ZASADY POSTĘPOWANIA
PO EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ
NA KREW I INNY POTENCJALNIE INFEKCYJNY MATERIAŁ
(IPIM)
Narażenie zawodowe na czynniki zakaźne dotyczy HIV, HBV, HCV
Potencjalnym źródłem infekcji jest każdy materiał biologiczny zawierający wystarczającą do zakażenia liczbę kopii wirusa – krew; nasienie, wydzielina pochwy; płyny: mózgowo-rdzeniowy, opłucnowy, osierdziowy, otrzewnowy, owodniowy, maź stawowa; każdy materiał biologiczny w sposób widoczny skażony krwią.
DEFINICJE:
EKSPOZYJA – kontakt z krwią lub innym potencjalnie infekcyjnym materiałem, kontakt ten może nastąpić przez skórę, oko, jamę ustną, inną błonę śluzową.
POTENCJALNIE ZAKAŹNY MATERIAŁ – krew, nasienie, wydzielina pochwowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, żółć, płyn z opłucnej, otrzewnej, osierdzia, stawowy, każdy płyn ustrojowy zawierający widoczna domieszkę krwi.
EKSPOZYCJA ZAWODOWA – ekspozycja, do której doszło w czasie wykonywania przez pracownika swoich obowiązków zawodowych.
EKSPOZYCJE NALEŻY USZEREGOWAĆ W NASTĘPUJACYM PORZADKU
Ekspozycja nie wymagająca szczególnego postępowania:
Ekspozycja skóry nieuszkodzonej
Ekspozycja wątpliwa :
śródskórne ( „powierzchowne”) skaleczenie igłą uznaną za nie skażoną krwią lub IPIM
powierzchowna rana bez widocznego krwawienia wywołana przez narzędzia uznane za nieskażone krwią lub IPIM
wcześniejsze nabyte skaleczenia lub rana skażona płynem ustrojowym innym niż krew lub IPIM, a nie zawierająca śladu krwi.
Ekspozycja wymagająca postępowania po ekspozycyjnego i obserwacji po ekspozycyjnej :
3. Ekspozycja prawdopodobna :
śródskórne skaleczenia igłą skażoną krwią lub IPIM
powierzchowna rana bez widocznego krwawienia, wywołana przez narzędzie skażone krwią lub IPIM
wcześniej nabyte skaleczenie skażone krwią lub IPIM
kontakt śluzówek lub spojówek z krwią lub IPIM
4. Ekspozycja ewidentna :
uszkodzenie przenikające skórę igłą skażoną krwią lub IPIM
wstrzyknięcie krwi
skaleczenie lub podobna rana z następstwem krwawienia, wywołane przez narzędzie w sposób widoczny zanieczyszczone krwią lub IPIM
5. Ekspozycja masywna :
wstrzyknięcie dużej objętości (powyżej 1ml) krwi lub płynów ustrojowych potencjalnie zakaźnych
Do zakażenia zawodowego dochodzi:
– przez skaleczenie (zakłucie igłą lub innym ostrym narzędziem) ryzyko zakażenia
HBV - 7-30%
HCV - 0,3-10%
HIV - 0,32%
– przez kontakt skażonego biologicznie materiału z powierzchnią otwartych ran, z uszkodzoną skórą (skaleczenia, pęknięcia, zmiany zapalne)
- przez błony śluzowe jamy ustnej, nosa, spojówek prawdopodobieństwo zakażenia w przypadku
HIV - 0,09%
HCV - ryzyko bardzo małe
HBV - prawie niemożliwe
PODSTAWOWE SPOSOBY UNIKANIA ZAKAŻEŃ ZAWODOWYCH:
szkolenia personelu – jak unikać kontaktu z krwią
szczepienia przeciw WZW B
postępowanie poekspozycyjne
Ogólne zasady postępowania po ekspozycji pracowników
służby zdrowia na HBV, HCV, HIV
Do podstawowych czynności po ekspozycji należy niezwłoczne umycie zranionej/zanieczyszczonej skóry wodą z mydłem.
Nie używać środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu.
Jeżeli zanieczyszczone są oczy, należy przepłukać je dokładnie wodą lub roztworem soli fizjologicznej (przy otwartych powiekach)
Śluzówki jamy ustnej i nosa przepłukać kilkakrotnie wodą
NIE WYCISKAĆ RANY ! NIE TAMOWAĆ KRWAWIENIA!
Jak najszybciej zgłosić ekspozycję wyznaczonemu lekarzowi
Powiadamianie o ekspozycji
Fakt wystąpienia ekspozycji na zakażenie należy zgłosić przełożonemu lub lekarzowi dyżurnemu
Wystąpienie zdarzenia należy odnotować w Rejestrze ekspozycji zawodowych na zakażenie HIV, HBV, HCV
Osoba eksponowana wypełnia Indywidualną kartę ekspozycji zawodowej na zakażenie HIV, HBV, HCV
Osobę eksponowaną kieruje się do lekarza zakładowego, który wdraża postępowanie profilaktyczne i prowadzi jej obserwację przez 12 miesięcy
Należy ocenić ryzyko zakażenia na podstawie:
– rodzaju ekspozycji (zranienie skóry igłą lub innym skażonym przedmiotem, zabrudzenie błon śluzowych lub uszkodzonej skóry, ugryzienie powodujące krwawienie)
– rodzaju potencjalnie zakaźnego materiału (krew, inny płyn ustrojowy lub tkanki, skoncentrowane cząsteczki wirusa)
Jeśli ekspozycja związana była z ryzykiem zakażenia, należy określić, czy pacjent, z którego krwią lub innym płynem ustrojowym miał kontakt pracownik, jest zakażony, opierając się na:
– danych klinicznych i epidemiologicznych
– wynikach badań na obecność HBsAg, anty-HCV, anty-HIV
Przeprowadzić badanie pracownika narażonego na zakażenie
– ocenić stan uodpornienia przeciwko HBV
– zebrać wywiad dotyczący aktualnych chorób, przyjmowanych leków, ciąży i karmienia piersią
Jeżeli istnieje ryzyko zakażenia po ekspozycji rozpocząć odpowiednią profilaktykę.
Pobierając krew od osoby będącej potencjalnym źródłem zakażenia należy pamiętać o uzyskaniu zgody na przeprowadzenie badań na oznaczenie przeciwciał anty-HIV, anty-HCV i HBsAg.
Ekspozycja na HBV
| Status serologiczny osoby eksponowanej | Status serologiczny źródła zakażenia |
|---|---|
| Nieokreślony | |
| Nieszczepiony | HBIG + szczepionka |
| Szczepiony miano anty HBs< 10u/l | Dawka przypominająca szczepionki |
| Szczepiony miano anty HBs>10u/l | Bez profilaktyki |
| Brak odpowiedzi na szczepienie | HBIG + podwójna dawka szczepionki |
Ekspozycja na HCV
Nie zaleca się profilaktycznego leczenia po ekspozycji
Udzielić porady osobie po ekspozycji na zakażenie, zaplanować wizyty i badania kontrolne w celu monitorowania jej stanu
Oznaczyć anty-HCV i ALT wyjściowo oraz 4-6 miesięcy później,
ewentualnie 4-6 tygodni po ekspozycji badanie na HCV RNA PCR
Ekspozycja na HIV
Rozpocząć profilaktykę jak najszybciej po ekspozycji (optymalnie w ciągu kilku godzin). Profilaktyka polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez 28 dni lub do momentu rozstrzygnięcia celowości jej stosowania
Wykonać próbę ciążową, jeżeli kobieta nie jest pewna, czy jest
w ciąży
Skonsultować się ze specjalistą
Zalecić profilaktyczne przyjmowanie leków przeciw retrowirusowych przez 4 tygodnie
Wykonywać badania na obecność anty-HIV co najmniej przez 6 miesięcy (12) – wyjściowo po 1,5, 3 i 6 miesiącach
Wykonać badanie na obecność anty-HIV w razie wystąpienia objawów ostrej choroby retrowirusowej
Wyznaczyć wizytę kontrolną w ciągu 72h po rozpoczęciu profilaktyki farmakologicznej (po uzyskaniu dodatkowych informacji, ewentualnie zmodyfikować schemat leczenia)
WAŻNE – do czasu wykluczenia zakażenia HIV osoba, która uległa ekspozycji powinna zachować wstrzemięźliwość seksualną lub przestrzegać zasad bezpiecznego seksu, nie zachodzić w ciążę, nie karmić piersią oraz wstrzymać się od oddawania krwi plazmy, nasienia i tkanek !
PODSTAWOWE ZASADY
KAŻDA KREW JEST POTENCJALNIE ZAKAŹNA!
KONTAKT Z MATERIAŁEM ZAKAŹNYM NIESIE RYZYKO ZAKAŻENIA Z WIRUSAMI HBV, HCV, HIV!
PRACUJ ZAWSZE W RĘKAWICZKACH !
Rękawiczki są najlepszym i najpowszechniejszym zabezpieczeniem przed zakażeniem, zmieniane po obsłudze każdego pacjenta. Dzięki osłonięciu ręki rękawiczką lateksową, przy zakłuciu igłą ze światłem ryzyko zakażenia zmniejsza się o około 50%.