TEMAT 15: sytuacja prawna cudzoziemców w RP

Tezy:

1. Kategorie cudzoziemców przebywających na terytorium RP.

2. Warunki przekraczania granicy państwowej przez cudzoziemców.

3. Dokumenty uprawniające do pobytu na terytorium RP i warunki ich uzyskania.

4. Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony.

5. Zezwolenie na osiedlenie się oraz zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich.

6. Tryb kontroli legalności pobytu cudzoziemców.

7. Instytucja wydalenia i zobowiązania do opuszczenia terytorium RP.

8. Strzeżone ośrodki dla cudzoziemców i areszty w celu wydalenia.

9. Udzielanie cudzoziemcom ochrony czasowej.

10. właściwość organów w sprawach cudzoziemców

Akty normatywne:

*ustawa o cudzoziemcach tekst jednolity z 2011 r dz.u nr 264 poz 1573

*ustawa z 14 lipca 2006r o wjeździe na terytorium RP, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich UE i członków ich rodzin.

*ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP

* rozporządzenie MSWiA z 22 grudnia 2008r w spr środków utrzymania, które powinien posiadać cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium RP oraz dokumentów potwierdzających możliwość uzyskania takich środków dz.u nr 235 poz 1611

*rozporządzenie MSWiA z 19 listopada 2009r w spr sposobu przeprowadzania kontroli legalności pobytu cudzoziemców na terytorium RP. Dz.u nr 207 poz 1600

*rozporządzenie MSWiA z 22 kwietnia 2011r w spr wiz dla cudzoziemców dz.u nr 99 poz 579 (orientacyjnie)

Ad1.

Cudzoziemcem w rozumieniu ustawy o cudzoziemcach jest każda osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego. W przypadku posiadania wielu obywatelstw o statusie cudzoziemca przesądza dokument podróży okazany przy wjeździe na terytorium RP.

Kategorie cudzoziemców przebywających na terytorium RP i sposób ich traktowania wyznaczają ustawy oraz przepisy międzynarodowego prawa publicznego związane z cudzoziemcami. Na terytorium RP mogą przebywać:

1) cudzoziemcy obywatele państw obcych, niebędący obywatelami państw członkowskich UE- w odniesieniu do tej kategorii cudzoziemców ma zastosowanie wyłącznie ustawa o cudzoziemcach.

2) cudzoziemcy nie posiadający obywatelstwa żadnego z państw obcych (bezpaństwowcy) – ich status wyznaczany jest przez ustawę o cudzoziemcach oraz w zakresie wydawania dokumentu podróży konwencja genewska i protokół nowojorski.

3) cudzoziemcy będący obywatelami państw członkowskich UE, konfederacji Szwajcarskiej oraz państw obszaru EOG i członkowie ich rodzin nie będący obywatelami jak wyżej.- ich status wyznaczany jest przez ustawę o wjeździe, pobycie i wyjeździe obywateli UE i członków ich rodzin.

ze względu na sposób traktowania cudzoziemców wyróżnia się ponad to:

1. Cudzoziemców posiadających immunitet dyplomatyczny i konsularny państw obcych- ich statut wyznaczają przepisy konwencyjne (konwencja wiedeńska i konwencja haska)

Ze względu na status uprzywilejowania wyróżnia się również :

1. cudzoziemców którzy korzystają z ochrony czasowej lub ubiegają się o taką ochronę- ich status wyznacza ustawa o ochronie czasowej (azyl, uchodźctwo itp.)

2. repatrianci na czas postepowania o udzielenie wizy w celu repatriacji

ad.2 Warunki przekraczania granicy państwowej

1. cudzoziemcy nie będący obywatelami UE:

-posiadanie ważnego dokumentu podróży, dokument podróży jest to dokument uznany przez organy RP uprawniający do wjazdu, pobytu i wyjazdu, wydany przez władze państwa obcego, organizację międzynarodową lub organy polskie.

-posiadanie wizy lub innego ważnego dokumentu jeżeli jest on wymagalny, wiza jest rodzajem zezwolenia wydanego cudzoziemcowi przez organ polski, organ którego właściwość wynika z zawartych umów międzynarodowych albo organ państwa obszaru Schengen.

-wniesienie opłaty związanej z wjazdem na terytorium RP, jeżeli wynika to z zasady wzajemności

-posiadanie zezwolenia na wjazd do innego państwa lub pobyt w innym państwie przy tranzycie przez terytorium RP.

-posiadanie dokumentu potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne albo posiadanie podróżnego ubezpieczenia medycznego o minimalnej kwocie ubezpieczenia 30 tys euro.

-posiadanie środków utrzymania na czas planowanego pobytu oraz na powrót do państwa pochodzenia albo państwa trzeciego.

1. Unici (obywatele UE):

-posiadanie ważnego dokumentu podróży

1. Członkowie rodzin obywateli UE:

-ważny dokument podróży oraz wiza lub inny ważny dokument uprawniający do pobytu na terenie RP.

ad.3 dokumenty uprawniające do pobytu na terytorium RP (wszystkie dokumenty wydaje wojewoda )

*dokument podróży maksymalny czasookres pobytu nie może przekroczyć 90 dni. Dokument podróży jest dokumentem uprawniającym do pobytu na terytorium RP przy ruchu bezwizowym. Lista państw objętych ruchem bezwizowym wynika z dyrektywy UE.

*polski dokument podróży dla cudzoziemca wydawany na wniosek cudzoziemca posiadającego zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego wspólnot europejskich albo korzystającego z ochrony czasowej, jeżeli jego dokument uległ zniszczeniu albo utracił ważność a uzyskanie nowego dokumentu nie jest możliwe. Wydawany jest na okres 1 roku.

* tymczasowy polski dokument podróży dla cudzoziemca , wydawany jest na wniosek cudzoziemca jak wyżej, który podczas pobytu za granicą utracił dokument albo którego dokument utracił ważność, zamierzający powrócić na terytorium RP, gdy uzyskanie nowego dokumentu nie jest możliwe. Dokument taki uprawnia do jednokrotnego wjazdu na terytorium RP i jest ważny nie dłużej niż 7 dni.

Zasady wydania: tymczasowy polski dokument podróży może zostać wydany cudzoziemcowi podlegającemu przesiedleniu lub relokacji, który nie posiada ważnego dokumentu podróży. Dla cudzoziemca przebywającego na terytorium RP, który nie posiada dokumentu podróży albo którego ważność dokument utracił w celu wyjazdu z terytorium RP.

*wiza wydawana jako wiza krajowa albo wiza schengen.

-Wizy krajowe uprawniają do pobytu na terytorium RP w terminie określonym w wizie przy czym łączy czasookres pobytów nie może przekroczyć 3 miesięcy a okres ważności wizy krajowej roku.

-Wizy schengen- wydawane w oparciu o wspólnotowy kodeks wizowy z 2009r oraz przepisy ustawy o cudzoziemcach. Wizy schengen wydawane są jak wizy jednolite uprawniające do pobytu lub przejazdu przez obszar państw schengen po drugie jako wizy o ograniczonej ważności terytorialnej, które uprawniają do pobytu na obszarze wybranych państw schengen albo na obszarze konkretnego państwa schengen. Z punktu widzenia celu w jakim wydawana jest wiza schengen dzielą się na :

a) wizy pobytowe uprawniające jednocześnie do tranzytu

b) wizy lotniskowe (RP nie wydaje wiz lotniskowych, ponieważ nie posiadamy lotniska międzynarodowego).

Oprócz oznaczenia charakteru pobytu zarówno wizy schengen jak i wizy krajowe zawierają określenia kodowe określające konkretny cel pobytu na terytorium RP. Organami wydającymi wizy są konsulowie RP w zakresie izb krajowych lub wiz schengen oraz komendanci placówek straży granicznej w zakresie wiz schengen, a także minister właściwy do spraw zagranicznych w zakresie wiz dyplomatycznych lub służbowych. Przy wizach schengen przeprowadzane są konsultacje z szefem urzędu do spraw cudzoziemców albo innym centralnym organem wizowym państw układu schengen.

Przedłużenia wizy dokonuje wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca.

*zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego- zezwolenie MRG wydawane jest przez konsula RP. Konsul RP wydaje zezwolenie RMG jeżeli:

-cudzoziemiec zamieszkuje w strefie przygranicznej

-wykaże on podstawy do częstego przekraczania granicy RP

-nie jest osobą niepożądaną w szczególności nie stanowi zagrożenia dla obronności, bezpieczeństwa albo ważnych interesów RP

-nie dokonano wobec niego wpisu w SIS oraz w bazach krajowych dla celów odmowy wjazdu.

Zezwolenie MRG uprawnia do przekraczania granicy RP oraz pobytu w strefie przygranicznej określonej umową międzynarodową, ważne jest przez okres roku od momentu wydania zezwolenia.

*przepustka portowa wydawana jest przez Komendanta placówki straży granicznej, marynarza statku morskiego w celu pobytu na terenie miasta portowego. Czasookres przepustki portowej nie może być dłuższy niż 15 dni, z reguły przepustka portowa wydawana jest na czasookres postoju statku w porcie morskim.

Ad.4 Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony

• udzielane przez przesłanki z art. 53 kpa,

• organem właściwym w sprawach udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca,

• pobyt cudzoziemca na terytorium RP może wynosić nie dłużej niż 2 lata lub nie dłużej niż 3 miesiące w zależności od celu udzielonego zezwolenia.

Ad. 5

*zezwolenie na osiedlenie się- udzielane jest cudzoziemcowi, który przebywa legalnie i nieprzerwalnie na terytorium RP, przez co najmniej 5 lat i wykaże trwałe więzi z Rzeczpospolitą Polską. Organem właściwym w sprawie zezwolenia na osiedlenie się jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca.

*zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego wspólnot europejskich- Cudzoziemiec przebywa na terytorium RP minimum 5 lat oraz posiada źródła utrzymania i ubezpieczenie zdrowotne. Nie trzeba wykazywać więzi z RP.

Osoby posiadające powyższe zezwolenia mogą ubiegać się o wydanie im karty pobytu. Karta ta potwierdza tożsamość cudzoziemca oraz uprawnia do przekraczania granicy RP z dokumentem podróży bez konieczności uzyskiwania wizy.

Karta pobytu wydawana jest oprócz powyższych zezwoleń osobie która uzyskała status uchodźcy, zgodę na pobyt tolerowany lub ochronę uzupełniającą. Karta pobytu wydawana jest przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. Jest ważna przez:

-10 lat jeżeli cudzoziemiec uzyskał zezwolenie na osiedlenie się

-5 lat jeżeli cudzoziemiec uzyskał status rezydenta długoterminowego wspólnot europejskich.

- na czas udzielonych zezwoleń w pozostałych przypadkach.

Ad6. Kontrola legalności pobytu cudzoziemców

Obligatoryjnie wykonywana jest przez organy policji i organy straży granicznej, fakultatywnie kontrolę mogą sprawować: szef urzędu do spraw cudzoziemców, wojewoda oraz organy służby celnej w zakresie postepowań prowadzonych przez te organy.

Kontrola legalności pobytu realizowana jest poprzez:

1.obowiązek okazania dokumentów i zezwoleń uprawniających do pobytu cudzoziemca na terytorium RP

2.okazania środków utrzymania albo dokumentu potwierdzającego możliwość uzyskania takich środków

3.dokumentów uprawniających do wykonywania pracy, prowadzenia działalności gospodarczej oraz powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi. Wykonywanie pracy oraz prowadzenie działalności gospodarczej jest zastrzeżone wyłącznie dla funkcjonariuszy straży granicznej.

Kontrola legalności pobytu prowadzona jest przez funkcjonariuszy lub pracowników minimum dwóch albo wspólnie jako kontrola koordynowana. Kontrola prowadzona z upoważnienia szefa urzędu do spraw cudzoziemców albo wojewody może być prowadzona przez jednego pracownika.

Kontrola legalności pobytu realizowana jest jako kontrola doraźna albo kontrola planowa jeżeli przeprowadzana jest przez różne służby lub urzędy. W toku kontroli wzywa się cudzoziemca do okazania:

-dokumentu podróży

-przepustki portowej

-wizy

-karty pobytu

-zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony

-zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego wspólnot europejskich

-zezwolenia na osiedlenie się

-zezwolenia MRG

-dokumentu podróży przewidzianego konwekcją genewską

-polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca

-dokumentów uprawniających do wjazdu i pobytu wydanych przez inne państwa obszaru schengen, konfederację szwajcarską lub państwa obszaru EOG

-dokumenty potwierdzające, że wjazd i pobyt jest związany z wykonywaniem czynności zawodowych.

W trakcie kontroli żąda się okazania środków finansowych albo dokumentów które potwierdzają ich posiadanie. Cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium RP na czas nie przekraczający 3 dni musi posiadać 300 zł lub równowartość tej kwoty w walucie obcej wymienialnej. Przy wjeździe na okres pobytu powyżej 3 dni cudzoziemiec musi posiadać 100 zł na każdy dzień pobytu lub równowartość tej kwoty w walucie obcej. Dokumentami które mogą potwierdzić posiadanie takich środków są: czeki podróżne, karty kredytowe wraz z zaświadczeniem o wysokości limitu na karcie, karta płatnicza wraz z zaświadczeniem o aktualnym stanie konta lub aktualnym wyciągu z historii rachunku, zaświadczenie o posiadaniu środków płatniczych w banku lub SKOKU (spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa) mających siedzibę na terytorium RP potwierdzone pieczęcią i podpisem i wystawione nie później niż na miesiąc przed przekroczeniem granicy, oryginał zaproszenia- wpis do rejestru zaproszeń dokonywany jest przez wojewodę, zaproszenie jest ważne przez okres 12 miesięcy, osoba zapraszająca zobowiązuje się do pokrycia kosztów pobytu cudzoziemca oraz kosztów jego wydalenia.

Cudzoziemcy którzy wjeżdżają na terytorium RP w celu udziału w imprezie turystycznej, zawodach sportowych, obozie młodzieżowym albo mają opłacone koszty pobytu w RP albo przyjeżdżają do placówki sanatoryjno-leczniczej albo są uczestnikami programu umożliwiającego wymianę wakacyjną muszą posiadać co najmniej 20 zł (na jeden dzień) nie mniej niż 100.

Cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium RP w celu studiów, uczestnictwa w badaniach naukowych lub szkoleniach musi posiadać 1600 zł przez okres pierwszych 2 miesięcy pobytu lub równowartość tej kwoty w walucie obcej. Dokumentami potwierdzającymi możliwość uzyskania takich środków są:

-dokumenty przyznające stypendium

-czeki podróżne

-karty kredytowe

-karty płatnicze

-oryginały zaproszeń

-zaświadczenia

Z obowiązku posiadania środków zwolnieni są:

-osoby przekraczające terytorium RP w celach: repatriacji, wizy krajowej lub wizy schengen w celu wykonywania pracy, wizy w celu korzystania z ochrony czasowej, karty pobytu, wizy w celu korzystania z uprawnień wynikających z karty Polaka

-na podstawie umów międzynarodowych zwalniających cudzoziemca z obowiązku posiadania środków albo przerzucających ten obowiązek na polskie organy lub instytucje publiczne.

Środków utrzymania nie wymaga się również w związku z :

-niesieniem pomocy charytatywnej albo udziałem w akcji ratowniczej.

Kontrola legalności pobytu dokumentowana jest w formie:

-notatki urzędowej, jeżeli pobyt cudzoziemca jest legalny i został sprawdzony przez pracownika

-notatki lub wpisu w notatniku służbowym jeżeli kontrola była przeprowadzona przez funkcjonariuszy

W przypadku stwierdzenia nielegalnego pobytu na terytorium RP z kontroli sporządzany jest PROTOKÓŁ.

Organy policji i organy straży granicznej zatrzymują cudzoziemca i uruchamiają instytucję wydalenia z terytorium RP albo zobowiązania do opuszczenia terytorium RP, w przypadku pracowników przeprowadzających kontrolę informują policję lub straż graniczną o konieczności dokonania zatrzymania.

Ad. 7 Instytucja wydalenia i zobowiązania do opuszczenia terytorium RP.

INSTYTUCJA WYDALENIA

Cudzoziemcowi wydaje się decyzję o wydaleniu, jeżeli:

• Przebywa na terytorium RP bez ważnej wizy lub innego ważnego dokumentu uprawniającego do wjazdu
  i pobytu;

• Nie opuścił terytorium RP po wykorzystaniu dopuszczalnego czasu pobytu na terytorium państw Schengen;

• Wykonywał pracę lub podjął działalność gospodarczą niezgodnie z przepisami;

• Nie posiada środków utrzymania;

• Dane cudzoziemca są wpisane do wykazu cudzoziemców niepożądanych;

• Dane cudzoziemca znajdują się w SIS dla celów odmowy wjazdu;

• Pobyt cudzoziemca stanowi zagrożenie dla obronności, bezpieczeństwa państwa, bezpieczeństwa i porządku publicznego albo narusza interesy RP;

• Cudzoziemiec niezgodnie z przepisami przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę państwową;

• Cudzoziemiec nie wywiązuje się z zobowiązań podatkowych wobec Skarbu Państwa;

• Cudzoziemiec zakończył odbywanie kary pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo państwowe;

• Cudzoziemiec został skazany w RP prawomocnym orzeczeniem na karę pozbawienia wolności i istnieją podstawy do przekazania go za granicę.

• Cudzoziemiec przebywa poza strefą przygraniczną w ramach zezwolenia MRG (mały ruch graniczny)

• Cudzoziemiec przebywa po upływie okresu pobytu określonym zezwoleniem MRG

• Cudzoziemiec dobrowolnie nie opuścił terytorium RP w terminie oznaczonym w decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium RP, odmowie lub cofnięciu zezwolenia na zamieszkanie na czas określony.

Decyzję o wydaleniu wydaje z urzędu wojewoda lub na wniosek ministra Obrony Narodowej, szefa ABW i AW, Komendanta Głównego Policji, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Komendanta Oddziału Straży Granicznej, Komendanta Placówki Straży Granicznej, Komendanta Wojewódzkiego Policji lub organu Służby Celnej.

ZOBOWIĄZANIE DO OPUSZCZENIA TERYTORIUM RP

Przesłanki do zobowiązania do opuszczenia terytorium RP:

• Brak ważnej wizy lub innego dokumentu;

• Przekroczenie dopuszczalnego czasookresu pobytu;

• Wykonywanie pracy lub działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami;

• Brak środków finansowych;

• Niezgodne z przepisami przekroczenie granicy;

• Przebywanie poza strefą przygraniczną lub po upływie zezwolenia MRG

Jeżeli z okoliczności sprawy wynika że cudzoziemiec dobrowolnie wykona ten obowiązek.