ĆWICZENIA RELAKSACYJNE

·         zastosowanie:

-          stany nadmiernego napięcia mięśniowego

-          stany bólowe

-          jako element wszelkich ćwiczeń leczniczych

·         cele:

-          możliwość świadomego i kontrolowanego zmniejszenia napięcia mięśni

·         wskazania:

-          przed rozpoczęciem i w trakcie wykonywania ćwiczeń leczniczych

·         przeciwwskazania:

-          brak

·         metodyka:

ü       rozróżniamy ćwiczenia relaksacyjne o charakterze ogólnoustrojowym i miejscowym

ü       prowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych niezależnie od wybranej metody wymaga:

-          dobrania odpowiedniej pozycji wyjściowej

-          rozluźnienie powinno następować od części obwodowych do części ksobnych

-          staramy się wyregulować rytm oddechowy

-          objęcie relaksacją całego ciała powinno wywoływać odczucie ciężkości i bezwładu

ü       przestrzegamy zasady doboru odpowiedniej pozycji wyjściowej dla konkretnego pacjenta

ü       włączamy ruchy kończyn o prostych koordynacyjnie torach oraz naprzemienne napięcia i rozluźnienia żądanych grup mięśniowych

ü       tempo ćwiczeń wolne, spokojne, nie zawierające gwałtownych przyspieszeń

ü       komendy podawane głosem ciepłym a zarazem sugestywnym z jasno sprecyzowanym rodzajem ruchu i sposobem jego wykonywania

ü       ćwiczenia najlepiej wykonywać poza łóżkiem chorego, wyłączając drażniące bodźce akustyczne i świetlne

ü       dobre efekty przynosi odpowiednio dobrana muzyka

ü       ubiór pacjenta powinien być lekki nie ograniczający ruchów

ü       po kilku sesjach prowadzonych przez fizjoterapeutę pacjent ćwiczenia może wykonywać samodzielnie

·         przykłady pozycji relaksacyjnych

1.       leżenie tyłem na twardym podłożu,

-          kkg ustawione w niewielkim odwiedzeniu, stawy kolanowe ugięte

-          naturalne krzywizny ciała podparte małymi poduszkami dają poczucie wygody

-          pozwala to na pełne rozluźnienie mięśni

2.       leżenie bokiem (np. prawym)

-          kgl oraz kdl podparta i odciążona na poduszkach

-          tułów ustawiony tak by nie powodować ucisku na okolicę serca

-          głowa spoczywa na poduszce, nie może być uniesiona za wysoko

3.       pełne podwieszenie ciała

-          na podwieszkach, w leżeniu tyłem

-          każdy odcinek ciała spoczywa na oddzielnej podwieszce

4.       pozycja pól leżąc – pół siedząc

-          głowa, okolica stawów kolanowych, stopy, i kkg podparte na poduszkach

-          ułatwione jest w tej pozycji oddychanie torem piersiowym, ponieważ mniejsza masa uciska na okolicę pleców

-          ruch przepony utrudniony przez opadanie trzewi

Gimnastyczne ćwiczenia rozluźniające mogą mieć charakter oddziaływań biernych lub ćwiczeń czynnych. Dla tych pierwszych typowe jest osiowe podwieszenie kończyny (podtrzymywanie jej przez terapeutę), z następowym wprowadzeniem jej w ruch wahadłowy lub wibracyjny.

Lokalne rozluźnienie czynne można uzyskać stosując ćwiczenia gimnastyczne oparte

na wykonywaniu ruchów wahadłowych „zwisającą” kończyną lub „bezwładnym opadaniu” wzniesionej kończyny.

 

Przykłady ćwiczeń:

 

Ćwiczenia rozluźniające mięśnie szyi:

1.      Powolne skłony głowy w przód, w tył, skłony boczne.

2.      Luźne krążenia głową.

 

Ćwiczenia rozluźniające mięśnie tułowia:

1.      p.w.: postawa rozkroczna, opad tułowia, RR w bok, luźne opuszczenie tułowia

      do skłonu.

      2.   p.w.: siad klęczny, RR w dół: 1, 2, 3 – luźny skłon w przód, 4, 5, 6 – powrót do p.w.

 

Ćwiczenia rozluźniające mięśnie barków i kończyn górnych:

1.        p.w.: postawa rozkroczna, tułów w półskłonie, swobodne, różnokierunkowe wymachy RR.    

2.        p.w.: postawa rozkroczna o lekko ugiętych kolanach, półskłon tułowia w prawo,    

       swobodne wymachy prawym ramieniem, następnie zmiana strony.

 

Ćwiczenia rozluźniające mięśnie kończyn dolnych:

1.      p.w.: postawa zasadnicza, naprzemienne przenoszenie ciężaru ciała na prawą i lewą

nogę.

      2.   Podskoki w miejscu na jednej nodze z luźnym wymachem drugiej nogi w przód

            i w tył.

 

 

 

 

Ponadto stosuje się również:

·         naukę świadomego naprzemiennego napinania i rozluźniania określonej grupy mięśniowej (ukazanie różnicy między napięciem i rozluźnieniem);

·         naukę wybiórczego rozluźniania pojedynczej grupy mięśniowej przy równoczesnym skurczu izometrycznym grup sąsiednich;

·         naukę różnicowego rozluźniania (rozpoznawanie stanu napięcia i rozluźnienia poszczególnych grup mięśniowych).

 

Rozluźnienie ogólne natomiast osiągnąć można poprzez zastosowanie odpowiedniej pozycji wyjściowej, zapewniającej poczucie wygody, np.:

·         leżenie tyłem z podparciem stóp, kolan i tułowia,

·         pozycja półleżąc/półsiedząc,

·         leżenie tyłem z kończynami odwiedzionymi w stawach barkowych i biodrowych,

·         pozycja pełnego podwieszenia.

 

Należy pamiętać, że czynnikami sprzyjającymi rozluźnieniu są odpowiednia warunki

do ćwiczeń: pomieszczenie dostatecznie ogrzane, łagodnie oświetlone i wolne od hałasu, wydawanie komend głosem łagodnym, unikanie pozycji niewygodnych do ćwiczeń.

Rozluźnieniu sprzyja też poprzedzenie ćwiczeń zabiegami fizykoterapeutycznymi – przede wszystkim ciełpoleczniczymi.

 

              Druga grupa działań relaksacyjnych - ćwiczenia relaksacyjno – koncentrujące służy bardziej profilaktyce niż terapii schorzeń, biorąc pod uwagę oddziaływanie za pomocą systemu „jogi” i „zen”, w których stosuje się postępowanie mające wpływ na świadomość

i podświadomość oraz sterowanie tzw. „energią życiową”, związane w procesami psychicznymi, oparte o medytacje i mistykę.

Drugą, najbardziej reprezentatywną podgrupą dla ćwiczeń relaksacyjno – koncentrujących

są metoda Jacobsena i trening autogenny Schulza, w których głównym celem jest uzyskanie rozluźnienia napięcia całego ciała i powiązania go ze sferą psychiczną. Obydwa te systemy stosowane są w terapii nerwic, stresów często także depresji jako uzupełnienie farmakoterapii.

 

Metoda Jacobsena dotyczy poszczególnych grup mięśniowych i służy zdobywaniu umiejętności regulacji napięcia oraz uzyskaniu ekonomicznego zużycia energii w czasie wysiłku, a także odprężeniu psychicznemu.

Podstawą kontroli napięcia mięśniowego jest uświadomienie sobie sygnałów płynących

z proprioreceptorów mięśniowych, a więc nauka poznawania i odróżniania bodźców regulujących aktywność mięśni.

Wszystkie ćwiczenia początkowo odbywają się w pozycji leżącej, a później siedzącej.

Nauka rozluźniania wybranej grupy mięśniowej trwa około godziny i polega na wielokrotnym powtarzaniu zleconych ruchów z wyczuwaniem zmian napięcia mięśniowego.

 

Trening autogenny Schulza zmierza do rozluźnienia całego ciała od kolejnego rozluźniania poszczególnych jego części aż do uzyskania całkowitego „bezwładu”, możliwego dzięki hipnotycznemu mechanizmowi mózgowemu.

Uzyskuje się tu również zwolniony, regulowany rytm oddechowy i odprężenie psychiczne.

Główną ideą tych ćwiczeń jest wywołanie wyobrażenia myślowego i dowolne zahamowanie napięcia toniczno – emocjonalnego w stanie podświadomości, czemu sprzyja wygodna, nieruchoma pozycja.

 

Metoda Jacobsena wraz z treningiem autogennym Schulza stanowią szereg oddziaływań charakterystycznych dla postępowania w treningu relaksacyjnym. Obok tych działań

wyróżnia się metodę fizjoterapeutyczną, polegającą na świadomej regulacji napięcia

w poszczególnych grupach mięśniowych drogą właściwej gimnastyki rozluźniającej, doprowadzającej układ mięśniowy do stanu eutonii – optymalnego rozkładu napięcia mięśniowego.