28.01.2014
HMS
WYKŁAD
XVIII wiek – oświecenie
Jest to pewien ruch umysłowy, wielokierunkowy, nieusystematyzowanym, w którym trudno jest wydobyć jednolite teorie szczególnie jeśli chodzi o teorie społeczne czy socjologiczne
Jest to ruch, który jak żaden inny zwraca uwagę na to, co jest dokonaniami nauk szczegółowych – szczególnie fizyki – i który stara się je uogólnić i przenieść pewne wnioski, idee na grunt refleksji o społeczeństwie, o historii, o kondycji jednostki
Jednym z centralnych, mętnych, niejednoznacznych pojęć jest pojęcie natury, porządku naturalnego. Przywołują go różni myśliciele owego czasu
Stan natury:
Prymitywizm chronologiczny – zakładałby że każda następująca epoka w dziejach rodzaju ludzkiego (bez względu na kryteria wyróżniania epok) będzie gorsza od swojej poprzedniczki; czasy najbardziej odległe do pomyślenia są z jakiegoś tam powodu pomyślane jako czasy najlepsze dla jednostki i funkcjonowania społecznego
Prymitywizm kulturowy – może być podobnie pomyślany; ma dwie wersje (jedna łagodna, druga surowa) łagodna – człowiek żyjący w stanie natury, w czasie przed pojawieniem się cywilizacji jest człowiekiem wolnym od trosk, żyje w zgodzie z przyrodą, czerpie z niej korzyści, nie ma powodów do agresji w stosunku do innych ludzi, życie jest w miarę sensownie prowadzone – coś ala eden, raj; w ostrej postaci – warunki przed cywilizacją, przed wynalezieniem sztuk są warunkami surowymi, trudnymi dla jednostki, ale te trudne warunki determinujące trudy życia powodują że pojawiają się najwyższe cnoty moralne, w tym prostym życiu ujawnia się najpełniej wartość człowieka
Sensy natury:
W sensie chronologicznym będzie to początkowy stan rzeczy, pierwotne warunki życia ludzkiego
W sensie technologicznym – człowiek wolny jest od udogodnień technologicznych, posiada podstawowe zdolności praktyczne
W sensie ekonomicznym – pierwotny komunizm, brak własności prywatnej, zróżnicowania ekonomicznego, dobra są wartością wspólną dzielone wg jakiś reguł
W sensie rodzinnym – wspólnota żon i dzieci; nie wykształciła się forma rodziny monogamicznej
Odżywianie – natura to inaczej wegetarianizm, człowiek nie spożywa zwierzątek – żyje z nimi w zgodzie ale je buraczki, kiełki
W sensie prawnym – brak władzy politycznej; brak reguł pewnych i państwa; władza i hierarchia związana jest z rodziną, grupą rodzin
W sensie moralnym – porządek naturalny to brak refleksji moralnej, samorefleksji i wysiłku moralnego w działania ludzkie i zachowania; kieruje nimi struktura popędowa
Najczęściej pojęcie natury zderza się z pojęciem cywilizacji, kultury. Natura jest czymś pierwszym
Fizjokraci – obiektywny porządek, prawidłowy porządek, u rzeczywistości tkwią obiektywne prawa, które człowiek może poznać i tym samym lepiej dostosować się do życia w społeczeństwie i lepiej wykorzystywać swoje umiejętności dla rozwiązywania różnych problemów (inna bajka)
W różnorodnym XVIII pewnie idee kierunkowe zdają się być ważne
Wiążą środowiskowe uwarunkowania z rozwojem kultury, cywilizacji, społeczeństwa (Monteskiusz – w zależności od cech klimatycznych występują powszechnie określone typy ustrojów; wyprowadza zróżnicowanie systemowe, między ludźmi jako następstwo cech klimatycznych)
Traktat Bekari? o przestępstwach i karze – oskarżony nie miał prawa do obrony, wymiar kar niesłychanie poważny – przed nim karę traktowano jako zemstę ogółu ludzi nad osobą, która złamała jakieś zasady, normy; czemu ma służyć kara? – ma służyć poprawie człowieka, który normy naruszył, procedura, w której skazuje się osobę musi być jawna, oskarżony musi wiedzieć o co go oskarżają, musi mieć możliwość zbierania argumentów, które pozwalałyby na złagodzenie wyroku lub obronę, prawo, aby miało walor resocjalizacyjny musi być szybkie, skuteczne, proces powinien być szybki, skuteczny; aby możliwa była resocjalizacja muszą być zapewnione odpowiednie warunki w więzieniach; Bekaria? postuluje rezygnację z wymuszania zeznać przy pomocy tortur bo twierdzi, że tortury powodują, że każdy do wszystkiego się przyzna, nawet do najbardziej nieprawdopodobnych czynów
Voltaire napisał dwie istotne rzeczy – wiek Ludwika XVI (pokazuje kulturę, cywilizację XVII wieku we Francji, pokazuje wszystkie społeczne ekonomiczne itp. Aspekty tej cywilizacji – mamy historię szczegółową) i esej poświęcony obyczajom (stanowi po raz pierwszy napisaną od czasów starożytnych historię powszechną rozumianą jako rozwój społeczno-ekonomiczny i kulturowy, który mieściłby się w tym, co w ówczesnym czasie rozumiano jako pojęcie cywilizacji)
Monteskiusz – jedna z najwybitniejszych prac – „O duchu prawa” – istotna jest ponieważ mówi w niej o trójpodziale władzy + podkreśla wagę względnej niezależności tych trzech rodzajów władzy; proponuje nam pewną metodę historyczno-porównawczą, która poprzez porównywanie faktów ma prowadzić do pewnych uogólnień, mówi nam że musi istnieć odpowiedniość pomiędzy systemem społecznym a wytworzonymi w tym społeczeństwie instytucjami, systemem moralnym, ekonomicznym
J. J. Rousseau – jego poglądy niekoniecznie są spójne; inaczej pisze o cywilizacji i stanie natury w różnych traktatach; nic nie dzieje się za darmo – rozwój zdolności człowieka w opanowywaniu świata przyrodniczego powoduje nieuchronnie zrodzenie się prywatnej własności, uzależnienie jednych od drugich, nierówności społecznych
Oświecenie szkockie:
Adam Smith
Czym ba być państwo i jakie są jego funkcje
Ma zabezpieczać bezpieczeństwo obywateli przed zagrożeniem zewnętrznym
Ma zapewniać pokój wewnętrzny
Ma odpowiadać za moralność i edukację obywateli
Wierzy, że w gospodarce i społeczeństwie istnieje samoczynny porządek – niewidzialna ręka rynku – cena siły roboczej o dóbr jest ostatecznie definiowana przez reguły popytu i podaży
Dał podstawy do tego, co się nazywa definiowaniem praw przez rynek renty, zysku, przedsiębiorców i dał podstawy do wyznaczania reguł w jaki sposób się te ceny, zyski, renty…
Ludzie pozostają na rynku w konkurencji ze sobą – w wyniku konkurencji czasem jest ustalany ten ekonomiczny ład
Konkurencja doskonała – producent nie ma wpływu na cenę wyprodukowanego dobra; chyba, że jest monopol lub oligopol
Nasz egoizm przekłada się w warunkach konkurencji doskonałej przykłada się do tworzenia dóbr wspólnych
1767 roku stworzył teorię uczyć moralnych – kontynuuje ona pewną tradycję Spinozy, Huma itp.
Spinoza i Hume twierdzą, że przyczyną powstanie ładu społeczeństwa jest oddźwięk moralny, sympatia – pokazują, że człowiek, który dostrzega niepowodzenie innego, lub jego powodzenie żywo reaguje na tą sytuację; jeśli ktoś się cieszy cieszę się razem z nim itp.
Smith mówi, że człowiek jaki widzi innego w cierpieniu, biedzie to mu współczuję. Dlaczego? Bo potrafi sobie wyobrazić siebie w tej sytuacji – to wyobrażenie nigdy nie jest pełne bo jak można sobie wyobrazić śmierć ukochanego dziecka i postawić się na miejscu matki czy ojca, który boleje po stracie swojego dziecka. Ten, który znajduje się w trudnej sytuacji oczekuje jakiegoś odwzajemnienia i jakiejś reakcji – mamy taką sytuację, że jednocześnie każdy człowiek, który zderza się z sytuacją innego człowieka występuje w dwóch sytuacjach – tego, któremu może się sytuacja zdarzyć i tego, który obserwuje tego, któremu się sytuacja przydarzyła; zachodzi między nimi sympatia lub antypatia między ludźmi; przykład: siedzi dwóch ludzi przy stole – jeden je nożem i widelcem, drugi je rękoma przy okazji dłubie sobie w nosie – jeden nie postawi się w sytuacji drugiego, drugi nie postawi się w sytuacji pierwszego – prostak nie rozumie cywilizowanego, cywilizowany nie rozumie prostaka; musi być jakiś poziom wiedzy wspólnej – muszą być podzielane systemy zachowań, wartości aby taki oddźwięk moralny w pełni zaistniał; człowiek jest bytem społecznym, jest zdolny do podtrzymywania społecznego ładu, a ład społeczny konstytuuje się dzięki temu oddźwiękowi moralnemu
Ferguson – proponuje gospodarczą, stadialną historię gatunku ludzkiego
Rewolucja francuska – zburzenie istniejącego porządku; była pozbawiona ideologicznej otoczki; mamy reakcję na rewolucję:
Konserwatywna – trwa do lat 40 XIX wieku a zaczyna się e trakcie trwania rewolucji i tuż po; do czołowych reprezentantów należą: Edmund Burke, Demestr, Debonalt, Demaistre – oni nie są przeciwnikami zmiany – chcą aby zmiany przebiegały w sposób ewolucyjny – są przeciwnikami rewolucji, burzenia porządku; będą twierdzili, że społeczeństwo jest pewnego rodzaju organizmem, całością, w której jednostka jest wchłaniania i całkowicie podporządkowana społeczeństwu; że istnieje względnie trwały porządek społeczny, na którego czele stoi król, później szlachta urzędnicy i kościół (organy władzy) i wreszcie lud pracujący; ten porządek raz ustalony nie powinien być zmieniany; każdy w społeczeństwie ma swoje miejsce i swoje zadanie; kładą oni nacisk na zagadnienie więzi społecznej – jak to się dzieje, że jednostki są zespalane w większe grupy społeczne; zmieniają perspektywę patrzenie – nie interesuje ich rodzaj ludzki – jeśli już mamy zajmować się społeczeństwem to ono zawsze istniej i funkcjonuje w konkretnych ramach historycznych itp. – postulat badania konkretnych społeczeństw
Społeczeństwo jest bardzo zróżnicowane – jak uniknąć tego lub jak to rozwiązać – zaczyna się okres utopijny (San Simone)
Utopijność myślenia polega na tym, że zróżnicowanie społeczeństwa nie jako rezultat…
ADA