Terapeutyczne działania opiekuńczo wychowawcze ćwiczenia

07.09.2009

Relaksacja jako metoda terapii.

Relaksacja to forma odprężenia, której towarzyszy rozluźnienie mięśni oraz zmniejszenie do minimum aktywności mięśniowej, celem relaksacji jest zmniejszenie napięcia psychicznego i uzyskanie równowagi psychoruchowej.

Rodzaje:

RELAKSACJA wg WINTREBERTA - jest najczęściej stosowanym ćwiczeniem opracowanym przez tego znanego neuropsychiatrę dziecięcego. Metoda nie posługuje się sugestią, nie wymaga zdolności koncentracji umysłowej, co powoduje, że jest ona szczególnie przydatna w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, o słabej koncentracji uwagi, a przede wszystkim z dziećmi nerwicowymi.

Podczas relaksu dziecko leży wygodnie na leżance w zacisznym, nieco przyciemnionym pokoju. Z głośnika dyskretnie płynie łagodna muzyka. Terapeuta wykonuje na dziecku ruchy bierne zaczynając od dłoni ręki dominującej, poprzez przedramię, ramię, mięśnie barku, szyi do mięśni twarzy. Następnie rozluźnia w tej samej kolejności mięśnie drugiej ręki, potem kończyny dolnej, zaczynając od stopy poprzez podudzie, udo i kończąc na nodze dominującej. Ruchy relaksatora są powolne, monotonne i rytmiczne, wykonywane bez przerw, które mogłyby spowodować oczekiwanie dziecka na następny ruch, za zatem wzrost napięcia.

Dla uzyskania zwolnienia napięcia mięśniowego relaksator wykonuje w zakresie ruchów biernych obroty, huśtania, krążenia i bierne opuszczanie kończyn. Znaczenie ruchów biernych polega na osłabieniu napięcia mięśniowego, opanowaniu znajomości ciała, poprawie orientacji przestrzennej, lepszej koordynacji nerwowo - mięśniowej i wzrokowo - ruchowej. Dzieci po seansie są bardziej aktywne, wypoczęte i łatwiej koncentrują się na wykonaniu zadania.

W Polsce w Janina Markiewicz.

RELAKSACJA PROGRESYWANA wg JACOBSONA - jest najstarszą ( 1938) techniką relaksacyjną i polega na rozluźnianiu poszczególnych grup mięśniowych poprzez naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni. Efektem jej stosowania jest nabywana przez pacjenta umiejętność oceny nieprawidłowego napięcia mięśniowego i jego umiejscowienia, umiejętność świadomego zwalniania napięcia , a przez to wpływanie na swoje stany emocjonalne. Ćwiczenia w formie zabawy.

W Polsce B. Kaja

Trening autogenny Schulza- Technika opiera się na autosugestii, świadomym ukierunkowaniu procesu fizjologicznego organizmu. Najpierw dążymy do odczucia ciężaru w różnych częściach ciała, odczuwania ciepła, odczuwania akcji serca i oddychania, uzyskiwanie wrażenia chłodnego czoła.

Pierwsze propozycje pracy z dziećmi – lata 60

W następnych dziesięcioleciach opracowano następujące metody:

• Metoda dobrego startu (Bogdanowicz)

• Metoda grafomotoryczna

• Metoda działalności ruchowej

• Metoda ruchu rozwijającego (Sherborne)

• Metoda symboli dźwiękowych ( Kaja)

• Metoda ……………… edukacyjnej ( Demison)

Zasady prowadzenia terapii psychomotorycznej.

Metoda Dobrego Startu
Zajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu przebiegają według stałego schematu i są dostosowane do potrzeb dzieci, z którymi pracujemy.
Struktura zajęć jest następująca:
I. Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno – porządkowe , nauka piosenki, zabawa "zagadki językowe".
II. Zajęcia właściwe: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo – słuchowe, ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe.
III. Zajęcia końcowe.
Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno – porządkowe, nauka pisania oraz zabawa w „zagadki językowe". Ćwiczenia orientacyjno – porządkowe zaczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi w schemacie ciała i przestrzeni. Mogą mieć one formę powitań i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała np. ramię, łokieć, brwi. Dzieci nieco starsze witają się prawym kolanem, lewym łokciem. Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalania orientacji w przestrzeni, odróżniania kierunków: prawo – lewo, góra – dół, nad, obok. Następnie dzieci uczą się nowej piosenki, która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielem omawiana jest jej treść, wyjaśniane są trudne słowa. Daje to sposobność do rozwijania mowy dziecka. Kolejnym etapem jest zabawa w „zagadki językowe", nauczyciel wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencjom językowych.
Część właściwa: podstawowa część zajęć to zajęcia właściwe. Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo – słuchowe, ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe.

Ćwiczenia ruchowe: jest to zabawa ruchowa nawiązują do treści piosenki, ma ona charakter usprawniający i relaksacyjny. W czasie ćwiczeń ruchowych zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (motoryka duża), a następnie prowadzimy usprawnienia ruchów ręki (motoryka mała).
Ćwiczenia ruchowo – słuchowe: są bardziej złożone, bo mają charakter ruchowy i dźwiękowy (piosenka). W ćwiczenia te zaangażowane są dwa analizatory: kinestetyczno – ruchowy i słuchowy. Dzieci wystukują rytm śpiewanej piosenki na bębenku, na woreczkach z sypkim materiałem. Ćwiczenia te, to ruchy wykonywane jedną ręką – dominującą: pięścią, dłonią, palcami, a następnie ręką nie dominującą również: pięścią, dłonią, palcami, wreszcie łokciem, i całe ciało, w rytm śpiewanej piosenki. Ćwiczenia te są wykonywane początkowo w tym samym miejscu, a potem w różnych układach przestrzennych. Należy tutaj wspomnieć o metodzie Ruchu Rozwijającego, w którym rytm jest uznany jako podstawa zarówno tego co się dzieje wokół jak i w nas samych. Wystukiwanie rytmu ma początkowo kierunki od lewej do prawej do lewej, a w następnych ćwiczeniach od prawej do lewej , aż wreszcie tam i z powrotem (LPL). Ruch mogą przyjmować rożne formy: uderzenia, głaskania, wałeczka, naciskania. Wałeczki mogą być podrzucane, przekładane z ręki do ręki itd. Używamy tu takich pomocy jak: sznurki, gumy, wstążki, szarfy, chusteczki, balony i instrumenty muzyczne i przedmioty, które mogą te instrumenty zastąpić, np. plastikowe butelki., kubki lub zakrętki do słoików. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia wg wzoru kreślonego przez nauczyciela, a następnie proponują własne formy ćwiczeń.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe: to nauka wykonywania wzorów (figur geometrycznych lub liter) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Kolejne etapy ćwiczeń są następujące:
I. Demonstracja wzoru (litery) i sposobu wykonywania ćwiczenia.
II. Uczenie się polisensoryczne.
III. Reprodukowanie wzorów.
Ćwiczenia rozpoczynamy od demonstracji i omówienia wzoru, litery: Jak wygląda? Do czego jest podobna? Następnie dziecko uczy się wielozmysłowo (przez dotyk, ruch, słuch), najlepiej gdy wzór po którym dziecko wodzi palcem, jest wykonany z materiałów o różnej fakturze i barwie. Dalszy ciąg ćwiczeń to reprodukowanie wzoru – litery: całą ręką, w powietrzu, najpierw w obecności wzoru, potem z pamięci, palcem, na stole podłodze, na tackach z kaszą, kredą, węglem rysunkowym, kredą świecową, mazakiem, pędzlem, długopisem. Podczas tego etapu ćwiczeń dzieci uczą się jak śpiewać piosenkę jednocześnie rysując wzory, np. śpiewając piosenkę o deszczyku rysują kreseczki ( krople deszczu). W programie "Od piosenki do literki", proponowane jest pisanie liter z jednoczesnym śpiewem piosenek specjalnie do nich skomponowanych. Przestrzeganie kolejności ich kierunków, ruchów rąk w przestrzeni umożliwia dziecku przyswajanie prawidłowych nawyków ruchowych: właściwe uchwycenie narzędzia, rysowanie linii pionowych z góry na dół, linii poziomych od lewej do prawej, okręgów – przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Ruch powinien być zgodny z rytmem, odpowiednim fragmentem tekstu śpiewanej piosenki i odtwarzanym elementem wzoru – liter. Nie wszystkie techniki trzeba stosować na jednym zajęciu. Należy wprowadzić je na zmianę, podczas kolejnych spotkań. Po wykonaniu zadania omawiamy z dziećmi ich prace: czy są wykonane poprawnie i jakie błędy się w nich pojawiły (omówienie błędów). Kształci to uważną obserwację, spostrzegawczość oraz nawyk samokontroli.
Zajęcia końcowe: na zakończenie stosujemy zajęcia wyciszające. Przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, w pozycji leżącej proponujemy partnerowi masaż, ćwiczenia logopedyczne: oddechowe i usprawniające artykulatory.
Organizacja zajęć.
Zajęcia Metodą Dobrego Startu zazwyczaj prowadzi się z całą grupą dzieci. Grupa ta może mieć różną wielkość. Może obejmować: całą klasę , grupę 6 – 8 dzieci o dysharmonijnym rozwoju, 6 – 8 dzieci z upośledzeniem umysłowym, grupę 3 – 4 dzieci pracujących w parach z dorosłymi osobami , w przypadku dzieci autystycznych.
Pomoce do zajęć.
1.Do zajęć wprowadzających: konkretne przedmioty związane z treścią piosenki, obrazek ilustrujący treść.
2.Do ćwiczeń ruchowo – słuchowych: woreczki, wałeczki, sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne lub przedmioty które mogą je zastąpić: plastikowe butelki.
3.Do ćwiczeń ruchowo – słuchowo – wzrokowych: wzór lub litera napisana grubym mazakiem, taca z materiałem sypkim, arkusz papieru pakowego, karty ćwiczeń, blok, mazaki, kredki itp.
Modyfikacja Metody Dobrego Startu.
W ciągu 30 lat pracy nad rozwojem MDS powstały trzy podstawowe jej formy:
I. "Piosenki i rysunki", mamy w nich do czynienia z bardzo prostymi wzorami (zaczynając od kropek i kresek) oraz bardzo łatwymi piosenkami. Na jednym wzorze u dzieci młodszych można pracować cały miesiąc. Wskazane jest, by do tego samego wzoru zmieniać co tydzień piosenkę np. uczymy dzieci rysować koło, śpiewając piosenkę o piłce, kuli śniegowej, o jabłuszku, bańce mydlanej.
II. "Piosenki i znaki", złożone są we wzory, ćwiczenia grafomotoryczne i piosenki dla dzieci w wieku przedszkolnym celem przygotowania ich do podjęcia nauki czytania i pisania.
III. „Piosenki i litery", dla uczniów rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie "0", w celu polisensorycznego uczenia się liter.
Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają, początkowo na materiale nieliterowym, a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane. W klasie "0", zaczynając prace nad alfabetem,

METODA AKTYWIZACJI RUCHOWEJ RUDOLFA LABAN

Zajęcia muszą mieć charakter opowieści ruchowej, dziecko ma mieć do wykonania pewne zadanie, ćwiczenia mają być zabawą. Ćwiczenia muszą być zgodne ze stanem psychicznym dziecka. Wszystkie ćwiczenia są po to aby nabyć doświadczenia …. Psycho- motorycznych. Należy dać dziecku samodzielności w wykonywaniu zadań ruchowych.

Zasady:

Prowadzący może tylko podpowiedzieć w jaki sposób wykonać dany ruch. Ruch powinien odtwarzać naturalny cykl. Przeplatamy wysiłek, natężenie z odpoczynkiem, odprężeniem, zwolnieniem, rozluźnieniem. Zasada stopniowania trudności i dostosowania materiału ćwiczeniowego do właściwości rozwojowych i stopnia zrytmizowania ćwiczeń. W czasie wykonywania niektórych sekwencji ruchowych należy na przemian dążyć do skupienia i rozprostowania ciała, do ograniczenia oraz szerokiego rozwijania ruchu.

ETAPY

I Świadomość ruchu własnego ciała- poruszanie się, chód energiczny, ciężki, wielki

II Świadomość ciężaru i czasu- naśladowanie chodu wielkoluda

III Świadomość przestrzeni- sięganie jak najdalej rękami, nogami. Ćwiczenia na poznanie przestrzeni osobistej: spacer w przestrzeni, rysowanie w przestrzeni

IV Rozwijanie płynności ruchów i wyczucia ciężaru ciała w przestrzeni i czasie- chodzenie po piasku, chodzenie pod wiatr

V Przystosowanie ruchów do ruchów partnera- np. naśladowanie

VI Posługiwanie się własnym ciałem jako narzędziem w czynnościach użytkowych

VII Rozwijanie izolowanych akcji ruchowych o zasadniczych znaczeniach- pchnięcie, cięcie, płynięcie, ślizganie, wykręcanie, naciskanie, drganie, klepanie

VIII Kształtowanie poczucia rytmu pracy- improwizacja ruchu z muzyką

IX Kształtowanie formy ruchu – dodatkowo*

5 KATEGORII RUCHU :

1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała

2. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym

3. Ruch wiodący do wytworzenia związku z drugim człowiekiem

4. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie

5. Ruch kreatywny

METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

Zajęcia prowadzone indywidualnie, dziecko do ćwiczeń potrzebuje dorosłego partnera. Ćwiczenia ruchowe które odtwarzają wczesne zabawy, wczesno-dziecięce tzw baraszkowanie dzieci z rodzicami.

I orientacja ciała i przestrzeni

Kolejne grupy ćwiczeń nawiązują do Labana – ćwiczenia z partnerem, przeciwko partnerowi, razem z partnerem (w grupie). W ćwiczeniach ważne jest aby utrzymywać kontakty wzrokowy. W tej metodzie nie ma schematu, występuje dowolność ćwiczeń, nie narzucamy sposobu wykonywania ćwiczeń. Stymulujemy dzięki temu rozwój dziecka.

KINEZJOLOGIA= jest to nauka o związkach ruchu ciała z organizacją i funkcjonowaniem mózgu.

KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA= (gimnastyka mózgu, integracja mózgu) wykorzystanie wpływu ruchu na uczenie się dziecka.

P.Dennison- wykorzystanie ruchu, dotyku jednym z ćwiczeń jest picie wody, po trzech ćwiczeniach czwarte to wypicie wody (woda powoduje rozrost mieliny)

Ćwiczenia uwzględniają 3 wymiary mózgu:

1. Lateralność- ćwiczenia między prawą i lewą półkulą mózgu

2. Stabilność mózgu – współpraca górnego mózgu i części środkowej

3. Koncentracja- współdziałanie płatów czołowych i potylicznych

I.Orecka wprowadziła tą technikę w Polsce w latach 90. Technika ta wykorzystywana jest do pracy z dziećmi w normie rozwojowej jak również i do terapii np. z dziećmi dyslektycznymi, z ADHD , z trwała defektywnością. Metodę tą można wykorzystać do pracy z dziećmi w różnym wieku jak i do pracy z dorosłymi.