Pojęcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych oznacza lokatę kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym. Celem takiego działania jest uzyskanie trwałego wpływu na kierowanie jego działalnością i osiąganie zysków z tego tytułu.
Wyróżnia się dwie podstawowe formy bezpośrednich inwestycji zagranicznych:
Inwestycje typu greenfield, czyli inwestycje od podstaw,
Inwestycje w postaci fuzji i przejęć.
Inwestycje typu greenfield są charakterystyczne dla krajów rozwijających się i polegają na tym, że inwestor zagraniczny buduje zakład w kraju goszczącym od podstaw. Natomiast inwestycje w postaci fuzji i przejęć dominują w krajach rozwiniętych i następują najczęściej poprzez nabycie kontrolnego pakietu akcji przez jeden podmiot lub wspólną decyzję obu podmiotów o połączeniu swojej działalności, przy czym podmioty te, zlokalizowane są w różnych krajach.
Do najpopularniejszych teorii wyjaśniających przepływy kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych zaliczamy:
Teorię przewag monopolistycznych,
Teorię międzynarodowego cyklu życia produktu,
Teorię lokalizacji,
Teorię internalizacji,
Eklektyczną teorię międzynarodowej produkcji.
Można wyróżnić dwa kierunki rozwoju przedsiębiorstw. Pierwszy to rozwój prosty zwany również endogenicznym polegającym na rozbudowie przedsiębiorstwa i jego unowocześnianiu. Drugi to rozwój zewnętrzny (egzogeniczny), którego przejawem jest różnego typu współdziałanie z innymi podmiotami gospodarczymi.
Rozwój zewnętrzny można podzielić na alianse strategiczne oraz fuzje i przejęcia.
Alianse strategiczne w odróżnieniu od fuzji i przejęć, cechuje zachowanie autonomii wśród uczestników i łatwość wycofania się z układu. Swoim zasięgiem obejmują one z reguły wiele segmentów rynku, a w skrajnych przypadkach sięgają po część lub jego całość. Jest to specyficzny typ sojuszu dwóch lub więcej firm w celu realizacji określonego celu strategicznego. Zasadniczymi celami aliansów strategicznych są: zdobywanie wiedzy, internalizacja, połączenie sił oraz kompetencji.
Wyróżniamy trzy rodzaje aliansów:
Alianse ścisłej,
Alianse komplementarne,
Alianse addytywne.
Szczególnym rodzajem aliansów strategicznych są globalne sojusze strategiczne, które podyktowane warunkami makro otoczenia przedsiębiorstw, dążą do zdobycia trwałej przewagi konkurencyjnej na rynku. Taki sojusz pozwala firmą na skuteczne wejście, zdominowanie i utrzymanie swojej pozycji na rynku światowym.
Fuzja stanowi dobrowolne połączenie majątku dwóch lub kilku przedsiębiorstw w jeden organizm, które zakładają, że w wyniku połączenia ich sytuacja się polepszy. Jest formą współpracy między potencjalnymi konkurentami, dostawcami, producentami i klientami, którzy zdecydowali się wspólnie prowadzić przedsięwzięcie, bądź rodzaj działalności, łącząc swoje zasoby oraz umiejętności. Działanie jej powinno koncentrować się wokół perspektywy rozwoju na danym rynku.
Rodzaje fuzji:
Fuzje poziome,
Fuzje pionowe,
Fuzje konglomeratów,
Przejęcie o charakterze dywersyfikacji powiązanej,
Fuzje koncentracyjne,
Fuzje koordynacyjne,
Fuzja symetryczna,
Fuzja egalitarna.
Fuzje należą do rozwiązań przyjaznych, natomiast w momencie łączenia firm niejednakowych, gdzie dominuje silniejsza firma, mamy do czynienia z akwizycją, czyli wrogim przejęciem, które w efekcie może prowadzić do eliminacji przejmowanego przedsiębiorstwa.
Efektami fuzji jest zwiększenie skali działalności i sprzedaży na rynkach globalnych. Powstawanie oszczędności na skutek mniejszych kosztów zakupu (siła przetargowa), redukcja personelu, niższy koszt jednostkowy oraz lepsze zarządzanie i lepszego wykorzystanie kanałów dystrybucji.
Inną formą przepływu kapitału są inwestycje portfelowe, które charakteryzują się dużą zmiennością i spekulacyjnym motywem ich tworzenia. Inwestycje portfelowe to długookresowe inwestycje dokonane przez zakup papierów wartościowych, a nie konkretnego przedsiębiorstwa, dobra materialnego czy intelektualnego bądź usługi. Kupując papiery wartościowe w danym kraju, takie jak akcje, obligacje czy inne, inwestorzy portfelowi mogą zyskać, zarabiając na różnicach w oprocentowaniu takich papierów wartościowych, a więc na różnicy stóp procentowych, czy wahaniach kursu walutowego.