PŁYWANIE STYLEM GRZBIETOWYM

 

Człowiek zawsze cenił umiejętność pływania, którą na przestrzeni dziejów potrafił wykorzystywać do różnych celów. Obok walorów czysto sportowych, umiejętność ta była i jest jeszcze do dnia dzisiejszego wykorzystywana u niektórych ludów jako jeden ze sposobów na zdobycie środków do życia. Umiejętność pływania wykorzystywano też do mniej szczytnych celów jak skryte podejście przeciwnika, zaskoczenie itp. Różnorodność celów, jakim służyła sztuka pływania, spowodowało, że ulegała ona na przestrzeni czasu ewolucji i doskonaleniu. W ten sposób wypracowano różne style. Jedną z technik „sportowego pływania jest styl grzbietowy, który podobnie jak pozostałe sposoby pływania sportowego rozwinął się ze stylu klasycznego.

 

Sam styl grzbietowy jako dyscyplina sportowa też ma swoją bogatą historię i podobnie jak styl klasyczny ulegał przeobrażeniom, których celem było zwiększenie prędkości pływania. Kraulem na grzbiecie pływają zawodnicy w stylu grzbietowym oraz w stylu zmiennym- w konkurencji indywidualnej w drugiej kolejności oraz w sztafecie na pierwszej zmianie. Współcześnie stosowana technika pływania kraulem na plecach opiera się na poniższych zasadach.

 

         Start do stylu grzbietowego odbywa się z wody. Na pierwszy długi gwizdek sędziego głównego, pływacy bezzwłocznie wchodzą do wody. Na drugi długi gwizdek sędziego głównego, pływacy bez zbędnej zwłoki wracają na miejsca startowe. Gdy wszyscy pływacy są nieruchomi, starter podaje sygnał startu. Sędzia główny wyciągniętą rękę w kierunku startera trzyma tak długo aż starter da sygnał do startu. Jeżeli sędzia główny w międzyczasie opuści rękę to jest to znak dla startera, że ma on wstrzymać start. Pływacy ustawiają się w wodzie twarzą do krawędzi startowej pływalni trzymając obydwiema dłońmi uchwyty startowe. Stopy, wraz z palcami znajdują się pod powierzchnią wody. Umieszczanie stóp na rynnach przelewowych lub stanie na nich jest zabronione. Przypomina to przysiad podparty na ścianie basenu. Na sygnał sędziego – „NA MIEJSCA” lub długim gwizdku, pływak podciąga się ramionami w kierunku do słupka w celu uzyskania pozycji startowej. Na sygnał sędziego startowego, rozpoczyna się konkurencję. Sygnałem startowym może być strzał, syrena, gwizdek lub komenda słowna - „ START ”. W igrzyskach olimpijskich, mistrzostwach świata i innych imprezach FINA komenda "na miejsca" podawana jest w języku angielskim, a sygnał startu jest powielony przez głośniki zamontowane po jednym przy każdym słupku startowym. Dźwięk z tych głośników powinien być wystarczająco głośny, aby powtórzenie go stanowiło odpowiedni sygnał przedwczesnego startu. W przypadku naruszenia przepisów np., gdy doszło do falstartu lub jakiś pływak opóźnia start - to sędzia startowy cofa zawodników i ponawia komendę startową. Sygnał przedwczesnego startu jest taki sam jak sygnał startowy, lecz jest powtarzany i towarzyszy mu opuszczenie linki przedwczesnego startu Sędzia główny powinien zdyskwalifikować każdego pływaka za każde naruszenie przepisów, które on osobiście dostrzeże lub, o którym zostanie powiadomiony przez innych upoważnionych sędziów. W czasie startu do konkurencji, starter zajmuje pozycję z boku pływalni w odległości około 5m od krawędzi startowej pływalni, skąd sędziowie mierzący czas mogą widzieć i/lub słyszeć sygnał startu, a pływacy mogą słyszeć sygnał. Faza odbicia się od słupka może wygląda w ten sposób, że podczas odbicia nogami pływak zamachem wyprostowanych ramion przenosi je bokiem lub przodem nad głowę. Towarzyszy temu uniesienie biodra, a tułów tworzy łuk nad wodą. W tej fazie pływak powinien wykonać głęboki wdech. Wydech następuje dopiero w fazie, kiedy cały znajdzie się pod wodą. Wejście do wody powinno odbywać się stopniowo, zgodnie z fazą prawidłowego odbicia tzn. wpierw powinny wejść pod wodę ręce następnie głowa, barki, tułów, miednica i reszta ciała. Ramiona powinny być całe wyprostowane, najlepiej w ułożeniu ręka na ręce. Pływak znajduje się pod wodą w fazie poślizgu. Teraz powinien wykonać wydech ustami i nosem. Maksymalny dystans, jaki może pokonać po starcie pod wodą nie powinien być dłuższy niż 15 metrów. Na tym dystansie pływak wychodzi na powierzchnię wody i porusza się określonym wyżej wymienionym stylem.

Nad prawidłowym stylem czuwają sędziowie stylu. Sędziowie stylu powinni być rozmieszczeni po każdej stronie pływalni. Każdy sędzia powinien zapewnić przestrzeganie przepisów dotyczących stylu pływania dla właściwej konkurencji i obserwować nawroty, pomagając inspektorom nawrotów. Powinni zgłosić o jakimkolwiek naruszeniu przepisów sędziemu głównemu na podpisanej kartce wyszczególniając konkurencję, numer toru, nazwisko zawodnika i naruszenie przepisów.

 

          Pływak powinien „łamać” powierzchnię wody kątem około 8-10°. To znaczy, że barki powinny znajdować się wyżej niż biodra. W stylu grzbietowym można wyróżnić ruchy ramion, tułowia i nóg. Ramiona wykonują ruchy krążenia w tył, więc można podzielić ich fazy na ruchy pod powierzchnią i nad powierzchnią wody. W momencie wynurzania pływak ma ramiona ustawione w wyproście w kierunku ruchu. Zacznie, więc od drugiej fazy podwodnej, czyli od fazy napływowej. Tułów znajduje się wtedy już w lekkiej rotacji. Ramię podąża 15-20 centymetrów w dół i w przód. Następuje niejako „chwyt wody”. Kolejna faza to pociągnięcie. Dochodzi do ugięcia ramienia w stawie łokciowym, które dochodzi do 160-170°. W czasie ugięcia łokieć odwraca się w kierunku dołu, a dłoń przemieszcza się w kierunku powierzchni wody. Faza ta kończy się w momencie, kiedy kąt między ramieniem a przedramieniem wynosi około 90° -ramię jest ustawione prostopadle do osi długiej ciała. W tym momencie zostaje wytworzona największa wartość napędowa. Kolejna faza to odepchnięcie. Polega ona na prostowaniu stawu łokciowego i przywiedzenia ramienia. Ruch ręki przypomina nieco „klapsa”. Wartości napędowe stopniowo się zmniejszają, co wynika ze zmniejszającego się kąta ataku dłoni. Dłoń zostaje ustawiona na wysokości biodra i wtedy dochodzi do wyjęcia wyprostowanej całej ręki z wody – kciukiem do góry. Faza wynurzania odbywa się stosunkowo szybko, ale ruch ten jest jednostajny. Faza nadwodna, przeniesienia ramienia nad wodą odbywa się z nieznacznie ugiętymi łokciami. W trakcie przenoszenia odbywa się rotacja dłoni w celu włożenia ręki do wody małym palcem. Podczas gdy jedna ręka wchodzi do wody, druga w tym czasie powinna z niej wychodzić. Ruchy nóg charakteryzują się nieznaczną amplitudą ruchów uda oraz dużym ugięciem w stawie kolanowym, co zwiększa zakres ruchomości. Ruch nogi ma charakter wykopu, tzn., że ruch z dołu do góry jest szybszy. Palce powinny być obciągnięte. Praca nóg i ramion powinna być ciągła i naprzemienna. Daje to możliwość osiągnięcia szybkiego i w miarę jednostajnego ruchu. W miarę, bo największe prędkość rozwija się, kiedy jedno ramię jest w fazie odepchnięcia. Na początku i na końcu cyklu wartość prędkości obniża się. Wtedy większą rolę odgrywa praca nóg. Na jeden cykl pracy ramionami przypada sześć cykli pracy nóg. Chociaż technika jest dowolna to jednak najczęściej wdech jest wykonywany w momencie przeniesienia jednego ramienia nad wodą, a wydech w pozostałej fazie pracy tego ramienia.

 

Cały dystans pływak pokonuje na grzbiecie z wyjątkiem momentu, kiedy dochodzi do nawrotu. Najbardziej popularnym jest nawrót koziołkowy. W trakcie wykonywania nawrotu plecy pływaka mogą być obrócone poza płaszczyznę pionową, do pozycji na piersiach, po czym następuje ciągłe pojedyncze pociągnięcie ramieniem lub ciągłe równoczesne pociągnięcie obydwoma ramionami dla zapoczątkowania nawrotu. Z chwilą, gdy ciało zmieniło pozycję z położenia na plecach, pływak nie może wykonać ruchu nogą lub ramieniem, nie mającego związku z ciągłą akcją nawrotu. Pływak musi powrócić do położenia na plecach przy opuszczaniu ściany. W czasie wykonywania nawrotu, pływak musi dotknąć ściany jakąkolwiek częścią ciała. Po wykonaniu nawrotu pływak musi w przeciągu 15 metrów przełamać głową powierzchnia wody. Inspektor nawrotów powinien być wyznaczony na każdym torze po obu stronach pływalni. Każdy inspektor nawrotów powinien dopilnować, że pływacy wykonują nawroty zgodnie ze stosownymi przepisami, poczynając od początku ostatniego ruchu ramieniem przed dotknięciem i kończąc wraz z zakończeniem pierwszego ruchu ramieniem po nawrocie. Inspektor nawrotów na startowym końcu pływalni, powinien dopilnować, aby pływacy przestrzegali stosownych przepisów od startu do zakończenia pierwszego ruchu ramion. Inspektorzy nawrotów na końcu pływalni, na którym ma miejsce zakończenie wyścigu, muszą dopilnować, aby pływacy kończyli wyścig zgodnie z aktualnymi przepisami. Kończąc wyścig pływak musi dotknąć ściany, znajdując się w pozycji na plecach. Gdy aparatura do automatycznego pomiaru czasu rejestruje miejsce i czas każdego pływaka w danym wyścigu, należy:

·        Odnotować wszystkie czasy i miejsca zarejestrowane przez aparaturę pomiarową

·        Odnotować czasy i miejsca rejestrowane przez sędziów

·        Ustalić ranking kolejności miejsc i czasów zarejestrowanych przez aparaturę, które będą oficjalnymi miejscami i czasami.

 

Kierownik sędziów mierzących czas przydziela miejsca siedzące wszystkim sędziom mierzącym czas oraz tory, za które są odpowiedzialni. Powinno być po trzech sędziów mierzących czas na każdym torze. Jeżeli nie jest stosowany automatyczny pomiar czasu powinno być wyznaczonych dwóch dodatkowych sędziów mierzących czas, którzy będą mogli być skierowani do zastąpienia sędziego mierzącego czas, którego czasomierz nie został włączony lub zatrzymał się w czasie wyścigu lub, który z jakiejkolwiek przyczyny nie może zarejestrować czasu. Sędziowie celowniczy usytuowani są na podniesionych miejscach, -wyznaczonych przez kierownika sędziów celowniczych- w przedłużeniu linii zakończenia wyścigu, skąd mają przez cały czas przejrzysty widok toru i linii zakończenia wyścigu, chyba, że obsługują oni automatyczną aparaturę do sędziowania na torach, na które zostali przydzieleni dla wciskania przycisku przy zakończeniu wyścigu.

Kierownik sekretariatu jest odpowiedzialny za sprawdzenie wyników wydruku komputera lub wyników czasów i miejsc w każdym wyścigu, otrzymanych od sędziego głównego. Kierownik sekretariatu powinien uwierzytelnić podpisanie wyników przez sędziego głównego. Działanie elektronicznej aparatury do pomiaru czasu musi być nadzorowane przez wyznaczonych sędziów. Czasy zarejestrowane przez aparaturę powinny być wykorzystane do określenia zwycięzcy, kolejności wszystkich zajętych miejsc i czasów uzyskanych na każdym torze. Określone w ten sposób zajęte miejsca i uzyskane czasy mają pierwszeństwo przed decyzjami sędziów celowniczych i sędziów mierzących czas.

 

         Rekordy świata uznaje się w stylu grzbietowym na dystansach 50, 100 i 200-stu metrowych oraz stylu zmiennym indywidualnie na dystansach 100, 200 i 400-stu metrowych. Na dystansach olimpijskich styl grzbietowy na 100 i 200 metrów oraz styl zmienny na 200 i 400 metrów.

 

METODYKA:

         Nauka powinna odbywać się na specjalnie przygotowanej do tego celu pływalni. Powinna ona być wyposażona w sprzęt ratowniczy (koło ratunkowe lub rzutka, żerdź 4m, apteczka pierwszej pomocy) i w przybory pomocnicze ( takie jak deski pływackie, skrzydełka pływackie, obręcze, płetwy, piłeczki pingpongowe i inne). Basen powinien mieć odpowiednią -zależną od uczących się- głębokość (do pasa, piersi). Jeżeli pływalnia ma różną głębokość wskazane jest wydzielenie widocznego obszaru z płytką i głęboką wodą. Temperatura wody powinna być bliska 26-28°C a temperatura powietrza powinna być zbliżona do temperatury wody, ale nie niższa niż o 2°C od temperatury wody. Wyjątki stanowią wody otwarte. Na otwartych kąpieliskach należy zwrócić uwagę na brak wodorostów, wirów i prądów wodnych (poniżej 1 m/s).

 

         Na jedną osobę prowadzącą przypada maksymalnie 15 podopiecznych. Naukę prowadzą instruktorzy lub trenerzy pływania, posiadający odpowiednie umiejętności dydaktyczne.

 

         Nauka pływania powinna opierać się na dokładnym objaśnieniu słownym wymaganych ruchów kończyn, tułowia, ich wzajemnej koordynacji i położenia przestrzennego względem ciała. Metody te powinny być oparte pokazem ( w wodzie, na lądzie, poprzez filmy, plansze) i dokładną kontrolą.

 

         Uczący się pływać powinien mieć świadomość wykonywanych przez siebie ćwiczeń i celowości ich  wykonywania. Powinien być systematyczny i wytrwały w czasie ich nauczania. Powinien dostosowywać opanowane umiejętności do coraz to trudniejszych ćwiczeń. Dlatego powinien się otworzyć na nowe wzorce i dostosowywać je do indywidualnych potrzeb pokonując lęki i osiągać z góry założone cele nauki. Wszyscy uczestniczący w zajęciach powinni stosować się do obowiązujących zasad bezpieczeństwa

 

         Tok nauki pływania powinnien składać się z trzech części. Pierwsza część trwająca około 10 minut ma na celu ożywienie fizjologiczne, ruchowe i emocjonalne, dlatego nazywa się ją częścią wstępną. Zalicza się do niej zbiórkę na lądzie (-część organizacyjna), rozgrzewkę, czas na natryski i rozgrzewkę w wodzie. Rozgrzewka powinna dotyczyć całego ciała a szczególnie tych grup mięśniowych, które będą uczestniczyć w zajęciach w części głównej. Część główna 30 minutowa, obejmuje, oswojenie z wodą, nauczenie podstawowych elementów technicznych, przypomnienie poznanych i wcześniej wyuczonych elementów oraz wprowadzenie nowych ćwiczeń. Powinny one kształtować nowe umiejętności i sprawność pływacką. Powinny być one dokładnie i krótko objaśnione oraz pokazane przez prowadzącego. Opierać się ona powinna na nauce leżenia i unoszenia na grzbiecie. Uzyskuje się to poprzez takie ćwiczenia jak: swobodne leżenie na grzbiecie z deką za głową lub przed sobą, leżenie bez deski, lub inne ćwiczenia z współćwiczącym takie jak: jeden z ćwiczących leży na grzbiecie a drugi go podtrzymuje lub trzyma za ręce lub głowę. Ćwiczący powinni stosować się do poleceń, wskazówek i uwag prowadzącego. Po opanowaniu prostych ćwiczeń wprowadza się trudniejsze takie jak: pływanie na grzbiecie z deską między udami, lub z deską za głową. Ćwiczenia powinny obejmować ruchy ramion, nóg oraz koordynację tych ruchów. Część końcowa trwa 5 minut. Wywiera uspokajające oddziaływanie na organizm. Stosuje się dużo ćwiczeń oddechowych i rozluźniających. Następnie przechodzi się do części organizacyjno porządkowej. Zarządza się zbiórkę, podczas której omawia się nowo wprowadzone elementy, błędy, (które były wychwytywane przez prowadzącego w części głównej) i niejasności. Zajęcia trwają najczęściej 45 minut. Czas ten jednak powinien być warunkowany czynnikami osobniczymi i środowiskowymi.

         Cały proces nauki pływania powinien być zakończony sprawdzianem uzyskanych umiejętności, co dodatkowo powinno motywować uczących się do pracy. Na ocenę powinny składać się umiejętności orientacji podwodnej, odpowiedniego oddychania, ułożenia ciała, pokonywanie oporów wody i ruchy lokomocyjne ramion i nóg.

 

Inne przykładowe ćwiczenia do nauki pływania stylem grzbietowym:

Na lądzie ruchy ramion:

·        W staniu naprzemienne krążenia ramion do tyłu

·        To samo z właściwym ustawieniem dłoni

·        Jak wyżej z odpowiednim oddychaniem

W wodzie ruchy ramion:

·        Leżenie na grzbiecie, stopy oparte o brzeg pływalni- naprzemianstronne ruchy ramion do tyłu z zaakcentowanym wydechem na jedną rękę.

·        Dokładanka z deską- nad kolanami lub za głową

·        Krążenie ramion z różną prędkością

Na lądzie ruchy nóg:

·        W siadzie na ławeczce, nożyce pionowe

·        To samo w leżeniu na grzbiecie

W wodzie ruchy nóg:

·        Leżenie na grzbiecie, chwyt prostymi ramionami za głową za brzeg basenu- naprzemianstronne ruchy nóg

·        Pływanie samymi nogami bez udziału ramion 

Nauka koordynacji:

·        Naprzemianstronne ruchy  ramion w tył w marszu do tyłu

·        To samo w wodzie

·        Wdechy i wydechy połączone z ruchami jednego ramienia