Placówki opieki częściowej
Świetlice środowiskowe.
Spis treści.
Rys historyczny.......................................................................................................2
Ustawa upoważniająca tworzenie świetlic środowiskowych..............................3
Opis struktury organizacyjnej świetlicy środowiskowej...............................4
Cele tworzenia świetlic środowiskowych.............................................................6
Opis świetlic środowiskowych znanych pod nazwą „ Gniazda”........................8
Wnioski..................................................................................................................10
Literatura..............................................................................................................11
Rys historyczny.
Pierwsza placówka o charakterze - świetlicy środowiskowej powstała w Polsce w okresie pierwszej wojny światowej. Powstała ona z inicjatywy młodzieży uczącej się wieczorowo i pracującej zawodowo. Pierwszymi pionierami tworzenia świetlic środowiskowych byli między innymi: A. Konewka, J. Obremska oraz E.K. Karniłowiczowie. Środki finansowe na prowadzenie świetlicy zapewniła im Sekcja Oświaty Pozaszkolnej Wydziału Oświaty i Kultury. Był to rok 1916- 1917. Świetlica tego rodzaju zastąpiła dotychczas funkcjonująca placówka opiekuńczo- kulturalna dla dzieci i młodzieży uczącej się. Celem tej świetlicy było wskazanie wychowankom zasadniczego celu jak mają realizować swoje potrzeby i wartości i jak mają funkcjonować w środowisku społecznym. Organizowano tak zajęcia, by młodzież i dzieci skupiona w świetlicy mogła skorzystać z opieki wychowawcy i przy jego pomocy odrobić zadania szkolne i rozwijać się twórczo.
Największy rozwój świetlic środowiskowych przypada na lata 1931- 1935. Do tych świetlic przychodziły dzieci i młodzież po zajęciach lekcyjnych, zapewniano im opiekę ze strony wychowawców. W okresie II wojny światowej, po upadku Powstania Warszawskiego organizator świetlicy K. Lisiecki opuścił Warszawę wraz ze swoimi wychowankami, aby ich uchronić przed śmiercią.
Po II wojnie światowej zaczęto tworzyć świetlice, które uzyskiwały dużą popularność wśród dzieci i młodzieży, gdyż stały się miejscem troski o ich zdrowie ale i także dbało się o ich rozwój intelektualny. W obecnych czasach najczęściej wychowankami świetlic są dzieci i młodzież pochodząca z rodzin biednych, często z rodzin bezrobotnych, z rodzin wielodzietnych i patologicznych. Wszystkie zajęcia świetlicowe są przygotowywane i prowadzone przez kadrę pedagogów, psychologów i logopedów. Zajęcia te mają na celu wskazanie dzieciom i młodzieży jakie mają swoje zainteresowania i wychowawcy kierują ich do odpowiednich sekcji np.:
muzycznej;
tanecznej;
plastycznej;
informatycznej itp.
2. Ustawa upoważniająca tworzenie świetlic środowiskowych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie tworzenia świetlic środowiskowych.
Na mocy ustawy z 1991 roku Minister Edukacji Narodowej wydał rozporządzenie uprawniające tworzenia świetlic środowiskowych. Miały być to świetlice przeznaczone dla dzieci i młodzieży wymagających opieki opiekuńczo- wychowawczych i resocjalizacyjnych. Głównie miały być przeznaczone świetlice dla dzieci i młodzieży, pozbawionych odpowiedniej opieki ze strony rodziców po zajęciach szkolnych a przede wszystkim, ze środowisk zagrożonych patologią społeczną. Tworzenie świetlic miało na celu poprawienie warunków zdrowotnych i materialnych dzieci i młodzieży.
W 2000 roku 22 lutego na mocy ustawy status placówki opiekuńczo- wychowawczej otrzymały między innymi świetlice środowiskowe.
2.1. Opis struktury organizacyjnej świetlicy środowiskowej.
Pracownikami świetlicy środowiskowej są:
Kierownik,
Rada Pedagogiczna,
Zespół do spraw oceny materialnej sytuacji dziecka,
Samorząd wychowanków;
Wolontariusze.
Do podstawowych zadań kierownika świetlicy należy:
Określenie i wdrażanie odpowiedniego Programu działań i struktury organizacyjnej,
Przestrzeganie Kodeksu Pracy,
Dobór kadry i podział zadań,
Kontrola wydatkowanych środków finansowych,
Sporządzanie sprawozdań z działalności świetlicy,
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników świetlicy,
Nadzorowanie działalności socjalnej i pomocy socjalnej dla wychowanków,
Kontrola stanu zdrowia pracowników i wychowanków świetlicy,
Dbanie o stan higieny pracy, pracowników i wychowanków.
W świetlicy środowiskowej działa Rada Pedagogiczna. W skład tej Rady wchodzą wszyscy pracownicy świetlicy środowiskowej. Przewodniczącym Rady Pedagogicznej jest kierownik świetlicy. Od kierownika świetlicy jest wymagane Wyższe wykształcenie magisterskie o kierunku: pedagogika, pedagogika socjalna, pedagogika opiekuńczo- wychowawcza bądź psychologia w zakresie resocjalizacji.
Kierownik świetlicy powinien posiadać trzyletni staż pracy w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
W pracy świetlicy środowiskowej mogą pomagać wolontariusze. Głównym celem w ich pracy jest:
Pomoc w rozszerzaniu zakresu opieki nad dzieckiem w świetlicy,
Rozwijanie indywidualnych zdolności dzieci i organizowanie grup zainteresowań wśród wychowanków w świetlicy,
Udzielanie pomocy przy odrabianiu lekcji wychowanką świetlicy,
Wsparcie pracy pracowników świetlicy przy organizowaniu konkursów,
Promocja idei wolontariatu.
Wolontariusze pomagający w pracy świetlicy muszą być osobami pełnoletnimi, nie karanymi. Podejmując pracę muszą być poinformowani o specyfice pracy wychowawczej świetlicy i muszą przestrzegać tajemnicę w sprawach dotyczących dzieci przychodzących do świetlicy. Praca wolontariusza jest wykonywana pod nadzorem Kierownika świetlicy środowiskowej.
Kierownik świetlicy środowiskowej zatrudnia pracowników obsługi, którzy wykonują różne prace: przygotowywanie posiłków i porządkowanie świetlicy.
3. Cele tworzenia świetlic środowiskowych.
Świetlice środowiskowe wyznaczyły sobie następujące cele:
rozwijanie zainteresowań i uzdolnień wychowanków;
łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie;
eliminowanie zaburzeń zachowania;
tworzenie warunków do nauki własnej i pomocy w nauce;
pomoc dla wychowanków z wadami wymowy ( pomoc logopedy);
zapewnienie opieki wychowawczej.
Wychowankowie świetlic środowiskowych ucząc się i pracując w grupie o tych samych zainteresowaniach wytwarzają w sobie wspólną odpowiedzialność za grupę a zwłaszcza za młodsze dzieci. W ten sposób uczą się odpowiedzialności za siebie i innych wychowanków.
Świetlice środowiskowe udzielają wychowankom pomocy socjalnej w formie :
posiłków;
otrzymują wyprawkę szkolną ( podręczniki szkolne, zeszyty, piórniki, plecaki i kredki);
w sytuacjach wyjazdowych ( wycieczek), wychowankowie otrzymują obuwie i kurtki.
Świetlice środowiskowe przyjmują dzieci i młodzież na podstawie skierowań od pedagogów szkolnych, pracowników opieki społecznej, kuratorów sądowych oraz na prośbę rodziców.
W obecnych czasach nastąpił rozwój bezrobocia, który spowodował, że rodzina przestała spełniać swoje funkcje opiekuńczo - wychowawcze. Wiele rodzin w Polsce jest uzależniona od alkoholu lub narkotyków i dlatego większość młodych ludzi pozbawiona opieki rodziców coraz więcej spędza na ulicy w ten sposób dochodzi do dokonywania przez nich przestępstw np. rozbojów ulicznych, uprawianie prostytucji, okradania sklepów, przechodni, wybijanie szyb w samochodach. W wyniku obserwacji i badań rodzin patologicznych, stwierdzono, że należy pomóc dzieciom i młodzieży w ich adaptacji społeczno-wychowawczej. W związku z tym powstała koncepcja rozwoju placówek, zwanych świetlicami środowiskowymi , gdzie dzieci i młodzież po zajęciach szkolnych mogłaby spędzać wolny czas. Aby odpowiednio kształtować osobowość młodych ludzi, powstała konieczność zrzeszenia przy nich wykwalifikowanej kadry, by pomóc tym ludziom. Zauważono, że w rodzinach patologicznych nie ma kontroli, czy dziecko uczy się w domu, odrabia zadania, czy wykonuje obowiązki szkolne. Dlatego zadaniem świetlicy jest, by wychowawca sprawdził co dany uczeń ma zadane z danego przedmiotu i wspólnie z nim wykonał to zadanie.
Wychowawca w świetlicy powinien wpływać na rozwój intelektualny dzieci, organizując dla nich zajęcia np.: plastyczne, rzeźby, organizując wyjścia na wystawy znanych malarzy. W ramach sekcji plastycznej, wychowawca może zorganizować konkurs na wykonanie najlepszej pracy malarskiej . Wskazane jest, by zwycięzca konkursu otrzymał skromną nagrodę np. książkę, czekoladę lub lizaka.
Bardzo ważne jest, by zwycięzca otrzymał nagrodę w świetlicy a wychowawca powinien podkreślić, że praca była ciekawa i starannie wykonana. W ramach działalności świetlicy można organizować sekcje muzyczne, sportowe, informatyczne oraz taneczne. Opiekunowie tych grup powinni organizować dla tych dzieci konkursy a dla najlepszych uczestników konkursów, powinni przygotowywać dla nich nagrody. W ten sposób mogą wpłynąć na rozwój intelektualny dzieci i spowodować, że dzieci pochodzące z rodzin patologicznych mogą uwierzyć w swoje umiejętności, mogą mieć szacunek w swojej grupie świetlicowej i szkolnej.
Opis świetlic środowiskowych znanych pod nazwą” Gniazda”.
Znana aktorka Alina Janowska- Zabłocka zauważyła, że w Warszawie jest dużo dzieci i młodzieży dla których ulica stała się domem . Dzieci wałęsające się po ulicach Warszawy, zaczęły wkraczać na drogę przestępstw. Zauważyła, że młodzież ta spożywa alkohol bądź uprawia nierząd. Doszła do wniosku że przyczyną złych zachowań młodych ludzi po zajęciach szkolnych jest ich własna rodzina a głównie rozwijająca się w nich patologia. Założyła pierwszą świetlicę, zwaną „Gniazdem”. Obecnie na terenie Warszawy jest 10 Gniazd. Obecnie pod opieką tych świetlic znajduje się około 400 dziewcząt i chłopców w wieku od 3 do 18 lat. Z powodu zróżnicowanego wieku, często starsi muszą zajmować się młodszymi i w ten sposób rodzi się w nich odpowiedzialność za młodsze dzieci.
Podstawowym źródłem finansowym do prowadzenia świetlic są różne agendy np.: Biuro Polityki Społecznej, Biuro Edukacji, Biuro Kultury i Urzędy dzielnic, Urząd Marszałkowski, oraz ośrodki pomocy społecznej.
Podstawowe zadania świetlic to:
praca opiekuńczo wychowawcza;
pomoc psychologiczna i terapeutyczna;
promocja zdrowego stylu życia;
praca z rodziną;
szkolenia kadry wychowawców świetlic.
W świetlicach główną kadrę stanowią: pedagodzy, psycholodzy i socjoterapeuci. Zadaniem tej kadry jest przygotowanie młodych ludzi do życia w społeczeństwie. Głównym celem jest organizowanie zajęć w świetlicach uwzględniając zdolności ich członków. W „Gniazdach” organizowane są różne zajęcia np. sportowe, plastyczne, grupy taneczne, kulinarne, oraz informatyczne. Młodzi wychowankowie poznają nasz kraj na wycieczkach krajoznawczych. W czasie tych wycieczek poznają nasze parki narodowe , stare zamki oraz ich historię. Dzięki pomocy instytucji państwowych i osób prywatnych, dzieci korzystają z wyjazdów na kolonie i zimowiska. Pracownicy świetlic organizują różne konkursy, których zadaniem jest dowartościowanie młodych ludzi.
W ramach zajęć świetlicowych, pracownicy organizują wyjścia młodych ludzi do kin, teatrów i muzeów. Celem takich działań jest rozwój intelektualny dzieci, które korzystają z pobytu w świetlicy.
Świetlica, zwana „ Gniazdem” ma charakter integracyjny. W świetlicach przebywają dzieci zdrowe i upośledzone np. dzieci z porażeniem mózgowym i z zespołem Downa. Dzieci te wspólnie bawią się, odrabiają lekcje oraz wyjeżdżają na wakacje. Na wyjazdach nie ma oddzielnych pokoi dla dzieci zdrowych i chorych. Dzieci te razem śpią, wspólnie się bawią a na organizowanych konkursach sportowych mają prawo do nagród za swoje osiągnięcia.
Zadaniem świetlicy jest wyrównywanie szans edukacyjnych młodych ludzi. Dzięki pomocy w odrabianiu prac domowych, zauważono, że dzieci poprawiły swoje wyniki w nauce, a przez to zmieniły swój stosunek do szkoły. Otrzymując lepsze oceny dzieci zaczęły zdobywać szacunek w szkole. Mając na uwadze, że rodziny dzieci chodzących do świetlicy nie stać na dodatkowe lekcje z języków obcych czy informatyki, w ramach zajęć świetlicy są organizowane zajęcia obsługi komputera i zajęcia nauki języka angielskiego.
Świetlice zwane „Gniazdami”, współpracują z rodziną swoich wychowanków. Udzielają wsparcia rodzinie, pomagają w realizacji funkcji opiekuńczej i wychowawczej ( praca z psychologiem ) Często bywa, że wychowawcy współpracują z rodzicami przy organizacji różnych imprez, czy wyjść do kina czy teatru. Rodzice są zapraszani na przedstawienia teatralne w których aktorami są ich dzieci. Organizowane są imprezy z okazji „ Dzień Matki, Ojca oraz Dziecka”.
Oczywiście widzami tych imprez są rodzice wychowanków świetlic.
5. Wnioski.
Mając na uwadze pomoc dzieciom i rodzinie zaczęto tworzyć świetlice środowiskowe . Spełniają one role opieki wychowawczej dla młodych ludzi, które mają kłopoty szkolne lub rodzinne. Eliminują one braki szkolne wychowanków i ich zaburzenia zachowawcze.
Głównym celem jest stworzenie dla wychowanków świetlic warunków do nauki i pomoc w nauce. Bardzo ważne jest to, że dzieci z biednych rodzin otrzymują posiłki, oraz pomoc przy zakupie artykułów szkolnych.
Dzięki współpracy świetlic środowiskowych z pracownikami socjalnymi oraz psychologów, często bywa że zostają ujawnione przypadki przemocy w rodzinie. Dzięki interwencji pracownika świetlicy i kuratora został ujawniony przypadek przemocy w rodzinie jednego z wychowanków świetlicy zwanej „ Gniazdem”. Chłopiec 12-letni o imieniu Marek wychowywał się w rodzinie, gdzie ojciec był alkoholikiem, bił chłopca i dlatego był agresywny i nie słuchał nauczycieli w szkole. Miał kłopoty szkolne i nie potrafił żyć w grupie.
W wyniku współpracy pracowników świetlic środowiskowych a kuratorami, udziela się pomocy rodzinom w otrzymaniu np.: mieszkania lub w razie rozwodów rodzice otrzymują pomoc w poradnictwie prawniczym.
Literatura.
Borowski Ryszard, Wysocki Dariusz „ Placówki Opiekuńczo- Wychowawcze” Wydawnictwo Naukowe Novum sp z. o. o. Płock 2001
Miesięcznik „Świat Problemów” nr.5, Warszawa maj 2003
Remedium „ Profilaktyka i Promocja Zdrowego Stylu Życia” nr.9. Wrzesień 2006
Remedium „ Profilaktyka Uzależnień i Innych Zachowań Problemowych”
nr.4. Kwiecień 2006
1
11