1.Koncepcja socjologii praktycznej F. Znanieckiego i J. Thomasa („Chłop polski w Ameryce”)
-myślimy w sposób stereotypowy, nie widzimy pewnych problemów, ludzie są skoncentrowani na sobie, nie dostrzegają dalszych układów. - znamy rzeczywistość, ponieważ w niej żyjemy - zły sposób rozwiązywania, powielamy nieskuteczny sposób rozwiązywania problemów -stosujemy niewłaściwą metodę-traktujemy pewne fakty w izolacji od szarej całości - ludzie reagują w ten sam sposób na te same wpływy i dlatego możliwe jest wywoływanie identycznych zachowań u różnych osobników przy pomocy identycznych zachowań -ludzie rozwijają spontanicznie bez wpływów z zewnątrz pewne tendencje które powodują że korzystają oni w pełni i w jednolity sposób z danych warunków, wystarczy je zatem stworzyć lub usunąć aby wywołać lub stłumić te tendencje.
2. Dylematy socjologii - uniwersalizm – coś co jest zawsze wszędzie ważne - indywidualizm – jednostka- teorie ind. zakładają, że każda całość społeczna daje się sprowadzić bez reszty do sumy jednostek - holizm – ogół- teorie twierdzą że jednostki w ogóle nie istnieją. Czy zbiorowości społeczne są czymś więcej niż sumą jednostek? Czym jest społeczeństwo, czy harmonijną jak organizm biologiczną całością złożoną z wielu różniących się funkcjami organów? Jak badać społeczeństwo, czy na wzór nauk przyrodniczych, czy też właściwą metodą nauk społecznych jest intuicyjne rozumienie zjawisk społecznych? Czy socjologia ma formułować prawa ogólne, uniwersalne? Czy socjologia ma formułować prawidłowości, których prawdziwość jest ograniczona w czasie i przestrzeni (mowa o generalizacjach historycznych)
3. Kryteria nowoczesności i tradycyjności - koncepcja Parsonsa Nowoczesność:
– daleko posunięta specjalizacja ról w społeczeństwie, stosunków społecznych, wyraźny podział pracy - decyduje o tym własny wysiłek i zasługi, które determinują sytuację społeczna jednostki i jej status osiągnięty - uniwersalizm i dobór związany z kompetencjami poszczególnych osób z realiz. zadań i celów - ocenianie i postrzeganie w ich indywidualnych możliwościach, działaniach (ważne jest to co robią) - rola emocji w życiu społ- zakaz eksponowania emocji.
Społeczeństwo tradycyjne – pojemny charakter ról, grup, relacji społecznych. Struktura społeczna ma charakter luźny, niewyartykułowany. W takim społeczeństwie dopuszczenie do pełnionych ról społecznych ma swoje odniesienie do urodzenia i dziedziczenia, dominuje partykularyzm, rekrutacja i selekcja oparta jest na indywidualnych cechach osób, kandydatów, niekoniecznie związanych z pracą. Ludzie postrzegani są przez pryzmat przynależności do jakiejś grupy, wspólnoty
4. Czym się różni poznanie naukowe od poznania potocznegoPoznanie naukowe jest kontynuacją i zaprzeczeniem poznania potocznego które zdobywamy w codzienności. Poznanie potoczne służy celom praktycznym. Poznanie naukowe ma cel teoretyczny, stanowi uzyskanie pewnej wiedzy na pewien temat. Poznanie potoczne jest zlepkiem rozmaitych ujęć i punktów widzenia. Poznanie naukowe dotyczy określonego przedmiotu rozważanego w konkretnym aspekcie. W poznaniu potocznym dochodzą do głosu czynniki i motywy pozapoznawcze, uczucia, zmysły. Poznanie naukowe świadomie eliminuje czynniki pozapoznawcze. Emocje, upodobania i pragnienia jako takie nie spełniają funkcji poznawczej, zniekształcają proces poznawania. Na terenie poznania potocznego uprawniony jest każdy normalny dorosły człowiek. Poznanie naukowe wymaga od podmiotu poznającego określonych kompetencji nabytych w treningu
5. Funkcje badań socjologicznych wg Adama Podgóreckiego - poznawcza- polegała na opisie, wyjaśnianiu rzeczywistości, budowanie teorii - pragmatyczna- służy do przewidywania i przekształcania rzeczywistości społecznej, można ją rozdzielić na 2 podfunkcje: Socjotechniczna- polega na dostarczaniu wiedzy o sposobach zachowania ludzi: metody socjotech:* perswazja: polegająca na oddziaływaniach które zmierzają do zmiany przekonań opini i postaw innych osób za pomocą *manipulacja- oddziaływania które zmierzają do zmiany przekonań opinii i postaw innych bez ich wiedzy a czasem nawet wbrew ich woli * facylitacji- oddziaływania które polegają na stworzeniu pewnych realnych rzeczowych lub organizacyjnych sytuacji oddziałujących pośrednio na postawy, opinie i poglądy ludzi. - humanistyczna- Pol na bezpośrednim oddziaływaniu wiedzy na świadomość ludzi
6. Jaka jest różnica pomiędzy problemem społecznym a badawczym Według S. Nowaka problem badawczy jest pewnym pytaniem lub zespołem pytań, co do których odpowiedzi dostarczyć ma badanie. Każde z badań empirycznych jest zaczęte od sformułowania problemu badawczego, który nadaje kierunek owemu badaniu, pozwala sformułować hipotezy badawcze oraz określić wybór metod badawczych jak też zakres poszukiwanych informacji drobiazgowych, które stanowią materiał dowodowy, prowadzi do sformułowania wyników badań jako twierdzeń, które odpowiedzą na problem badawczy
7. Wybrana typologia nauk Np. wg Arystotelesa: -teoretyczne (fizyka, matematyka, metafizyka) celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej - praktyczne (etyka, polityka, teologiczne) których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej Nauki wyzwolone (triwium, qwadriwium)
8. Społeczeństwo ryzyka określenie autorstwa niemieckiego socjologa Becka na opisanie konsekwencji wynikających z rozwoju społeczeństwa przemysłowego, spowodowanych rozwojem cywilizacyjnym i technologii, których skutkami są nieodwracalne zmiany nad którymi nie można zapanować np. skażenie środowiska, globalne ocieplenie. Kultura globalna-masowa, wykorzenienie, zgodność z modami, glolokalność- przeciwstawienie się globalności, lokalna reakcja na globalizację.
9. Pojęcie traumy (Sztombka) Przez traumę rozumie się samo zdarzenie o szokującym, wstrząsowym charakterze np.: wypadek drogowy, śmierć bliskiej osoby itp. , które może spowodować zaburzenia psychiczne i somatyczne.
skutki nowoczesności w równych dziedzinach - ekonomii, polityki, ekologii, struktury społecznej, systemów wartości, mentalności zbiorowej, moralności i obyczajów, kultury, życia codziennego. Mało kto dostrzega, że negatywne skutki przynosić może zmiana jako taka, niezależnie od jej treści, od tego co się zmienia i w jakim kierunku. Każda zmiana społeczna ma swój bilans konsekwencji. Obok konsekwencji - dobrych lub złych, postępowych lub regresywnych - jakie przynosi z uwagi na treść zmian, ma też konsekwencje negatywne wynikające po prostu z tego, że jest zmianą. Najbardziej uderzająca jest sytuacja, gdy zmiany postępowe w treści, o skutkach pozytywnych, mają drugą, negatywną stronę dlatego właśnie, że są zmianami, że naruszają zastany, stabilny porządek, przerywają ciągłość, zaburzają równowagę, podważają nawyki i przyzwyczajenia (przykłady: zwycięska rewolucja, oczekiwany przełom ustrojowy, pożądana reforma).
10. Pojęcie a definicje. Pojęcie jest to kategoria poznawcza za pomocą której pojmujemy rzeczywistość. Pewnym źródłem pojęć jest teoria. Definicja jest to wyrażenie za pomocą słów lub innych znanych symboli treści pojecia- definiowanie słów. Doskonalenie pojęć ma na celu wyeliminowanie wad języka potocznego.
11. Koncepcja Rolanda Robertsona Według Rolanda Robertsona podział zbiorowości ludzkich na wspólnoty (Gemeinschaft) i zrzeszenia, zorganizowane społeczności (Gesellschaft) możliwa jest następująca typologia zbiorowości globalnych: 1. "Globalny Gemeinschaft I" – świat stanowi mozaikę zamkniętych, odgraniczonych wzajemnie wspólnot, albo unikalnych i egalitarnych, wyższych i niższych w rozwoju kulturowym, ale wzajemnie izolowanych i nie mających aspiracji do podporządkowania odmiennych od siebie. Zgodny z ideologią antyglobalizmu i fundamentalistycznych orientacji religijnych. 2. "Globalny Gemeinschaft II" – ogólnoludzki konsens wokół pewnych wspólnych wartości i ideałów. Świat zgodny z chrześcijańską ideą królestwa Bożego na ziemi, koncepcją Kościoła powszechnego oraz tendencjami ekumenicznymi. Są to tez aspiracje ruchy pokojowe czy ruchów ekologicznych i ruchu praw człowieka. 3. "Globalny Gesellschaft I" – mozaika suwerennych, niezależnych państw narodowych powiązanych silnymi, wzajemnymi więziami kooperacyjnymi w dziedzinie ekonomii, polityki i kultury. 4. "Globalny Gesellschaft II" – przewiduje zanik państw narodowych i unifikacja regionalna, a następnie globalna pod egidą wspólnej organizacji politycznej czy ponadnarodowego rządu światowego.
12. Koncepcja ideologii edukacyjnej ideologia edukacyjna – zbiór idei i przekonań wyznawanych przez grupę ludzi na temat formalnych ram edukacji, zwłaszcza szkolnictwa często także na temat nieformalnych aspektów edukacji – nauka w domu **autorytarne – system dyscypliny w związku zależności, w którym jedna osoba jest dominująca: forma, autokratyczna –strach – dyktator, forma paternalistyczna – respekt – matka/ojciec, forma charyzmatyczna – urok – mistrz, forma ekspercka – informacja – mędrzec, forma organizacyjna – tworzenie systemów – architekt, forma konsultacyjna – reakcje – badacz rynku **Nieautorytarne *demokratyczne – system dyscypliny zawierający element niezależności w relacjach, forma proceduralna – określone wcześniej reguły – sędzia sportowy, forma reprezentacyjna – rzecznicy mający wpływ na decyzje, forma komitetowa – przedstawiciele spotykający się i podejmujący decyzje, forma forum – otwarta dyskusja *autonomiczne
13. Socjometria
Pozycja osoby w gr na liczbę wyborów: Pwi=liczba os wybier/ n-1
Poz os w gr ze wzgl na liczb odrzuc: poi= lp osób odrzuc/n-1
Poz danej os w gr(realna):pi=pwi-poi
Pozyt ekspansywność Pei=liczb wyborów dokonanych/n-1
Ekspansywność jakiejś gr E: E=ogólna liczb wyborów dokon przez gr/n
Spójność gr: S=liczb par o odwzajemn wyborze/C2N=N(N-1)/2 C-ogólna liczba par możliwych w gr
Zawartość gr: Z=R*q/K*p r- liczb wyborów odwzajemnionych K- liczba wyborów nieodwzajemnionych
p=d/n-1 d- liczba wyb dopuszczalnych dl akażdej osoby q=1-p
integracja gr: I=1/ liczb izolowanych bez ani jednego wyboru
Więź społeczna- pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny. Podkreślić należy, że każda zbiorowość, aby mogła trwać i się rozwijać, musi charakteryzować się więziami społecznymi. Więzi gwarantują jej wewnętrzną spójność, skupiają jednostki, wiążą ze sobą, identyfikują z grupą, zapewniają zaspokojenien ich potrzeb, gwarantują lojalność i szczerość. Oprócz więzi ważne są oczywiście w grupie jeszcze inne elementy. Grupa, aby się dobrze rozwijać potrzebuje odpowiedniej organizacji i uporządkowania. W jaki sposób więź społeczna może przetrwać (warunki sprawnego funkcjonowania instytucji) : 1. jasno postawiony cel (rozumiany przez wszystkich tak samo), 2. uściślony zakres czynności (podzielenie zadań i przydzielenie ich członkom instytucji), 3.depersonalizacja zadań – czynności (oddzielenie swych prywatnych, osobistych celów i kierowanie się celem instytucji), 4. delegacja władzy (oddanie części władzy np. kierownikom niższego szczebla), 5.zaufanie wobec funkcjonariuszy instytucji, 6. nawiązanie współpracy z innymi pokrewnymi instytucjami. Brak powyższych elementów jest częstym powodem upadku zakładu, upadku rodziny.
Integracja Ogólnie oznacza proces włączania (się) do zasadniczej części społeczeństwa różnorodnych, zwykle mniejszościowych grup społecznych takich, jak mniejszości narodowe, uchodźcy, emigranci i repatrianci, itp., i w konsekwencji uzyskanie możliwości, praw i usług dotychczas dostępnych tylko dla większości. Jest to jednocześnie zjawisko pełne sprzeczności, gdyż wymaga akceptacji obu stron, co nie jest sprawą oczywistą, gdyż może oznaczać konieczność wyrzeczenia się przez jedna lub obie strony pełni lub części swojej tożsamości rozumianej jako role społeczne, wartości, normy, zwyczaje, tradycja, prawo, światopogląd, nawet język.
Spójność W grupie spójnej między jej członkami występują silne więzi społeczne, członkowie są też konformistycznie nastawieni wobec istniejących w grupie norm i wartości, co oznacza, że realizują cele grupy względem akceptowanych w grupie wzorów.
Solidarność- wspólnota działania, podyktowana wspólnotą interesów.