Proza narracyjna okresu międzypowstaniowego.
(Rozdział IX)
Jednym ze zjawisk okresu międzypowstaniowego jest bujnie rozwijająca się proza.
Powstają utwory bez narracji fabularnej.
Zadanie poznawcze wobec rzeczywistości, utrwalanie jej kształtu, odkrywanie cech typowych i specyficznych społeczeństw, portretowanie ludzi uprawiających zawody zanikające: Wójcicki- Przekupka warszawska, Latarnik warszawski, Wacław Szymanowski- Lichwiarze, Józef Bogucki- Wizerunki społeczeństwa warszawskiego.
Proza ta rozwijała ambicje dokumentacyjne co zbliżało ja do pisarstwa naukowego lub popularnonaukowego: opisy podróżnicze- Kraszewski Obrazy z życia i podróży (1842), Wspomnienia Polesia Wołynia i Litwy (1840).
DAGEROTYP
Zasada wiernego kopiowania rzeczywistości, jej fotografowanie.
Edward Bogusławski- Dagerotypy Warszawy (1847)
OBRAZKI
Malowanie słowem życia i ludzi, metoda flamandzka- termin zapożyczony z malarstwa odwołujący się do holenderskiej tradycji malarstwa rodzajowego XVII wieku. Obraz maksymalnie nasycony szczegółami, drobiazgowy. Ceniono zwyczajność przeciętność, typowość. Tematami były karczmy, jarmarki. Obrazek był portretem ludzkim ale nie jednostkowym i indywidualnym tylko społecznym.
Józef Dzierzkowski Kursa w Berdyczowie
Aleksander Groza Mozaika kontraktowa
Kraszewski Obraz z życia i podroży
Dzierzkowski Obrazy z życia i podroży
Pol- Obrazy z życia i natury
Kraszewski- Typy i charaktery (1854)
Dzierzkowski- Obrazek hogartowski (1846)
Siemieński - Ekonom. (1840)
SZKICE FIZJOLOGICZNE
Pisano fizjologie zawodów, regionów, narodowości, miast, sfer towarzyskich. W Polsce nie były tak popularne.
Bogucki- Wizerunki społeczeństwa warszawskiego (1844-1855)
Aleksander Dunin-Borkowski Parafiańszczyzna (1843-1849)
POWIEŚĆ OBYCZAJOWA
Ukazanie skromnych cnót, zwykłego życia tradycji domowych. Technika obrazkowa. Epika powieściowa była sumą obrazków powiązanych nicią fabularną. Krąg obserwacji obyczajowej stanowiło przede wszystkim życie dworu bądź salonu arystokratycznego, środowisko szlacheckie.
Józef Korzeniowski Kollokacje (1847), Spekulant
Dzierzkowski Kuglarze (1845), Salon i ulica (1847)
Kraszewski Latarnia czarnoksięska , Dziwadła
1848 rok-przełom- powieść obyczajowa rezygnuje z gniewnych diagnoz rzeczywistości, starając się o pokazanie harmonijnego obrazu świata opartego na kanonie starych cnót polskich, ukochaniu domu, rodziny i rodzimości. Łagodna dydaktyka wychowanie za pomocą wzorów pozytywnych, inwazja ludzi starych jako uosobienie cnót, pamięci przeszłości instynktu moralnego, wzmożona niechęć do cudzoziemszczyzny: wszystko co obce jest chore, zdeprawowane:
Kraszewski Choroby wieku (1857)
Józef Korzeniowski Krewni (1857)
Powieść obyczajowa dzieli się na:
Powieść o artyście
Powieść o ludzie ze wsi.
POWIEŚĆ O ARTYŚCIE
Artysta fałszywy, egoista, pogardliwe odwrócony do trudności życia społecznego.
Kraszewski Poeta i świat 1839, Sfinks 1847
Dzierzkowski Zemsta pana Boleski 1846
Narcyza Żmichowska Poganka, Książeczka pamiątek 1847-1848
POWIEŚĆ O LUDZIE ZE WSI- ROMANTYCZNA POWIEŚĆ LUDOWA
Paulina Wilkońska Wieś i miasto 1841
Kraszewski Historia Sawki 1842i, Ulana 1843 Budnik, Ostap Bondarczuk 1847, Jaryna 1850, Ładowa pieczara 1852, Chata za wsia 1854-1855 Jermoła 1857 Historia kołka w płocie, Obrazy z życia i podróży, Wspomnienia Odessy Jedyssanu i Budżaku 1845-1846.
HISTORYCZNA PROZA NARRACYJNA
PROZA DOKUMENTU I PAMIĘTNIKA
Kraszewski Rok ostatni panowania Zygmunta III 1833, Kościół Świętomichalski w Wilnie 1833, Ostatnia z książąt Słuckich 1841, Zygmuntowskie czasy 1846
Magnuszewski Zemsta panny Urszuli 1839, Niewiasta polska w trzech wiekach 1843
Henryk Rzewuski Pamiątki JP Seweryna Soplicy cześnika parnawskiego 1839-1841, Listopad 1845-1846
Ignacy Chodźko Pamiętniki kwestarza 1843-1845
Grabowski Stanica hulajpolska 1840-1841, Tajkury 1845-1846
Michał Czajkowski Owruczanin 1841
Zygmunt Kaczkowski Ostatni z Nieczujów 1853-1855
PROZA SPOŁECZNO-POLITYCZNA
Jan Zachariasiewicz Jerema. Studium z wewnętrznych dziejów Galicji
Jan Czyński Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska czyli Jakubini polscy 1833-1834
Seweryn Goszczyński Król zamczyska 1842
Walery Łoziński Zaklęty dwór 1859
Edmund Chojecki Alkhadar 1854
PROZA FANTASTYCZNA
Ludwik Sztyrmer Powieści nieboszczyka Pantofla 1844, Frenofagiusz i Fenoplasty, Czarne oczy
Dziekoński Sedziowój 1845, Józef Balsamo 1848
Narcyza Żmichowska Poganka (1846)
POWIEŚĆ PSYCHOLOGICZNA
Żmichowska Biała róża (1861), Wstępny obrazek poganki
ODPOWIEDNIKI NIEMIECKIEJ LITERATURY BIEDERMEIERU
Korzeniowski Emeryt (1850) Tadeusz Bezimienny (1852)
Żmichowska Książeczka pamiątek.
Włodzimierz Wolski Domek przy ulicy Głębokiej (1859).