Placówki opieki częściowej –
świetlica środowiskowa
Pedagogika opiekuńcza z promocją zdrowia
Rok III, gr 2.
Domańska Justyna, Jaworska Karolina, Tłuściak Aneta
Rys historyczny.
Pierwsza placówka o charakterze – świetlicy środowiskowej powstała w Polsce w okresie pierwszej wojny światowej. Powstała ona z inicjatywy młodzieży uczącej się wieczorowo i pracującej zawodowo. Pierwszymi pionierami tworzenia świetlic środowiskowych byli między innymi: A. Konewka, J. Obremska oraz E.K. Karniłowiczowie.
Po II wojnie światowej zaczęto tworzyć świetlice, które uzyskiwały dużą popularność wśród dzieci i młodzieży, gdyż stały się miejscem troski o ich zdrowie ale i także dbało się o ich rozwój intelektualny. W obecnych czasach najczęściej wychowankami świetlic są dzieci i młodzież pochodząca z rodzin biednych, często z rodzin bezrobotnych, z rodzin wielodzietnych i patologicznych. Wszystkie zajęcia świetlicowe są przygotowywane i prowadzone przez kadrę pedagogów, psychologów i logopedów.
Świetlica czynna jest cały rok kalendarzowy z uwzględnieniem urlopów, świąt, dni wolnych od pracy oraz organizowanych wypoczynków letnich i zimowych dla dzieci.
Świetlica jest czynna we wszystkie dni robocze, minimum 4 godziny dziennie w dni robocze, w godzinach dostosowanych do potrzeb dzieci i młodzieży.
W wyjątkowych przypadkach małej liczby dzieci ilość dni i godzin pracy świetlicy można zmniejszyć.
W miarę potrzeb i możliwości:
świetlica może być czynna w soboty oraz w wymiarze większym niż 4 godziny dziennie,
świetlica może być czynna również w okresie wakacyjnym,
w godzinach pracy placówki na jej terenie powinny przebywać minimum 2 osoby dorosłe.
Liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy musi być odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju prowadzonych zajęć.
W czasie zajęć odbywających się na terenie świetlicy pod opieką jednego dorosłego powinno przebywać do 10 dzieci.
W zajęciach świetlicy powinno stale uczestniczyć nie mniej niż 10 dzieci
Struktura placówki.
Pracownikami świetlicy środowiskowej są:
Kierownik,
Rada Pedagogiczna,
Zespół do spraw oceny materialnej sytuacji dziecka,
Samorząd wychowanków;
Wolontariusze.
Kierownik świetlicy
Świetlicą kieruje kierownik, który jest jednocześnie wychowawcą. W razie
jego nieobecności placówką kieruje osoba przez niego wyznaczona, posiadająca odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Kierownik jest przełożonym wszystkich pracowników i wolontariuszy, którzy pracują w świetlicy.
Do zadań kierownika należy:
opracowanie zakresów czynności i obowiązków podległym pracownikom
i wolontariuszom,
systematyczne wizytacje zajęć grupowych i indywidualnych zgodnie z potrzebami i harmonogramem oraz ocena realizacji zadań,
prowadzenie nadzoru nad warunkami sanitarnymi, przeciwpożarowymi, BHP oraz nad bezpieczeństwem podopiecznych i pracowników,
odpowiedzialność za powierzony majątek,
dbanie o prawidłowe prowadzenie i zabezpieczenie dokumentacji świetlicy,
dbanie o zachowanie tajemnicy służbowej i zawodowej w sprawach dotyczących dzieci, znajdujących się w placówce oraz ich rodzin.
Kierownikiem świetlicy może być osoba, która posiada następujące kwalifikacje:
wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku: pedagogika, pedagogika specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, resocjalizacja, psychologia, praca socjalna albo na innym kierunku, uzupełnione studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki, socjoterapii, terapii pedagogicznej lub resocjalizacji,
co najmniej trzyletni staż pracy w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
W świetlicy środowiskowej działa także Rada Pedagogiczna. W skład tej Rady wchodzą wszyscy pracownicy świetlicy środowiskowej. Przewodniczącym Rady Pedagogicznej jest kierownik świetlicy.
Samorząd wychowanków
Dzieci przebywające w placówce mogą tworzyć samorząd; jego organizację określa regulamin ustalony wspólnie przez wychowawców i wychowanków i zatwierdzony przez kierownika świetlicy.
Samorząd wybiera opiekuna spośród wychowawców świetlicy. Opiekun samorządu wybierany jest przez dzieci i młodzież spośród wychowawców świetlicy.
Samorząd może przedstawiać kierownikowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach
dotyczących funkcjonowania placówki.
Działalność świetlicy może być wspierana przez wolontariuszy, szczególnie w
zakresie rozszerzenia opieki nad dziećmi oraz rozwijania ich indywidualnych
zainteresowań i zdolności.
Wolontariuszem w świetlicy środowiskowej może być osoba:
pełnoletnia,
niekarana,
posiadająca predyspozycje i umiejętności niezbędne do pracy w świetlicy środowiskowej, najlepiej studenci kierunków pedagogicznych lub psychologii.
Kierownik świetlicy ma obowiązek zawrzeć pisemne porozumienie o zatrudnieniu wolontariusza. Ponadto obowiązkowo musi ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych, a w miarę możliwości od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe podczas wykonywania zadań oraz przed rozpoczęciem pracy poinformować o zadaniach, obowiązkach oraz konieczności zachowania tajemnicy w sprawach dzieci, znajdujących się w placówce oraz ich rodzin.
Porozumienie, które zawiera kierownik świetlicy z wolontariuszem, określa:
zakres, sposób i czas wykonywania zadań przez wolontariusza,
zobowiązanie wolontariusza do działania w porozumieniu i za zgodą kierownika świetlicy lub wyznaczonego przez niego wychowawcy,
zobowiązania wolontariusza do zachowania tajemnicy w sprawach, dotyczących dzieci znajdujących się w placówce oraz ich rodzin,
postanowienia o możliwości rozwiązania porozumienia.
Wolontariusz wykonuje zadania odpowiadające świadczeniu pracy pod nadzorem kierownika świetlicy lub wyznaczonego przez niego wychowawcy.
Na prośbę wolontariusza kierownik świetlicy wydaje mu pisemną opinię o wykonywaniu świadczeń, odpowiadających świadczeniu pracy na rzecz danej świetlicy.
Zespół wychowawczy
W placówce działa stały zespół wychowawczy. W jego skład wchodzą: kierownik
placówki, wychowawcy i inni specjaliści, powoływani przez kierownika.
W skład zespołu mogą też wchodzić inne osoby, a w szczególności: wolontariusze,
pracownicy szkoły, kuratorzy, pracownicy socjalni.
Zadaniem zespołu jest ocena aktualnej sytuacji i potrzeb dzieci, wymiana informacji
między wychowawcami, planowanie oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych oraz
analiza i weryfikacja metod pracy stosowanych w świetlicy.
Określić częstotliwość spotkań zespołu wychowawczego – np. nie mniej niż 2 razy w roku szkolnym.
Wychowawcy świetlicy środowiskowej
Wychowawca planuje, organizuje i prowadzi pracę opiekuńczo - wychowawczą:
z grupą dzieci oraz pracę indywidualną z dzieckiem,
z rodzicami lub opiekunami prawnymi dziecka,
z innymi osobami i instytucjami, wspierającymi rodzinę w wychowaniu dziecka.
Wychowawcy powinni posiadać następujące kwalifikacje:
wychowawcy – ukończone studia wyższe na kierunku: pedagogika, pedagogika
specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, resocjalizacja, psychologia, praca socjalna albo na innym kierunku, uzupełnione uprawnieniami pedagogicznymi i odpowiednimi kursami przygotowującymi do pracy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;
psychologa - ukończone studia wyższe magisterskie na kierunku psychologia;
pedagoga - ukończone studia wyższe magisterskie na kierunku pedagogika;
terapeuty, logopedy lub innego specjalisty - ukończone studia wyższe magisterskie na odpowiednim kierunku wraz z uprawnieniami pedagogicznymi
oraz udokumentowane przygotowanie do prowadzenia zajęć o profilu potrzebnym w placówce.
Osoby, które nie posiadają wymaganego wykształcenia zobowiązane są uzupełnić je w terminie do 3 lat od podjęcia pracy wychowawczej w świetlicy środowiskowej. Osoby nie posiadające wymaganego doświadczenia zobowiązane są do podpisania deklaracji zobowiązującej do uzupełnienia wykształcenia.
Wymagania lokalowe i wyposażenie świetlicy
Minimalny standard warunków lokalowych oraz wyposażenie świetlicy środowiskowej:
sale do zajęć dla dzieci (min. 2 m² / os.) ze światłem dziennym i właściwym oświetleniem sztucznym,
zaplecze sanitarne,
stoliki i krzesła dostosowane do wieku uczestników,
pomoce dydaktyczne: przybory szkolne, gry planszowe, zabawki edukacyjne, książki itp.,
apteczkę z podstawowym wyposażeniem do udzielenia pierwszej pomocy.
W miarę możliwości świetlica powinna posiadać:
zaplecze kuchenne wraz z niezbędnym wyposażeniem do przygotowywania i spożywania posiłków (podwieczorek, kolacja),
materace do zabaw i zajęć,
specjalistyczne pomoce dydaktyczne,
pracownie: komputerową, plastyczną, muzyczną i inne,,
bibliotekę.
Dla kogo przeznaczona jest świetlica środowiskowa?
Dzieci i młodzież korzystają ze świetlicy dobrowolnie i nieodpłatnie, wyłącznie na podstawie pisemnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów.
Zajęcia w świetlicy przewidziane są dla dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat ze szczególnym uwzględnieniem:
zaniedbanych wychowawczo,
pochodzących z grup ryzyka,
mających problemy z nauką, zachowaniem,
niewykazujących utrwalonych zaburzeń zachowania.
W przypadku braku uzasadnionych przeciwwskazań w świetlicy mogą przebywać dzieci niepełnosprawne.
W miarę potrzeb i możliwości również:
W świetlicy mogą przebywać dzieci od 3 do 6 roku życia oraz młodzież powyżej 18 roku życia - do ukończenia szkoły średniej - jeśli w środowisku istnieje takie zapotrzebowanie, a placówka ma możliwości zapewnienia odpowiedniej opieki, szczególnie dotyczy to dzieci w wieku 3-6 lat. Wskazane jest wówczas zatrudnienie nauczyciela wychowania przedszkolnego, jeżeli ilość dzieci w tym wieku jest stała i wynosi minimum czworo.
Prawa i obowiązki wychowanków:
Wychowanek świetlicy ma prawo do:
opieki wychowawczej oraz zapewnienia warunków bezpieczeństwa podczas zajęć organizowanych w świetlicy i poza jej terenem,
poszanowania jego godności osobistej, przekonań religijnych, ochrony przed przemocą, życzliwego traktowania,
udziału w zajęciach organizowanych przez świetlicę,
swobodnego wyrażania myśli i przekonań.
Wychowanek ma obowiązek:
przestrzegania postanowień zawartych w Regulaminie uczestnika zajęć świetlicy,
współpracy w procesie opieki i wychowania,
przestrzegania zasad kultury współżycia,
pomagania innym,
dbania o mienie placówki, uczestniczenia w pracach porządkowych,
ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie.
Zasady naboru dzieci i młodzieży do świetlicy środowiskowej
Wychowankowie są przyjmowani:
Bez skierowań, na zasadzie dobrowolnego i wewnętrznie umotywowanego zgłoszenia dziecka i rodzica. Wychowankowie mogą być również zgłaszani przez instytucje: poradnie, szkoły, kuratorów, pracowników socjalnych MOPS itp. oraz organizacje pozarządowe.
Przyjęcie dziecka do świetlicy odbywa się na podstawie pisemnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów dziecka.
Dokumentacja świetlicy środowiskowej
Świetlica środowiskowa realizuje zadania w oparciu o:
regulamin pracy, określający organizację pracy świetlicy oraz obowiązki poszczególnych pracowników. Regulamin opracowuje kierownik w porozumieniu z podmiotem prowadzącym.
wychowanków obowiązuje regulamin uczestnika zajęć, określający zasady korzystania ze świetlicy przez wychowanków, opracowany przez kierownika i wychowawców oraz uzgodniony z wychowankami, zawierający prawa i obowiązki wychowanków, zasady bezpieczeństwa, nagrody i kary,
harmonogram zajęć, uwzględniający działania zaplanowane do realizacji na dany dzień, tydzień, miesiąc i rok,
indywidualne karty zgłoszenia i pobytu, prowadzone dla każdego dziecka, które zawierają dane dziecka i są uzupełniane przynajmniej raz w miesiącu informację o znaczących dla dziecka wydarzeniach, w tym o postępach w nauce, stanie zdrowia, szczególnych potrzebach z zachowaniem ustawy o ochronie danych osobowych,
dziennik zajęć, zawierający co najmniej temat zajęć, liczbę osób uczestniczących w nich oraz podpis osoby prowadzącej zajęcia,
listy obecności wychowanków na zajęciach w danym dniu,
dokumentacja finansowa.
Kierownik świetlicy lub organ prowadzący świetlicę prowadzą dokumentację
kadrową i finansową placówki.
Cele, funkcje, zadania świetlicy środowiskowej
Świetlice środowiskowe wyznaczyły sobie następujące cele:
rozwijanie zainteresowań i uzdolnień wychowanków;
łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie;
eliminowanie zaburzeń zachowania;
tworzenie warunków do nauki własnej i pomocy w nauce;
pomoc dla wychowanków z wadami wymowy ( pomoc logopedy);
zapewnienie opieki wychowawczej.
Wychowankowie świetlic środowiskowych ucząc się i pracując w grupie o tych samych zainteresowaniach wytwarzają w sobie wspólną odpowiedzialność za grupę a zwłaszcza za młodsze dzieci. W ten sposób uczą się odpowiedzialności za siebie i innych wychowanków.
Świetlice środowiskowe udzielają wychowankom pomocy socjalnej w formie :
posiłków;
otrzymują wyprawkę szkolną ( podręczniki szkolne, zeszyty, piórniki, plecaki i kredki);
w sytuacjach wyjazdowych ( wycieczek), wychowankowie otrzymują obuwie i kurtki.
Zadania placówki:
Zapewnienie wychowankom opieki w określonych godzinach.
Organizowanie zespołowej nauki własnej wychowanków, pomoc w nauce.
Prowadzenie systematycznej działalności wychowawczej.
Organizowanie pomocy socjalnej, dożywiania.
Systematyczna współpraca ze szkołą, domem rodzinnym, sądami, ośrodkami pomocy społecznej.
Zapobieganie powstawaniu zaburzeń emocjonalnych w zachowaniu.
Organizowanie zajęć specjalistycznych typu: socjoterapeutycznego, korekcyjnego, logopedycznego.
Aktywizowanie rozwoju jednostki.
Organizowanie racjonalnego wypoczynku, poprzez organizowanie gier i zabaw
ruchowych..
Integracja osób o zbliżonych lub takich samych zainteresowaniach.
Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień wychowanków.
Pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych.
Opracowywanie i wdrażanie indywidualnych programów korekcyjnych.
Bibliografia:
Borowski Ryszard, Wysocki Dariusz „ Placówki Opiekuńczo- Wychowawcze” Wydawnictwo Naukowe Novum sp z. o. o. Płock 2001
Miesięcznik „Świat Problemów” nr.5, Warszawa maj 2003
Gajewska G., „Wsparcie dziecka w rozwoju. Konteksty opieki i edukacji”, wyd. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2009