FILOZOFIA Z ELEMENTAMI LOGIKI (ćwiczenia)

Zagadnienia:

1. Wprowadzenie do filozofii – co to jest filozofia? Podział filozofii.

2. Filozofia a nauki szczegółowe. Filozofia a religia. Filozofia a sztuka.

3. Próba definicji filozofii (jako nauka, wiedza fundamentalna, uniwersalna, rozumowa, krytyczna).

4. Podstawowe problemy filozofii – trójkąt platoński.

5. Problematyka bytu – czym jest ontologia?

6. Systematyzacja rzeczywistości w ujęciu wybranych filozofów starożytności i średniowiecza – Parmenides, Platon, Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu.

7. Systematyzacja rzeczywistości w ujęciu wybranych filozofów nowożytności – Kartezjusz i Immanuel Kant.

8. Problematyka poznania bytu – czym jest epistemologia?

9. Systematyzacja poznania bytu w ujęciu wybranych filozofów starożytności i średniowiecza – Parmenides, Platon, Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu.

10. Arystotelesowska logika jako nauka o sposobie posługiwania się pojęciami, czyli zasadami myślenia.

11. Problematyka polityczności – czym jest filozofia polityczna?

12. Historia idei wolności (T. Hobbes, J. Locke, J.S. Mill, H. Spencer, K.Popper).

13. Problem wolności negatywnej i wolności pozytywnej (I. Berlin, B. Constant).

Ad.1
Filozofia to stawianie pytań i rozważania na temat różnych problemów (np. istnienie, wartości, umysł). Z greckiego filozofia oznacza „umiłowanie mądrości”. Pojawia się w momencie, w którym bycie w świecie przestaje być oczywiste. Dostarcza nam motywów do kształtowania światopoglądu.

Podział filozofii:

Filozofia teoretyczna:

;;Ontologia

;;Filozofia przyrody

;;Antropologia

;;Teologia

;;Teoria poznania

Filozofia praktyczna:

;;Etyka

;;Pojetyka

Ad.2

Filozofia, a nauka: Niemal wszystkie nauki szczegółowe powyrastały z filozofii. Fizyka, logika, psychologia były pierwotnie działami filozofii, potem dopracowały się własnej metodologii i stały się odrębnymi dziedzinami wiedzy. Nauki szczegółowe zajmują się ściśle określonym wycinkiem przyrody albo kultury, filozofia natomiast zajmuje się całokształtem naszej wiedzy, całą rzeczywistością. Filozofia wprawdzie wychodzi od doświadczenia, lecz nie zatrzymuje się na nim, tylko prze dalej, pytając o najgłębsze, najpierwotniejsze podstawy doświadczenia, o ostateczne warunki i źródła doświadczenia. Filozof sam musi znaleźć metodę badań.

Nauki szczegółowe są:

empiryczne- ich przedmiot jest wycinkiem świata doświadczalnego

zredukowane tematycznie- ich temat(przedmiot) zostaje ograniczony(zredukowany) do pewnego określonego punktu widzenia, pomijając inne.

Metodycznie abstrakcyjne- ich temat może być badany w taki tylko sposób, na jaki pozwala metoda; to, co nie mieśli się w zasięgu określonej metody, nie należy do tematu i jest pomijane

Filozofia wychodzi poza doświadczenie by zrozumieć ostateczne warunki i podstawy doświadczenia.

Cechą nauk szczegółowych jest przedmiot i metoda jego badania.

Filozofia, a religia: główna różnica pomiędzy religią, a filozofią to sposób stawiania tez. Religia stawia przed człowiekiem zbiór tez, w które wyznający wierzą. Filozofia polega natomiast na szukaniu antytez i stawianiu kolejnych pytań. W religii istnieje wiele doktryn, na które w filozofii nie ma miejsca. Innymi słowy religia zakłada, że musimy wierzyć, zaś filozofia opiera się na rozumie człowieka i który sam dokonuje wyborów. Między religią i filozofią mogą więc istnieć sprzeczności, jednak nie zawsze (np. Święty Tomasz, Święty Augustyn).

- filozofia to mechanizm rozumowania, wyklucza sądy niepoparte wiedzą rozumną

- religia to sfera ponad rozumowa

Filozofia, a sztuka:

- sztuka jest tworzona dla niej samej, jest niezależna, nie podlega celowi zewnętrznemu

-filozofia wychodzi od sfery zmysłowej(doświadczenia), ale podstawowe funkcje spełnia w środowisku rozumu, pojęć, refleksji naukowej. Sztuka spełnia podstawowe funkcje ducha w środowisku zmysłowym.

-Prawda filozofii leży w zwięzłości argumentacji rozumowej, prawa sztuki- w doskonałości przedstawienia.

-Filozofii chodzi o ogólny charakter teorii, sztuce – o piękno w znaczeniu szczególnym ukazane w postaci konkretnego dzieła.

Ad.3
Próba definicji filozofii:

Składa się na nią 5 elementów:

1. Nauka/wiedza

Całokształt wiadomości pozostających ze sobą w związku. Ów związek sprawia, że całość ta stanowi system.

1. Wiedza fundamentalna

   Pyta o ostateczne, nieempiryczne przyczyny, a więc o fundament wszystkiego co empiryczne

2. Wiedza uniwersalna

   Pyta o ostateczne przyczyny i warunki całości tego, co empiryczne – całego świata doświadczalnego, a podstawy całości

3. Wiedza rozumowa

   Wszystkie wypowiedzi filozofii oparte są na rozumie, a zatem każda, istota rozumna(człowiek) powinna pojmować, że i dlaczego wypowiedzi te roszczą sobie prekusje do ścisłości (na podstawie argumentacji)

4. Wiedza krytyczna

   Uniwersalna krytyka, która każdy pogląd, obraz świata, roszczenie do sensu podaje osądowi jako wioska rozumowa. Zwalcza każdy bezkrytyczny dogmatyzm (np. religia,społeczeństwo,ideologia) i przez to pełni w społeczeństwie funkcję oświecającą.

Ad.4
Platon odkrywa różnicę między sferą duchową a zmysłową i zapytuje o warunki prawdziwego poznania w ramach trzech wierzchołków: bytu (natury), "ja"(duszy), i idei ( absolutu).

Istnieje byt idealny, któremu przyporządkowany jest świat rzeczywisty. Tym bytem idealnym są idee - czyli to, co bezpośrednio, w doświadczeniu, nie jest nam dane; możemy poznać je jedynie rozumowo.

1. Mit anmnezy – dusza jest ze swej istoty podobna i pokrewna ideom, gdyż: przed uwięzieniem duszy w przemijającym ciele ludzkim, oglądała ona idee, lecz ta duchowo oglądana treść została przesłonięta sferą zmysłową pozwala na przypomnienie (anamnesis)

2. Mit metheksis – kosmos powstał za sprawą boskiego budowniczego świata, Demiruga. Ukształtował on rzeczy naturalne z pierwotnej materii na kształt idei. Jako odbicie idei mają rzeczy naturalne uczestnictwo metheksis w ideach.

Ad.5

Ontologia to nauka o bycie.

Podstawowym pojęciem filozoficznym epistemologii jest byt, który bywa rozumiany na różne sposoby przez różnych filozofów.

Kategorie bytów:
- absolutny

- czysto intencjonalny

- konieczny

- myślowy

- realny

Różne filozofie zaprzeczają, bądź potwierdzają istnienie poszczególnych kategorii bytów.

Ad.6

Paramenides:
Uważał, że rzeczywistość jest kreowana przez myśl.

Arystoteles:

Platon:

św. Tomasz z Akwinu

Ad.7

Ad.8
Epistemologia - teoria poznania. Rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, wiedza, spostrzeganie, czy uzasadnienie. Bada relacje pomiędzy poznawaniem, a rzeczywistością.

Ad.9

Paramenides:
Zakładał, że:
– Byt jest wieczny – czyli nie ma początku ani końca. Musiał by bowiem powstać z niebytu i w niebyt się rozpaść, a niebytu przecież nie ma.
– Byt jest nieruchomy
– Byt jest niezmienny – bo aby się zmienić musiał by przejśc w niebyt.
– Byt jest niepodzielny – bo gdyby wziąć jego części które niebyły by już przecież owym bytem musiały by być czymś przeciwnym czyli niebytem. niebyt natomiast jak wspomniano wyżej istnieć nie może.

Skąd wiadomo, że niebytu nie ma? O niebycie nie można w ogóle pomyśleć. Nie można go ani pomyśleć, ani poznać, ani wypowiedzieć. Dla Parmenidesa Byt był, bowiem tożsamy z myślą. Uważał więc, że sami decydujemy i kreujemy rzeczywistość, w której żyjemy.

Arystoteles:

-Byt jest pojęciem najogólniejszym, bo wszystko, co jest, jest bytem. Nie istnieje nic, co nie wchodziłoby w zakres tego pojęcia.

-Byt jest pojęciem nieokreślonym, bo jego treść jest abstrakcją z cech szczegółowych.

-Byt jest pojęciem niedefiniowalnym, bo nie istnieje rodzaj, do którego należałoby to pojęcie.

Platon:
Istnieje byt idealny, któremu przyporządkowany jest świat rzeczywisty. Tym bytem idealnym są idee - czyli to co bezpośrednio, w doświadczeniu, nie jest nam dane; możemy poznać je jedynie rozumowo.

św. Tomasz z Akwinu
Schrystianizował filozofię Arystotelesa.

Wprowadził rozróżnienie wiary i wiedzy, teologii i filozofii. Sądził, że niektóre prawdy przekraczają to, co można poznać rozumem, ale się rozumowi nie przeciwstawiają. Twierdził, że bytem są jedynie rzeczy jednostkowe. Byty postrzegał jako złożone z istoty (essentia) i istnienia.

Ad.10

Logika według Arystotelesa (który jest uważany również za jej ojca) jest nauka poprawnego myślenia, w której podstawą prawidłowych pojęć jest definicja, a prawidłowych sądów – dowód.

Ad.11

Ad.12

Ad.13