawowe zawarte w ordynacjach wyborczych. Dla zapewnienia materialnej równości prawa wyborczego, szczególnie ważne znaczenie mają trzy elementy:

1.) ustalanie normy przedstawicielstwa,

2.) kształt i wielkość okręgów wyborczych,

3.) zasady ustalania wyników wyborów.

Zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej z 2001 r., ustalenia liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oraz podziału województw na okręgi wyborcze dokonuje się wg jednolitej normy przedstawicielstwa, obliczanej przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólną liczbę wybieranych posłów (460). Oznacza to, że jeden mandat poselski powinien przypadać na tak obliczoną liczbę mieszkańców.

W wyborach do Senatu wybiera się od 2 do 4 senatorów, zaś okręgiem wyborczym jest województwo bądź jego część. Stąd też jeżeli województwo nie jest jednym okręgiem wyborczym, to liczbę senatorów wybieranych w okręgu ustala się na podstawie jednolitej wojewódzkiej normy przedstawicielstwa, dzieląc liczbę mieszkańców województwa przez liczbę senatorów wybieranych w danym województwie.

Na gruncie materialnej równości prawa wyborczego istotne znaczenie ma struktura oraz wielkość okręgów wyborczych. Duże rozdrobnienie okręgów wyborczych zwiększa szanse ugrupowań silnych (i odwrotnie), gdyż wzrasta wówczas tzw. próg naturalny, czyli podwyższeniu ulega najniższy procent głosów, który w praktyce przesądza o uzyskaniu w danym okręgu jednego mandatu. Ordynacja wyborcza z 2001 r. zmniejszyła liczbę okręgów z 52 do 41 (w których wybiera się od 7 do 19 posłów). Takie rozwiązanie wydaje się szczególnie korzystne dla partii o średnim poparciu społecznym.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI.

Polega na tym, że wyborcy w drodze głosowania sami – bez żadnego pośrednictwa przesądzają w sposób ostateczny i decydujący o składzie wybieranego organu. Wybory bezpośrednie określane są mianem wyborów jednostopniowych, w odróżnieniu od wyborów pośrednich – dwu bądź wielostopniowych, gdzie wyborcy nie rozstrzygają sami o składzie wybieranych organów, lecz powierzają tę funkcję wybranym przez siebie „elektorom” lub „delegatom”. Aktualnie, Konstytucja wyraźnie wymienia zasadę bezpośredniości w odniesieniu do wyboru wszystkich organów czerpiących swe umocowanie z powszechnej woli narodu.

System głosowania, jest to przyjęty w ordynacjach sposób głosowania w zależności od charakteru list

kandydatów oraz możliwości, jakie są pozostawione wyborcy w momencie głosowania. Najkorzystniejszy

– z punktu widzenia zasady bezpośredniości - jest system jednomandatowych okręgów wyborczych, w których głosowanie odbywa się na indywidualnie oznaczonych kandydatów (tzw. głosowanie imienne); system ten powoduje bowiem, że o konkretnym, personalnym składzie wybieranego organu decydują wyborcy. Rozwiązanie takie obowiązuje w Polsce w odniesieniu do wyborów Prezydenta RP, oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. W wyborach do Senatu i do rad gmin do 20 tys. mieszkańców głosuje się, co prawda, systemem większościowym, mając możliwość wskazania kilku kandydatów (2-4 senatorów, bądź 1-5 radnych), ale ponieważ rywalizacja toczy się tutaj pomiędzy konkretnymi kandydatami, to sytuacja jest analogiczna, jak w przypadku okręgów jednomandatowych.

Inaczej sytuacja wygląda w wyborach do Sejmu i do rad gmin (w jednostkach powyżej 20 tys. mieszkańców), rad powiatów oraz sejmików województw. Obowiązuje tutaj system głosowania spersonalizowanego. Sprowadza się on do tego, że wyborca głosuje na określoną listę kandydatów, stawiając znak obok nazwiska jednego z kandydatów tej listy przez co wskazuje jego pierwszeństwo do otrzymania mandatu. Dodać należy, iż kandydat mający prawo do obsadzenia danego mandatu może go ustąpić innemu kandydatowi z tej samej listy, co z całą pewnością narusza zasadę bezpośredniości. Zasadę tę naruszają także:

- 5% klauzula zaporowa wymagana do uzyskania mandatów w okręgu, co może spowodować sytuację, iż głos wyborcy może przyczynić się uzyskania mandatu przez nieokreślonego kandydata danej organizacji, w niewiadomo którym okręgu wyborczym,

- teoretyczna możliwość uzyskania mandatów przez kandydatów z list okręgowych, , na których nikt nie głosował.

Jak widać z powyższych zapisów sam system wyborów jednostopniowych nie wyczerpuje zasady bezpośredniości. Zasada ta ma przecież wyrażać faktyczny wpływ wyborcy na wybór preferowanego przez niego kandydata.

Wg profesora Jerzego Buczkowskiego istnienie wymogu głosowania osobistego, nie powinno być uznawane za element zasady bezpośredniości. Obowiązek ten w Polsce utrzymany jest jeszcze tylko na gruncie wyborów parlamentarnych. W wyborach na Prezydenta RP oraz wyborach samorządowych istnieje również możliwość oddawania głosu przez pełnomocnika, którego mogą ustanowić wyborcy niepełnosprawni (posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bądź orzeczenie organu rentowego) oraz osoby, które najpóźniej w dniu wyborów kończą 75 lat.

ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA.

Zasada tajności głosowania ma zapewnić wyborcy pełną swobodę wyrażania woli w akcie wyborczym i tym samym zagwarantowanie mu bezpieczeństwa, że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go negatywne konsekwencje. W doktrynie podkreśla się, że nie ma żadnych sankcji za niewypełnienie przez wyborcę nakazów wiążących się z procedurą oddawania głosu (w tym głównie udania się do pomieszczenia za osłoną i oddawania głosu w sposób inny niż opisany w ustawie). Naruszenie tej procedury nie powoduje nieważności oddanego głosu. Ewentualna sankcją za naruszenie określonych w ordynacjach procedur wiążących się z głosowaniem, mogłoby być wyłącznie wniesienie protestu zarzucającego komisji obwodowej tolerowanie w lokalu wyborczym ostentacyjnie jawnego głosowania, mającego formę agitacji wyborczej, gdyż ta jest w siedzibie komisji ustawowo zakazana.

Obowiązujące przepisy ustaw wyborczych III RP zabezpieczają tajność głosowania głównie przez:

1.) obowiązek urządzenia w każdym lokalu wyborczym miejsc zapewniających tajność głosowania (osłoniętych kabin lub parawanów stołowych),

2.) obowiązek komisyjnego (przy udziale mężów zaufania) sprawdzenia przed rozpoczęciem głosowania, czy urna jest pusta, a następnie jej zamknięcie i opieczętowanie,

3.) karta do głosowania może być zadrukowana tylko po jednej stronie, a wielkość i rodzaj czcionek powinny być jednakowe dla oznaczeń wszystkich kandydatów (list),

4.) wyborca wrzuca do urny kartę do głosowania w taki sposób, aby strona zadrukowana nie była widoczna.

Ścisłej realizacji zasady tajności głosowania niezbyt sprzyja stosowanie w głosowaniu drugiej urny, tzw. urny pomocniczej. Urna ta przeznaczona jest wyłącznie do wrzucania kart do głosowania przez wyborców w obwodach głosowania w szpitalach i zakładach pomocy społecznej. Wrzucenie do niej karty do głosowania wymaga obecności przy tej czynności co najmniej dwóch osób wchodzących w skład obwodowej komisji wyborczej, zgłoszonych przez różne komitety wyborcze.

Naruszenie przepisów o tajności głosowania i zapoznawanie się, wbrew woli wyborców z treścią ich głosów jest przestępstwem zagrożonym karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.

ZASADA WOLNOŚCI WYBORÓW.

Aktualny stan braku wymienienia przez Konstytucję RP zasady wolności wyborów nie oznacza, że wybory nie odbywają się w myśl jej reguł. Aspekt polityczny tej zasady, wyrażający się w podkreśleniu odmienności wyborów przeprowadzanych w III RP już wielokrotnie był realizowany i jest powszechnie realizowany. Natomiast aspekt jurydyczny, sprowadzający się m.in. do: zgłaszania kandydatur, swobody tworzenia i działalności partii politycznych, prowadzenia kampanii wyborczej, udziału w wyborach i wyrażania woli przez wyborców w tajnym głosowaniu – może być wyprowadzony wprost z norm konstytucyjnych (np. art. 2 traktujący o demokratycznym państwie prawnym czy art. 11 formułujący zasadę pluralizmu politycznego). Uszczegółowienie przepisów Ustawy Zasadniczej dotyczących tej kwestii następuje w treści ordynacji wyborczych jak i innych ustaw (np. w ustawie o partiach politycznych, w prawie o stowarzyszeniach, itd.).

SYSTEMY USTALANIA WYNIKÓW WYBORÓW.

Rezultat przeprowadzonych wyborów zależy od przyjętego w danym państwie systemu wyborczego sensu stricto, a zatem od określonej współzależności między liczbą głosów oddanych na poszczególne listy lub poszczególnych kandydatów, a wynikami wyborów. Historycznie ukształtowały się dwa systemy ustalania wyników wyborów: większościowy i proporcjonalny. Istota systemu większościowego (najstarszego systemu wyborczego na świecie) sprowadza się do tego, że mandat (mandaty) w okręgu wyborczym przypadają temu stronnictwu (kandydatowi), które zdobywa większą liczbę głosów. System ten może występować w dwóch odmianach: większości względnej (wygrywa ten, kto zdobędzie najwięcej głosów) i bezwzględnej (zwycięża ten, kto otrzyma więcej niż połowę ważnie oddanych głosów). Celem zasadniczym systemu większościowego jest wyłonienie parlamentu o zdecydowanej zwartej większości, chociaż za cenę określonej deformacji rzeczywistego układu sił politycznych w społeczeństwie. W Polsce system większościowy funkcjonuje w wyborach do Senatu (większość względna), Prezydenta RP, wójta, burmistrza i prezydenta miasta (większość bezwzględna) oraz wyborach do rad gmin w gminach do 20 tys. mieszkańców (większość względna).

System proporcjonalny polega na tym, że uczestniczącym w wyborach podmiotom, przyznaje się taką liczbę mandatów, która pozostaje w proporcjonalnym stosunku do liczby ważnie oddanych na nie głosów. W doktrynie wskazuje się, iż główną wadą tej zasady jest możliwość doprowadzenia do

znacznego rozproszenia sił w parlamencie, co utrudnia a czasami wręcz uniemożliwia wyłonienie stabilnego rządu. Ta wada może być niwelowana przez wprowadzanie tzw. klauzul zaporowych (progów wyborczych), eliminujących z parlamentu ugrupowania najsłabsze. Taki zabieg powoduje jednak pewne naruszenie samej istoty systemu proporcjonalnego. Przyznać jednak trzeba, że założenie skonstruowania systemu wyborczego, który doprowadziłby do odzwierciedlenia preferencji wyborczych w 100% ma charakter utopijny. W Polsce system proporcjonalny funkcjonuje w wyborach do Sejmu, do rad gmin powyżej 20 tys. mieszkańców, rad powiatów i sejmików wojewódzkich.

Przyjęcie proporcjonalnego systemu ustalania wyników wyborów, powoduje również konieczność przyjęcia określonej metody ustalania wyników wyborów. Pod pojęciem tych metod rozumie się matematycznie określone sposoby przekładania liczby określonych głosów na liczbę uzyskanych mandatów przez daną partię (ugrupowanie) wedle z góry ustanowionych reguł.

W Polsce nowelizacja ordynacji wyborczej do Sejmu z 2002 r. przywróciła metodę belgijskiego matematyka Victora d’Hondta. Polega ona na tym, że liczby głosów ważnie oddanych na poszczególne listy, dzieli się przez kolejne liczby naturalne (1,2,3,4, itd.) do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy. Każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w ten sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych. Najlepiej wyjaśni tę metodę przykład:

załóżmy, że w wyborach udział wzięły 3 partie A, B i C. Partia A otrzymała 1000 ważnych głosów, partia B – 580 a partia C – 260. Załóżmy również, że do rozdzielenia jest 7 mandatów. Na początek podzielmy liczbę głosów poszczególnych partii przez kolejne liczby naturalne:

PARTIA A	PARTIA B	PARTIA C
1000 : 1 = 1000	580 : 1 = 580	260 : 1 = 260
1000 : 2 = 500	580 : 2 = 290	260 : 2 = 130
1000 : 3 = 333	580 : 3 = 193	260 : 3 = 86
1000 : 4 = 250	580 : 4 = 145	260 : 4 = 65
1000 : 5 = 200	580 : 5 = 116	260 : 5 = 52

Mandaty (w naszym przypadku ich liczba wynosi 7) otrzymują te partie, których ilorazy są kolejno największe (czyli w przypadku 7 mandatów – 7 największych ilorazów). Z tabelki widać, że w tym przypadku partia A otrzymuje 4 mandaty, partia B – 2 a partia C – 1 mandat.

Metoda d’Hondta premiuje ugrupowania silne otrzymujące największą ilość głosów. Oprócz wyników wyborów do Sejmu, metodą tą ustala się także wyniki wyborów do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Jeszcze kilka lat temu w Polsce stosowana była metoda francuskiego matematyka A. Sainte-Lague’a. Metoda ta występuje w dwóch odmianach:

- klasycznej – głosy dzielimy przez cyfry nieparzyste, a pierwszym dzielnikiem jest 1 (metoda korzystna

dla ugrupowań słabszych),

- zmodyfikowana – wprowadzająca jako pierwszy dzielnik liczbę 1,4 (metoda korzystna dla ugrupowań o średnim poparciu społecznym).