INTEGRACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Definicja INTEGRACJI
Słowo "integracja" pochodzi z języka łacińskiego i oznacza, jak podaje Słownik wyrazów obcych "zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z części. Integracja może być ekonomiczna, polityczna, społeczna ...„
Integracja w pedagogice oznacza "dać szansę wspólnego przebywania, uczenia się i zabawy wszystkim dzieciom".
Misją INTEGRACJI jest poprawa sytuacji osób z niepełnosprawnością, kształtowanie świadomości obywatelskiej, działanie na rzecz wyrównywania szans oraz integracji społecznej.
Społeczna integracja osób niepełnosprawnych stanowi humanitarny nurt przemian społecznych na rzecz tych osób, przeciwstawiając się ich izolacji i dyskryminacji. (A.Maciarz 1999, s.11). Już prawie od trzydziestu lat urzeczywistniana jest w naszym społeczeństwie idea integracji osób niepełnosprawnych, zdobywająca powszechną akceptację.
Celem społecznej integracji osób niepełnosprawnych :
- jest tworzenie w naturalnym środowisku społecznym warunków dla ich rozwoju, nauki, pracy i spędzania czasu wolnego (A. Hulek).
W. Dykcik traktuje społeczną integrację, jako ruch społeczny i edukacyjny przypisując jej takie cele, jak:
przeciwdziałanie tendencjom segregacyjnym,
izolacyjnym,
stygmatyzacji (etykietowania),
nietolerancji,
dyskryminacji osób niepełnosprawnych.
Równocześnie uważa, że społeczna integracja osób niepełnosprawnych wyraża się w dążeniu do stworzenia tym osobom możliwości pełnego lub częściowego włączenia się do normalnego życia, dostępu do wszystkich instytucji i usług, z których korzystają pełnosprawni (W. Dykcik).
Pomimo wielu podejmowanych w ostatnich latach inicjatyw na rzecz osób niepełnosprawnych nadal istnieje szereg barier społecznych, które utrudniają i ograniczają szanse tych osób na czynne uczestnictwo w życiu społecznym.
Przezwyciężanie wielu z nich w dużej mierze zależy od stosunku rodziców do niepełnosprawności swego dziecka, gdyż idei integracji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie nie można realizować bez udziału ich rodzin.
Rodzina małą grupą społeczną, niezastąpioną w stwarzaniu warunków dla prawidłowego rozwoju dziecka. Jest ona „kolebką” rozwoju osobowości każdego człowieka. To rodzina wprowadza dziecko w świat wartości kulturalnych i społecznych, kształtuje uczucia i postawy wobec członków rodziny i otaczającego świata, przygotowuje do uczestnictwa w życiu dorosłych.
Aby można było mówić o społecznej integracji dzieci upośledzonych intelektualnie należy zdawać sobie sprawę, iż w pierwszej kolejności dokonuje się ona w środowisku rodzinnym.
W rodzinie dziecko niepełnosprawne otrzymuje elementarną wiedzę o otaczającej rzeczywistości, nabywa wzory społecznych form zachowania się, kształtuje podstawowe kompetencje społeczne i nawyki niezbędne w życiu (Maciarz, Hulek, Pilecka).
Nie ulega wątpliwości fakt, iż urodzenie się dziecka upośledzonego wywołuje kryzys w funkcjonowaniu rodziny.
W. Wolfenberg wyróżnia trzy następujące po sobie kryzysy w funkcjonowaniu rodziny:
* kryzys nowości – charakteryzujący się wystąpieniem szoku po narodzinach dziecka upośledzonego, koniecznością zmian planów życiowych,
* kryzys osobistych wartości – z pojawieniem się konfliktu uczuć „miłość mojego dziecka”, i „odrzucenia dziecka upośledzonego”, postaw nadopiekuńczych i odrzucających,
i wreszcie ostatni, trwający do końca życia
* kryzys rzeczywisty – związany ze zmaganiem się z trudnościami życia codziennego (S. Kowalik).
Stosunek do osób niepełnosprawnych:
na przestrzeni wieków zmieniał się od pełnej wrogości (połączonej nawet z selekcją niepełnosprawnych jednostek) do względnej akceptacji.
Integracja jest niejako kolejnym etapem tych zmian. Wyraża się to przez akceptację (w większym lub mniejszym stopniu) i dostrzeganie miejsca ludzi niepełnosprawnych w społeczeństwie, w dostrzeganiu ich potrzeb życiowych, zawodowych, edukacyjnych.
Początek rodzenia się idei integracji przypada na lata sześćdziesiąte, ale wprowadzanie jej w życie odbywało się w różnych krajach w różnym tempie.
Przez wiele lat osoby niepełnosprawne (fizycznie, intelektualnie, przewlekle chorzy) były w naszym społeczeństwie izolowane.
Obecnie jest jeszcze bardzo wielu ludzi, którzy w zetknięciu z osobami niepełnosprawnymi odczuwają i okazują zażenowanie, litość itp.; nie wiedzą jak się zachować.
Takie reakcje niestety sprawiają osobom niepełnosprawnym olbrzymią przykrość i bardzo często są "ciężarem" większym niż sama choroba. To bardzo wielu z nich nie pozwala czuć się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa.
W pedagogice specjalnej według A. Hulka
integracja:
"wyraża się w takim wzajemnym stosunku pełnosprawnych i niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa (...), i w których stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego, wszechstronnego rozwoju.
Integracja pozwala więc być osobie niepełnosprawnej
sobą wśród innych.
Integracja w takim znaczeniu może mieć zastosowanie do wszystkich sfer życia jednostki niepełnosprawnej - życia rodzinnego, kształcenia ogólnego i zawodowego, pracy, czasu wolnego, aktywności społecznej i politycznej itp."
Integracja w procesie wychowania może przebiegać w rodzinie, szkole i szerszym środowisku wśród rówieśników i osób dorosłych.
Integracja przechodzi przez wiele etapów
- od obojętnego traktowania, tolerowania i naturalnego przyjęcia, aż do świadomego akceptowania. Złożoność problemu jest tym większa, im głębsza jest niepełnosprawność
Integracja w szerszym środowisku, zarówno wśród rówieśników jak i dorosłych, może przebiegać w formie zorganizowanej lub niezorganizowanej.
Formami zorganizowanymi są np.
koła sportowe,
wycieczki,
zabawy w szkole.
Formy niezorganizowane występują w czasie dowolnych spotkań i zabaw z kolegami z sąsiedztwa, szkoły, ulicy oraz podczas kontaktów z dorosłymi sąsiadami czy osobami przypadkowo spotkanymi
W środowisku lokalnym integracja osób niepełnosprawnych zachodzi w trzech, wzajemnie warunkujących się płaszczyznach: psychologicznej, pedagogicznej i socjologicznej.
A. Warnock wyróżnił trzy rodzaje i funkcje integracji:
1) Integracja lokalizacyjna - fizyczna lub związana z używaniem wspólnego wyposażenia - polega na umieszczeniu dzieci ze specjalnymi potrzebami wśród uczniów uczestniczących w procesie edukacji masowej i na korzystaniu przez nie ze wspólnych środków;
2) Integracja socjalna - polega na tym, że obie grupy rozwijają kontakty i rozumieją swoje potrzeby (ważne ze względów psychofizycznych);
3) Integracja funkcjonalna - obejmuje integrację fizyczną, ale łączy grupy dla pewnych konkretnych zajęć, które są ważne dla obu grup.
Podobne ujęcie prezentuje Bricker, który uzasadnia integrację z trzech punktów widzenia:
1) społeczno - etycznego – niepełnosprawność jest względna i zdeterminowana sytuacyjnie. Równe szanse dla wszystkich są prawem, a nie przywilejem. Grupom spychanym na margines (niepełnosprawnym) dany będzie coraz większy udział w głównym nurcie spraw ludzkich. Integracja daje również możliwość zmiany nastawień społecznych w stosunku do niepełnosprawnego dziecka.
2) prawno - ustawodawczego - ten aspekt integracji wpisuje wyżej wymienione założenia w system prawny, który gwarantuje (lub przynajmniej powinien gwarantować) prawo do bezpłatnego kształcenia publicznego w najmniej ograniczającym środowisku i pozwala na regulowanie zachowań rodzicielskich za pośrednictwem specjalnych procedur rewizyjnych. Popiera on również (lub powinien popierać) odpowiednie przydzielanie środków dzieciom niepełnosprawnym i pełnosprawnym za pośrednictwem zintegrowanych programów
3) psychologiczno - edukacyjnego - argumenty psychologiczno - edukacyjne są oparte na poglądzie, że integracja dzieci niepełnosprawnych i pełnosprawnych może stworzyć bardziej wymagające środowisko dla dziecka niepełnosprawnego, środowisko, które może pomóc w ciągłym rozwoju zachowania dziecka.
Integracja powinna również zmniejszyć szkodliwe dla niepełnosprawnego dziecka skutki podziału na osobne programy edukacyjne.
Głównym celem integracji społecznej osób niepełnosprawnych
- jest tworzenie w ich naturalnym środowisku społecznym warunków dla ich rozwoju, nauki, pracy i spędzania czasu wolnego czyli umożliwienie tym osobom prowadzenia normalnego życia, korzystania z możliwości edukacji, bogactwa dóbr kultury i powszechnie dostępnych form czynnego wypoczynku.
Pomimo dotychczasowych działań integracyjnych podejmowanych w naszym kraju, społeczna integracja osób niepełnosprawnych napotyka na różnego rodzaju bariery tkwiące "w otoczeniu cywilizacyjnym, w środowisku społecznym, w sferze kulturowych wartości i sposobów zachowania się ludzi oraz w procesie edukacji dzieci i młodzieży.
Maciarz wymienia bariery społecznej integracji dzieląc je, ze względu na ich charakter, na:
!! Bariery fizyczne - nazywane barierami architektonicznymi
Otoczenie cywilizacyjne dostosowane jest przede wszystkim do potrzeb i możliwości ludzi pełnosprawnych, a rzadko do możliwości i potrzeb osób niepełnosprawnych. Jest wiele przeszkód natury fizycznej utrudniających przebywanie i przemieszczanie się osób niepełnosprawnych:
nieprzystosowane konstrukcje tras komunikacyjnych, obiektów architek-tonicznych (budynków i budowli), środków komunikacji oraz różnych urządzeń technicznych, np.:
* wysokie progi, schody, zbyt wąskie drzwi, korytarze i przejścia w budynkach i środkach komunikacji, brak poręczy, uchwytów, wind, pochylni, klimatyzacji, sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej, zbyt wysoko usytuowane urządzenia i niedostosowane do obsługi przez osoby niepełnosprawne lub brak dostosowania do zróżnicowanego stopnia niepełnosprawności;
* niedostosowane szkoły pod względem elementów architektonicznych oraz braku z danym rodzajem niepełnosprawności (odpowiednie fotele dla uczniów z mózgowym porażeniem, aparatura nagłaśniająca dla ucznia niesłyszącego czy komputer przetwarzający pismo Breille'a na pismo normalne.
!! Bariery społeczne:
Rozumiemy przez nie negatywne postawy oraz przesądy w stosunku do osób niepełnosprawnych, które powodują ograniczenie ich uczestnictwa w życiu społecznym, aktywności i pełnienia różnych ról oraz "wyznaczanie dla nich wąskiego wachlarza zawodów i stanowisk pracy." Chociaż stopniowe upowszechnianie idei społecznej integracji złagodziło bariery społeczne w różnych środowiskach to nadal można się z nimi spotkać. Przejawiają się wobec osób niepełnosprawnych np.:
w niechęci niektórych pracodawców do udostępniania miejsc pracy, pewnych ról i stanowisk,
w postaci uprzedzeń emocjonalnych niektórych osób i unikania kontaktów towarzyskich i zawodowych,
- w niechęci niektórych nauczycieli do pracy w integracyjnych formach edukacji
!! Bariery kulturowe:
Już od wczesnego dzieciństwa dziecko styka się z negacją choroby i niesprawności jako najbardziej niepożądane zjawisko w życiu człowieka.
Jednocześnie w wielu doświadczeniach poznawczych kształtowane jest u dziecka przekonanie, że walory urody i budowy ciała są bardzo pożądane, oraz że zapewniają one atrakcyjność i powodzenie społeczne.
Często więc dzieci, szczególnie w pierwszym okresie kontaktów z rówieśnikiem niepełnosprawnym, przejawiają wobec niego negatywne reakcje emocjonalne i niewłaściwe zachowanie.
!! Bariery edukacyjne:
Bariery edukacyjne tkwią ciągle jeszcze w procesie dydaktycznym tradycyjnej szkoły oraz w stosowanych przez nauczycieli działaniach organizacyjno - wychowawczych.
Dziecko niepełnosprawne, czego dowodzi A. Maciarz, w roli ucznia narażone jest na stres związany z rywalizacją w warunkach nierównych szans.
Rywalizacja (walka o to, by być lepszym od innych) nie sprzyja rozwijaniu pozytywnych więzi i prospołecznych zachowań, a raczej nasila "koncentrację na sobie i niechęć do współuczestników rywalizacyjnego wysiłku". Na marginesie społeczności uczniowskiej pozostają ci, którzy są mniej atrakcyjni, przegrywają i zajmują ostatnie miejsce.
Od kilku lat organizowane są już w naszym kraju różnego rodzaju akcje mające na celu integrację osób niepełnosprawnych z osobami sprawnymi oraz pozwalające osobom sprawnym poznać chociaż w niewielkiej części niedogodności i ograniczenia, z jakimi spotykają się osoby niepełnosprawne.
Przykładem może być np. Rok 2003, który był Rokiem Osób Niepełnosprawnych, Akcja "Wózek" czy Europejski Tydzień Autyzmu.
Organizowane są zawody i turnieje sportowe, taneczne i inne; wystawy, kiermasze i aukcje wytworów osób niepełnosprawnych.
Przyznawane są medale i wyróżnienia dla instytucji, firm czy organizacji wspierających osoby niepełnosprawne (np. Medal Przyjaciela Niepełnosprawnych dla firmy, która poza swoimi statutowymi obowiązkami wspiera i pomaga osobom niepełnosprawnym).
Te i wiele innych inicjatyw, o szerszym lub węższym zasięgu, podejmowanych w ramach łamania barier między osobami niepełnosprawnymi i sprawnymi pozwalają na stopniową integrację tych osób na różnych płaszczyznach życia społecznego.
Integracja osób niepełnosprawnych
Anna Dymna
polska aktorka teatralna i filmowa jest 1 ze znanych i popularnych osób, które zajmują się działalnością charytatywną oraz integracją osób niepełnosprawnych za pośrednictwem mediów.
Działalność charytatywna
Uczestniczyła w wielu akcjach społecznych, m.in. Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Stowarzyszenia „Wielkie Serce”, Fundacji „Mam Marzenie”, Fundacji „Nuta Nadziei” i Fundacji „Akogo”.
W 1999 rozpoczęła współpracę z Fundacją im. Brata Alberta pomagając m.in. przy realizacjach inscenizacji Teatrzyku „Radwanek”, którego aktorami są osoby niepełnosprawne intelektualnie, mieszkańcy schroniska w podkrakowskich w Radwanowicach. Od tamtej pory, poświęcając swój prywatny czas, reżyseruje i pisze scenariusze do wszystkich przedstawień „Radwanka”.
W 2003 r. założyła w Krakowie Fundację "Mimo Wszystko", jej celem było utrzymanie Warsztatów Terapii Artystycznej i opieka nad ich podopiecznymi, niepełnosprawnymi intelektualnie mieszkańcami Schroniska im. Brata Alberta w podkrakowskich Radwanowicach, którzy, na mocy zmiany przepisów prawnych, utracili prawo do korzystania z Warsztatów Terapii Zajęciowej finansowanych przez budżet państwa.
Obecnie Fundacja Anny Dymnej „Mimo Wszystko” pomaga wielu osobom chorym i niepełnosprawnym w całej Polsce, a także koordynuje pracę wolontariuszy. Ponadto Fundacja buduje 2 nowoczesne ośrodki rehabilitacyjno-terapeutyczne: „Spotkajmy się” w nadbałtyckim Lubiatowie i „Dolinę Słońca” w podkrakowskich Radwanowicach.
Organizuje i jest pomysłodawczynią:
Festiwal Zaczarowanej Piosenki im. Marka Grechuty,
Ogólnopolskie Dni Integracji „Zwyciężać mimo wszystko”
Ogólnopolski Festiwal Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób Niepełnosprawnych „Albertiana”.
Integracja osób niepełnosprawnych w mediach
Od 2003 r.( Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych), na antenie TVP2, aktorka prowadzi cykliczny program
"Anna Dymna — Spotkajmy się".
Porusza w nim tematy miłości, akceptacji, samotności, szczęścia, wiary i nadziei. Gośćmi audycji są osoby niepełnosprawne oraz ciężko chore.
Program był dwukrotnie nominowany do Nagrody im. Andrzeja Wojciechowskiego, przyznawanej za materiały dziennikarskie, które wpływają na życie Polaków.
Janina Ochojska
Polska działaczka humanitarna i założycielka PAH (1994 r.).
Misją PAH jest:
"uczynić świat lepszym przez zmniejszanie cierpienia i niesienie wartości humanitarnych"
Jest niepełnosprawna od wczesnego dzieciństwa (Choroba Heinego-Medina). Jako wolontariuszka działała dla fundacji "EquiLibre„ i w 1989 r. stworzyła jej polski oddział. Jest to organizacja pozarządowa działająca na polu pomocy społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych.
Zorganizowała konwoje polskiej pomocy dla: Jugosławii, Iraku, Sri Lanki, Afganistanu…