PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY

CZĘŚĆ I - PIENIĄDZ

DEFINICJA PIENIĄDZA – najpełniejszą podał Gustaw Schmoller: niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego pienądz jest prawnie określonym, powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym, który może wyrażać, przechowywać, przekazywać wartość dóbr i usług, i którego wartość powinna być ściśle związana z wartością produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju

PIENIĄDZ – środek wymiany, za pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

FUNKCJE PIENIĄDZA:

- środek wymiany (cyrkulacji)

- jednostka rozrachunkowa – miernik wartości towarów i usług – jest to jednostka w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia

- środek przechowywania wartości (tezauryzacji) – można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.

- środek płatniczy - miernik odroczonych płatnści – funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie

PODAŻ PIENIĄDZA – to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Podaż pieniądza podlega regulacjom państwa. Państwo za pośrednictwem banku centralnego oraz różnych agend i instytucji rządowych ma istotny wpływ na wielkośc emisji pieniądza, formy, w jakich pieniądz jest emitowany oraz na cele, które dzięki kolejnym emisjom zamierza się osiągnąć.

RODZAJE PIENIĄDZA:

- pieniądz towarowy (np. złoto, muszelki, skóry itp.)

- pieniądz symboliczny (banknoty, monety)

- pieniądz bezgotówkowy

CECHY PIENIĄDZA:

- powszechnie akceptowany

- podzielny

- rzadki

- trwały

POPYT NA PIENIĄDZ – to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Wielkość popytu na pieniądz zależy od takich czynników jak:

- wielkość produkcji różnych dóbr

- liczba zawieranych transakcji

- przeciętny poziom cen produktów i usług

- nominalna i realna stopa oprocentowania środków pieniężnych

- koszt posiadania pieniądza

- koszt zmiany jednych aktywów na drugie

CZYNNIKI DETERMINUJĄCE POPYT NA PIENIĄDZ (RODZAJE):

- popyt transakjcyjny – wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług (,,wiem, że czekają mnie transakcje i muszę posiadać odpowiednie zasoby pieniądza transakcyjnego, aby móc je zrealizować’’)

- popyt przezornościowy – wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów i usług (,,oprócz transakcji, o których wiem, że nastąpią, mogę potrzebować środków pieniężnych na dodatkowe transakcje, których nie jestem pewien’’)

- popyt spekulacyjny – wiąże się z posiadaniem pieniądza w nadziei na przyszłe dochody wyniakjące ze spadku cen alternatywnych w stosunku do pieniądza aktywów oraz innych ewentualnych okazji do korzystnych lokat pieniądza. (,,mogę tak alokować posiadane zasoby pieniężne, aby uzyskać dodatkowy zysk; niestety wraz ze wzrostem zysko rośnie także ryzyko’’)

ZŁOTNICY I POCZĄTKI SYSTEMU BANKOWEGO

- sztabka złota – pełniły funkcję pieniądza

- pierwsi bankierzy – złotnicy

- dokumenty potwierdzające prawa własności złota nazwano – czekami

- sumę przechowywaną u złotnika nazywano wkładem (depozytem)

- pierwszy kredyt bankowy

- rezerwy – ilość złota pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli wkładów.

- stopa rezerw – stosunek rezerw do wkładów. (im niższa stopa rezerw, tym więcej kredytów udziela złotnik. Wraz ze zmniejszającą się ilością złota w skarbcu – podejmoiwane jest coraz większe ryzyko niewypłacalności.

POWSTANIE I FUNKCJE BANKÓW

POJAWIENIE SIĘ BANKÓW I ROZWÓJ SYSTEMU BANKOWEGO:

- pierwszą formą operacji finansowych, leżącą u źródeł powstania systemu bankowego była lichwa. Lichwiarze wykorzystując trudną sytuację pożyczkobiorcy oraz biorąć pod uwagę ogromne ryzyko płynące z potencjalnej niewypłacalności dłużników pożyczali pieniądz i towary w zamian za wysokie odsetki.

PODSTAWOWE FUNKCJE BANKÓW:

- przyjmowanie depozytów w zamian za odestki

- świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego

- udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych

- kreacja pieniądza

FUNKCJA BANKU CENTRALNEGO :

1.Bank centralny pełni funkcje banku emisyjnego tzn. żę jest bankiem uprawnionym do emisji pieniądza, czyli drukowania go i wprowadzania w obieg. Ma prawo również emitowania Bankowych Papierów Wartościowych.

2.Bank centralny pełni funkcję banku banków tzn. że nadzoruje operacje banków komercyjnych, udziela im kredytów w trudnych sytuacjach, np. niedoboru gotówki. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, tzn. sumy pieniędzy, które banki komercyjne są zobowiązane trzymać w banku centralnym

3. Bank centralny pełni funkcję banku państwa, tzn. że gromadzi dochody i realizuje wydatki państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, gromadzi rezerwy złota i dewiz.

INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO NA ODAŻ PIENIĄDZA:

a)Zmiany stopy rezerw obowiązkowych:

określenie przez bank centralny stopy rezerw obowiązkowwych polega na ustaleniu stosunku minimalnego rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do ogólnej sumy wkłądów zgromadzonych w banku.

Rezerwy obowiązkowe są w pewnym sensie formą podatku, który bankowi centralnemu płacić muszą banki komercyjne.

Bank centralny może podwyższać lub zmniejszać stopy rezerw obowiązkowych, przez co skutecznie reguluje podaż pieniądza.

REZERWY OBOWIĄZKOWE – są przymusowymi lokatami, nie przynoszącymi bankom komercyjnym dochodu.

Wysokość rezerw, jaką banki muszą utrzymywać, wyrażoną jako procent ich całkowitych depozytów, nazywamy STOPĄ REZERW OBOWIĄZKOWYCH.

Bank centralny wyznacza stopę rezerw obowiązkowych, czyli określa, jaką część każdego depozytu banki komercyjne muszą przeznaczyć na rezerwę obowiązkową.

Przykład:

b) Zmiany stóp procentowych:

STOPA REDYSKONTOWA – jest stopą procentową pobieraną przez bank centralny od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli lub innych paphierów wartościowych.

Wysokość stopy redyskontowej wpływa na wielkość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym.

Wzrost stopy redyskontowej podnosi koszt kredytu, prowadzi do spadku rezerw banków komercyjnych i ogranicza ich działalność kredytową.

Odwrotne skutki przynosi obniżanie stopy redyskontowej. Następuje wtedy spadek kosztów kredytu, co skłania banki do rozszerzania działalności kredytowej i powiększania rezerw bankowych.

c) Operacje rynku otwartego:

instrument ten polega na tym, ze bank centralny sprzedaje lub kupuje papiery wartościowe. Sprzedaż papierów wartościowych prowadzi do zmniejszenia ilości pieniędzy w obiegu, czyli podaży pieniądza. Skupowanie przez bank centralny papierów wartościowych zwiększa podaż pieniądza na rynku czyli ich ilości w obiegu.

STOPY PROCENTOWE BANKU CENTRALNEGO

STOPA REFERENCYJNA – najniższe oprocentowanie krótkoterminowych papierów wartościowych sprzedawanych przez bank centralny banko komercyjnym, w ramach operacji otwartego rynku. Stopa referencyjna określa minimalne oprcentowanie operacji otwartego rynku – wpływa więc również na oprocentowanie innych instrumentów. Jest nazywana także stopą interwencyjną lub też stopą repo.

STOPA LOMBARDOWA – stopa procentowa, według której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek papierów wartościowych.

STOPA DEPOZYTOWA – oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne 3w banku centralnym

STOPA REDYSKONTOWA – stopa procentowa stosowana w przypadku redyskonta przez bank centralny weksli (lub innych papierów wartościowych) zdyskontowanych przez banki komercyjne

STOPA DYSKONTOWA – stopa procentowa stosowana w rachunku zaktualizowanej wartości przyszłych strumieni pieniężnych (płatności, dochodów). Praktyczne zastosowanie znajduje ona najczęściej w operacjach dyskonta terminowych papierów wartościowych (np.weksli), a także w niektórych metodach rachunku efektywwwnnności inwestycji oraz wyceny wartości kapitału rzeczowego i finansowego. Wysokość stopy dyskontowej jest ustalana przez banki komercyjne dokonujące dyskonta terminowych papierów wartościowych i jest zawsze wyższa od stopy redyskontowej banku centralnego

->Mnożnik depozytowy M_D - określa górną granicę kreacji pieniądza bankowego. Ukazuj jaką maksymalną wartość oieniądza kredytowego może wykreować system bankowy z każdej wprowadzonej do niego złotówki przy założeniu, że banki komercyjne utrzymują wielkość rezerw pieniężnych na poziomie stopy rezerw obowiązkowych, a wszelkie środki pieniężne uzyskane w postaci kredytów w całości przekazywane są w depozyty bankowe (założenie braku ,,wycieku’’ gotówki z systemu bankowego)

M_{D =} $\frac{1}{R}$

R – stopa rezerw obowiązkowych

->Mnożnik kreacji pieniądza Mkp – wyraża zmiany w globalnej podaży pieniądza (Ms) wywołane zmianami bazy monetarnej (Bm)

Mkp = $\frac{\text{Ms}}{\text{Bm}}$

->Podaż pieniądza (Ms) to inaczej suma gotówki w obiegu (Mg) i depozytów (wkłady) na żadanie (Md) (avista)

Ms = Mg + Md

-> Baza monetarna to suma gotówki w obiegu (Mg) i rezerw gotówkowych systemu bankowego (Mr)

Bm = Mg + Mr

Jeśli nie ma informacji w zadaniu na temat wycieków itp. Wtedy Mkp = M_D

->Ilościowe równiania wymiany Fishera:

1.) M*V = P *T - podstawowy

2.) M*V = P*Q - zmodyfikowany

3.) M*V = P*Y – zmodyfikowany

gdzie:

M – ilość pieniądza w obiegu (podaż)

V – prędkość obiegu pieniądza

P – przeciętny poziom cen

T – wolumen (ilość) towarów będących przedmiotem transakcji

T=Q (liczba transakcji) zawartych w danym okresie = Y (dochód narodowy), czyli wielkość produkcji jaka została wytworzona w danym okresie