Według serii norm ISO 3834 dotyczących spawalniczych systemów jakości, spawanie jest traktowane jako proces specjalny ponieważ badania spoin nie potwierdzają w pełni, czy osiągnięto określoną w wymaganiach jakość wyrobu. Aby wyroby spawane mogły być eksploatowane zgodnie z ich przeznaczeniem i nie stwarzały poważnych problemów, niezbędne jest zapewnienie nadzoru od fazy projektowania, poprzez dobór materiałów podstawowych i dodatkowych, proces wytwarzania o późniejszą kontrolę. Technologie spawania powinny być prawidłowo opracowane i uznane w celu uniknięcia powstania niezgodności spawalniczych.

System Zapewnienia Jakości prac spawalniczych ma zastosowanie we wszystkich komórkach organizacyjnych związanych z produkcją spawalniczą i jest realizowany przez każdego pracownika:

• personelu spawalniczego (spawaczy i nadzoru spawalniczego),

• personelu sprawowania kontroli nad produkcją spawalniczą,

• pozostałych pracowników zatrudnionych w działach objętych Systemem.

Normy z serii PN-EN ISO 3834 zostały opracowane w ten sposób aby:

• można je było zastosować niezależnie od rodzaju wykonywanej konstrukcji spawanej,

• określone zostały wymagania dotyczące jakości w spawalnictwie, zarówno w warunkach warsztatowych jak i montażowych,

• stanowiły wytyczne opisu możliwości wytwórców przy wytwarzaniu konstrukcji spawanych spełniających określone wymagania,

• mogły stanowić podstawę auditu dostawcy pod względem możliwości stosowania procesu spawania.

Kryteria wyboru odpowiedniego poziomu jakości działalności spawalniczej:

1. Kryteria podstawowe:

• bezpieczna eksploatacja wyrobu,

• wpływ obciążeń dynamicznych w okresie użytkowania wyrobu.

1. Kryteria pomocnicze:

• odpowiedzialność i bezpieczeństwo pracy wytwarzanych konstrukcji spawanych,

• złożoność wykonania konstrukcji,

• zakres wytwarzanych wyrobów,

• rodzaj stosowanych w produkcji materiałów spawanych,

• występujące problemy metalurgiczne przy spawaniu materiałów,

• możliwość powstania niezgodności spawalniczych.

Dobór wymagań dotyczących jakości w spawalnictwie

1. Podstawowy poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-4)

Wytwórcy produkujący wyroby spawane mało odpowiedzialne, projektowane przy uwzględnieniu niskiego współczynnika bezpieczeństwa i poddane umiarkowanym obciążeniom statycznym.

1. Standardowy poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-3)

Wytwórcy produkujący wyroby projektowane przy uwzględnieniu normalnego współczynnika bezpieczeństwa, na które działają obciążenia statyczne i dynamiczne. Zastosowane na wyroby materiały podstawowe powinny mieć dobre własności spawalnicze, przy których występuje małe prawdopodobieństwo powstania niezgodności spawalniczych.

1. Pełny poziom wymagań jakościowych (PN-EN ISO 3834-2)

Wytwórcy produkujący wyroby projektowane przy wysokim współczynniku bezpieczeństwa, na które działają wysokie obciążenia statyczne i dynamiczne.

Wymagania jakościowe dla klas konstrukcji spawanych wg PN-EN 1090

Klasa	EXC1	EXC2	EXC3	EXC4
Dokumenty kontroli	Atest 2.1	Dla S235 atest 2.2, dla innych stali atest 3.1	Atest 3.3	Atest 3.1
Identyfikowalność	Nie wymagana	Nie wymagana	Wymagana	Wymagana
Znakowanie	Nie wymagane	Wymagane	Wymagane	Wymagane
Poziom wymagań	Podstawowy PN-EN ISO 3834-4	Standardowy PN-EN ISO 3834-3	Pełny PN-EN ISO 3834-2	Pełny PN-EN ISO 3834-2
Plan spawania	Nie wymagany	W zależności od złożoności konstrukcji	Wymagany	Wymagany
Procedury spawalnicze	Nie wymagane	WPS	WPS	WPS
Spawacze operatorzy	Wymagane EN 287 EN ISO 1418	WPQ kwalifikowane wg ISO 15610 do ISO 15614	WPQ kwalifikowane wg ISO 15610 do ISO 15614	WPQ kwalifikowane wg ISO 15610 do ISO 15614
Nadzór spawalniczy	Nie wymagany	Wiedza podstawowa pub specjalistyczna	Pełna wiedza	Pełna wiedza
Poziom akceptacji	Wg EN ISO 5817 poziom D	Wg EN ISO 5817 poziom C	Wg EN ISO 5817 poziom B	Wg EN ISO 5817 poziom B+

Klasy stalowych konstrukcji budowlanych

Klasa konstrukcji	Opis
Klasa 3 – wymagania podstawowe	Obejmuje konstrukcje obciążone statycznie (nie narażone na zmęczenie), wykonane ze stali konstrukcyjnej niestopowej kategorii nie wyższej niż S235, o grubości materiału t≤30 mm, jeśli nie występują w nich szczególne rozwiązania konstrukcyjne i inne warunki właściwe dla klasy 2 i 1
Klasa 2 – wymagania podwyższone	Obejmuje konstrukcje obciążone statycznie lub dynamicznie ( narażone na zmęczenie), wykonane ze stali konstrukcyjnej niestopowej lub niskostopowej kategorii nie wyższej niż S355. Do klasy tej zalicza się również konstrukcje, w których występują szczególne rozwiązanie konstrukcyjno-technologiczne, jak połączenia śrubowe sprężane, pasowane, połączenia nitowe, połączenia przygotowane do montażowego spawania głównych elementów nośnych oraz elementy o masie ponad 20t.
Klasa 1 – wymagania wysokie	Obejmuje konstrukcje w klasie 2, których awaria pociągnęłaby za sobą znaczne zagrożenie życia ludzi lub duże straty materialne. W szczególności dotyczy to konstrukcji, dla których w obliczeniach projektowych przyjęto współczynnik bezpieczeństwa większy niż 1. Do tej klasy zalicza się również konstrukcje o specjalnych wymaganiach w zakresie kontroli i odbioru, wykonywanego przez stronę trzecią oraz konstrukcje, do których stosuje się materiały i procesy technologiczne nie objęte normą PN-EN ISO 1090

Pracownicy Kontroli Jakości – zakres obowiązków i uprawnień zgodnie z

PN-EN ISO 3834 oraz PN-EN 473

Rodzaj służb nadzoru/ komórka organizacyjna/ stanowisko	Wymaganie	Wykształcenie wg PN-EN 473	Uwagi
Komórka organizacyjna: Kontrola jakości / Dział Kontroli technicznej / Inspektor Spawalniczy / Kontrole Jakości
Inspektor spawalniczy	0	IWI-C / IWI-S z uprawnieniami wg PN-EN 473	Komórka kontroli jakości niezależna od pionu produkcji (podległa bezpośrednio Dyrektorowi Naczelnemu / Prezesowi)
Kontroler spawalniczy	+	IWI-S / IWI-B z uprawnieniami wg PN-EN 473	j.w.
W przypadku firmy z kilkoma podległymi zakładami / budowami – w każdym z tych zakładów
Kontroler spawalniczy	+	IWI-S / IWI-B z uprawnieniami wg PN-EN 473	Kontrola Jakości – podlega komórce kontroli jakości zakładu macierzystego
Oznaczenia:	+ – konieczność spełnienia wymagania 0 – spełnienie wymagania zalecane (lecz nie jest konieczne)

Wyposażenie do produkcji i badań

Jeżeli zachodzi potrzeba, powinny być dostępne następujące urządzenia:

• spawalnicze źródła energii,

• urządzenia do cięcia i przygotowania brzegów,

• urządzenia do podgrzewania wstępnego i obróbki cieplnej,

• urządzenia mocujące elementy i mechanizujące pracę,

• dźwignice i manipulatory,

• sprzęt ochrony indywidualnej i inne środki bezpieczeństwa,

• suszarki i termosy do elektrod i topników,

• sprzęt do czyszczenia,

• urządzenia do badań niszczących i nieniszczących.

Norma ISO 3834 stawia dodatkowo wymagania nowo instalowanym urządzeniom oraz zasadom utrzymania ruchu urządzeń (plany remontów).

Nadzór nad wyposażeniem – wszystkie działania mające na celu utrzymanie wyposażenia w stanie, który zapewnia, że nie zostanie [pogorszony poziom jakości wyrobu, procesu lub usługi.

Wytwórca powinien posiadać procedury nadzoru nad dokumentacją dotyczącą jakości np. instrukcjami technologicznymi, raportami z badań itp.

Kontrola i badania spawania

Badania i kontrolę należy przeprowadzać w odpowiednim momencie procesu produkcyjnego, aby zapewnić zgodność z umową. Miejsce i częstotliwość kontroli i/lub badań zależą od umowy i/lub normy wyrobu, metody spawania i rodzaju wykonywanej konstrukcji. Obejmuje ona:

• kontrolę i badania przed spawaniem,

• kontrolę i badanie podczas spawania,

• kontrole i badania po spawaniu.

Należy wykonać działania żeby określić jednoznaczny status kontroli i badań np. znakując poszczególne elementy lub nanosząc informację na kartę wyrobu.

Niezgodności i działania korygujące

Należy przewidzieć nadzór nad poszczególnymi elementami tak, aby wykluczyć możliwość nieumyślnego zastosowania elementów nie spełniających wymagań. Tam gdzie wytwórca dokonuje napraw i poprawek powinny być dostępne odpowiednie procedury. Po wykonaniu poprawek należy przeprowadzić wszystkie badania.

Wzorcowanie

Wytwórca powinien być odpowiedzialny za odpowiednie wzorcowanie urządzeń badań, pomiarów i kontroli. Urządzenia służące do określenia jakości powinny być wzorcowane w określonych odstępach czasu.

Oznaczanie i identyfikowalność

Jeżeli to konieczne należy opracować i utrzymywać procedury oznaczania wyrobu na podstawie odrębnych specyfikacji, a pojedyncze wyroby lub jego partie powinny mieć specjalne oznaczenia.

Zapisy dotyczące jakości

Zapisy dotyczące jakości powinny zawierać (zgodnie z umową):

• zapis z przeglądu umowy/projektu,

• świadectwa dotyczące jakości,

• dokumenty z kontroli materiałów dodatkowych,

• protokoły z badań uznania technologii spawania,

• świadectwa egzaminów spawaczy i operatorów,

• świadectwa personelu badań nieniszczących,

• zapisy dotyczące przebiegu obróbki cieplnej,

• procedury i protokoły badań niszczących i nieniszczących,

• protokoły dotyczące wymiarów,

• zapisy dotyczące poprawek i raporty dotyczące innych niezgodności.