Wykład nr 10 03.12.2013
Pod koniec II wojny światowej Spinelli wyjątkowo zitensyfikował swoją działalność organizując dwie konferencje federalistów , jedną w 1944r., a drugą w 1945r., a celem tych konferencji było przygotowanie się przez federalistów do utworzenia unii federalnej w Europie czyli by Europa mogła być unią federalną od razu po zakończeniu wojny. W tym celu było ważne by w konstytucjach państw europejskich znalazły się zapisy takich treści, które pozwalałyby państwom europejskim poddać się władzy ponadnarodowej. Niestety to się nie udało. Państwa europejskie były zainteresowane by odbudowywać się podwójnie wg własnych planów. Wielu federalistów europejskich objęło ważne funkcje rządowe w swoich krajach i to spowodowało, że coraz bardziej angażowali się w sprawy krajowe i równocześnie skupieni na tym, wykazywali mniejszą aktywność w ruchu Pan-europejskim. Niemniej ten ruch w dalszym ciągu się rozwijał ze względu na to, że mimo zakończenia wojny atmosfera w Europie i na świecie była napięta, był to okres tzw. zimnej wojny spowodowany walką o wpływy w Europie i na świecie między USA i ZSRR. Mimo tego należy podkreślić,że absolutnie nie zrezygnowano z dążeń zjednoczeniowych w Europie, ale jednocześnie można było zauważyć, że poglądy federalistów na sposób jednoczenia Europy zaczynały się różnić i okazało to się prawdą gdy doszło do kongresu federalistów w Hadze. W maju 1948r. odbył się kongres, który przeszedł do historii, odbywał się w Hadze i na tym kongresie okazało się, że rzeczywiście federaliści skupieni wokół Spinellego byli zdecydowani by tworzyć w Europie unię federalną, polityczną i wraz z nią instytucje ponadnarodowe. Natomiast drugiej grupie federalistów przewodził Winston Churchil- polityk o dużym doświadczeniu z dużym autorytetem w Wielkiej Brytanii. Ta grupa federalistów zgadzająca się z Churchilem uważała, że współpraca w Europie tak czyli akceptowali tworzenie wspólnej Europy, ale nie akceptowali instytucji ponadnarodowych, uważali że proces jednoczenia Europy powinien być stopniowy, etapowy, z zachowaniem suwerenności państw. W związku z tym federaliści podzielili się na dwie grupy, na federalistów radykalnych dążących do unii politycznej, ich przywódcą był Spinelli i nie ukrywali, że chcieliby stanów zjednoczonych Europy z ponadnarodowym systemem instytucji i władzy. Natomiast grupa federalistów umiarkowanych z Charchilem na czele popierała współpracę w Europie na zasadzie modelu międzyrządowego i ten fakt podziału federalistów miał duży wpływ na możliwości utworzenia unii federalnej tzn. te możliwości ograniczał, ale z drugiej strony należy podkreślić, że mimo różnicy poglądów i stanowisk na kongresie w Hadze federaliści przyjęli 3 rezolucje-polityczną, ekonomiczno-społeczną i w sprawie kultury.
Rezolucja ekonomiczno-społeczna Haga 1948r.- kongres federalistów.
W tej rezolucji federaliści określili jakie było ich stanowisko w sprawie integracji gospodarki. Innymi słowy na czym miałaby polegać wspólnota gospodarcza Europy.
Pełna unia celna
Swoboda przepływu kapitału
Koordynacja polityki budżetowej i kredytowej
Unia walutowa
Koordynacja prawa w dziedzinie polityki społecznej
Stworzenie warunków do swobody przepływu siły roboczej i pełnego zatrudnienia.
Czy po kongresie w Hadze pojawiły się zdecydowane inicjatywy pokazujące, że rzeczywiście ten proces integracji w Europie się rozpoczął?
Odpowiadając na to pytanie trzeba zwrócić uwagę, że największy wpływ na rozwój procesów integracyjnych mieli federaliści i politycy sprawujący władzę w poszczególnych krajach , ale zwłaszcza w Niemczech i Francji. Jak się okazało pewne inicjatywy podejmowane były przez Stany Zjednoczone czyli polityka Stanów Zjednoczonych. W warunkach gdy USA dążyły do powstrzymania imperialnej ekspansji ZSRR, USA nie były zainteresowane utrzymywaniem odpowiedzialności za bezpieczeństwo Europy i dlatego popierały procesy integracyjne w Europie. Zaproponowały w tym celu plan Marschalla, w którym zaoferowano Europie pomoc finansową pod warunkiem ,że kraje europejskie będą znosić bariery handlowe wzajemnie wobec siebie w wymianie. Plan ten był realizowany w Europie w latach 1948-1951 i 17 krajów europejskich otrzymało w sumie 12,5 mld dolarów pomocy czyli plan Marschalla należy traktować jako czynnik , który przyspieszył w Europie tworzenie strefy wolnego handlu, bo USA chciały aby Europa szybko zaczęła rozwijać pod względem gospodarczym , bo gospodarka jest fundamentem siły politycznej i militarnej. Równolegle z planem Marschalla część federalistów europejskich zwłaszcza ci radykalni prowadzili prace nad przygotowaniem planu unii federalnej, nie zaniechali tego celu jakim była unia federalna. Pod koniec lat 40. Można wskazać pewien fakt polityczny , który zdecydowanie wpłynął na przebieg procesów integracyjnych w Europie , a tym faktem była zmiana polityki USA wobec RFN. Po wojnie Niemcy zostały rozbrojone i alianci uzgodnili, że Niemcy nie mają prawa rozwijać potencjału militarnego. Niemcy były pod ścisłą kontrolą pod tym względem, ale zbliżająca się wojna w Korei , która była dowodem konfliktu globalnego między USA
i ZSRR. W takiej sytuacji USA zdecydowały , że aby wzmocnić potencjał militarny Europy, aby zapewnić większe bezpieczeństwo należy remilitaryzować czyli pozwolić Niemcom na rozwój potencjału militarnego.
J. Monnet
Na przełomie lat 40 i 50. W sytuacji gdy USA dążyły do remilitaryzacji Niemiec powstał plan J. Monnneta, w którym zawarta była propozycja utworzenia wspólnego zarządu czyli ponadnarodowego zarządzania dwiema gałęziami przemysłu- przemysłem wydobycia węgla i przemysłem stalowym (przemysłem hutnictwa i żelaza). Te dwie gałęzie miały wtedy największe znaczenie dla produkcji zbrojeniowej , a więc pojawił się plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W planie tym przedstawiono także konstytucję, które powinny tą wspólnotą zarządzać. Najważniejszą instytucją wyposażoną uprawnienia, prawdopodobnie miała być wysoka władza. Następnym etapem we wprowadzeniu w życie tego planu było poszukiwanie przez Monneta takich polityków, którzy sprawowali wówczas władzę we Francji bądź mieli wpływ na osoby rządowe bo bardzo dobry plan nie zostanie wprowadzony w życie jeśli nie będzie osób, które ten plan będą popierać. Zaproponowano mu ministra spraw zagranicznych – Szumana, który pochodząc z regionu przygranicznego rozumiał jakie problemy rodzą się z konfliktów granicznych i dlatego zaangażował się w realizację planu Monnet. 09.05.1950r. Szuman wystąpił z deklaracją zaadresowaną do Niemiec proponując utworzenie wspólnoty obejmującej 2 gałęzie przemysłu. W tej deklaracji znalazła się także sugestia, że jest ona otwarta dla innych zainteresowanych państw. A zatem w momencie gdy wojna w Korei rozpoczęła się w Europie, ze strony Francji pojawiła się propozycja integracyjna.
Jak można traktować plan Monneta z punktu widzenia koncepcji planów integracji europejskiej? Czy był to plan, który można określić jako wypracowaną koncepcję integracji przyjętą na długi okres jako plan ad hoc?
Plan Monnet należy traktować jako sposób na rozwiązanie planu niemieckiego , a powstał pod wpływem zmian polityki USA wobec RFN, ale traktując plan Monnet z perspektywy historycznej to należy zdecydowanie uznać ten plan za początkowy etap rozwoju integracji w Europie, bo lat 5 lat później po tym planie 6 krajów, które utworzyły Europejską Wspólnotę Węgla i Stali zdecydowało się na utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, która stałą się fundamentem gospodarczym współczesnej Unii Europejskiej.
Najważniejsze, zrealizowane plany integracji europejskiej:
Plan utworzenia EWWiS Monneta (1950r.)
Plan utworzenia wspólnego rynku i EWG Spaak’a (1956r.)
Plan utworzenia unii gospodarczej i walutowej- J.Delorsa (1989r.)
Ad1. Plan Monneta był ze swojej istoty czyli z przyjętych założeń koncepcją realizacji integracji sektorowej czyli integracji polegającej na procesie etapowym i obejmującym wybrane sektory gospodarki, w tym przypadku 2 gałęzie przemysłu. Model integracji, do którego Monnet dążył to model ponadnarodowy. Monnet był pragmatycznym federalistą, a więc nie takim jak Spinneli. Monnet dążył do celu w taki sposób, który okaże się skuteczny.
Ad2. Plan utworzenia wspólnego rynku na podstawie modelu przede wszystkim międzyrządowego.
Ad3. Plan UGW to zaawansowane stadium integracji gospodarczej w planie Delorsa,przewidywano elemnenty modelu ponadnarodowego i międzyrządowego.