Struktura rodziny – S. Minuchin

Struktura rodzinna to struktura otwartego systemu społeczno-kulturowego podlegającego stałym zmianom

Rodzina w swym rozwoju przechodzi przez szereg etapów, a każdy z nich wymaga zmiany struktury rodziny

Rodzina przystosowuje się do zmiennych warunków tak, aby utrzymać swą ciągłość, a równocześnie umożliwiać psychospołeczny rozwój każdego ze swoich członków

PODEJŚCIE INTEGRACYJNE

INTEGRACJA(eklektyzm, pluralizm):

Wykorzystanie w pracy terapeutycznej zasad, technik, koncepcji, które wywodzą się z różnych szkół teoretycznych.

Każda szkoła terapeutyczna ma swoje ograniczenia, jednocześnie każda wnosi coś wartościowego do rozumienia ludzkiego zachowania i przeżywania.

Podejście integracyjne wymaga od pomagającego elastyczności i wszechstronności.

Podejście i stosowane techniki powinny być starannie dobrane do klienta.

INTEGRACJA(eklektyzm, pluralizm):

Pomagający powinien rozumieć powiązania pomiędzy umysłem a ciałem i zauważać wzajemne oddziaływanie stanów somatycznych i psychicznych.

Pomagający powinien być otwarty na poszukiwanie nowych sposobów rozumienia klienta i stosowanie bardziej skutecznych, efektywnych technik.

Praca w podejściu integracyjnym wymaga wszechstronnego, ustawicznego kształcenia zawodowego.

Należy się wystrzegać „niechlujnego eklektyzmu”, potrzebna jest samoświadomość, należy jasno zdawać sobie sprawę , które elementy danej teorii zostały uwzględnione, a które nie.

Osoba udzielająca profesjonalnej pomocy psychologicznej

Skuteczność osoby pomagającej jest uwarunkowana poziomem jej samoświadomości i umiejętnością wykorzystania własnej osoby jako narzędzia zmiany.

Wiedza z zakresu dyscyplin akademickich jest istotna, ale programy szkoleniowe w dziedzinie udzielania pomocy, powinny bardziej skupiać się na ćwiczeniu umiejętności praktycznych , umiejętności komunikacyjnych i zdobywaniu samowiedzy.

Integracja doświadczenia osobistego z superwizowanym doświadczeniem specjalistycznym i wiedzą akademicką staje się podstawą rozwoju umiejętności pomagania.

Cechy charakteryzujące skutecznych terapeutów i doradców, przegląd kluczowych prac badawczych

Wg Combs (1989) przedstawiciele głównych zawodów, których istotą jest pomaganie, podzielają pewne wspólne przekonania:

Postawa wobec innych ludzi. Osoba skutecznie pomagająca postrzega ludzi raczej jako zdolnych do działania niż bezsilnych, wartościowych niż pozbawionych wartości, godnych zaufania niż niesolidnych, pomocnych i przyjaznych innym niż niechętnych i alienujących się, widzących otoczenie raczej w optymistyczny niż pesymistyczny sposób.

Obraz własnej osoby. Poczucie kompetencji, utożsamianie się z innymi, brak poczucia izolacji, poczucie, że jest się godnym zaufania, potrzebnym innym i wartościowym.

Podejście do pomagania. Skutecznie pomagający koncentruje się bardziej na ludziach niż na rzeczach i częściej przyjmuje subiektywne, fenomenologiczne podejście- tzn. widzi problem z perspektywy klienta, a nie własnej. Jego działaniu towarzyszy empatia.

Wg Rogersa (1958)pomagający powinien spełniać następujące warunki:

Bezwarunkowa akceptacja. Komunikowanie klientowi akceptacji jako osobie wartościowej bez względu na to, kim on jest, co mówi lub co robi.

Autentyczność i spójność. Pomagający powinien być szczery, uczciwy, jednoznaczny. Jego wypowiedzi powinny być zgodne z działaniami.

Empatia. Komunikowanie empatycznego zrozumienia perspektywy klienta. Upewnianie klienta, że się czuje i rozumie jego problemy z jego punktu widzenia.

Wg Corey (1995) w relacji pomagania ważne są następujace elementy:

Samoświadomość. Pomagający powinien nieustannie pogłębiać świadomość własnych uczuć, sposobu przeżywania, powinien rozwijać się i być otwartym na zmiany. Samoświadomość prowadzi do większej autentyczności.

Zainteresowanie. Pomagający powinien wykazywać czynne zainteresowanie dobrem innych ludzi.

Wiedza i umiejętności. Zdolność do integrowania teorii i umiejętności psychologicznych z osobistym sposobem ujmowania rzeczywistości.

Pojęcie EMPATII wg Egan (1990):

Empatia podstawowa- polega na okazywaniu uwagi, uważnym słuchaniu i odzwierciedlaniu przekazu klienta.

Trafna empatia zaawansowana- wywieranie wpływu na klienta za pomocą interpretacji wniesionych przez niego treści.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

SAMOŚWIADOMOŚĆ:

Pomagający może ją rozwijać poprzez doświadczenie własne w psychoterapii.

Doświadczenie własnego rozwoju z jego satysfakcjami i frustracjami kształtuje samoświadomość.

Pomagający umie lepiej oddzielać własne potrzeby, wrażenia i uczucia od postaw , wrażeń i uczuć klientów.

Bardziej efektywne używanie własnej osoby jako narzędzie zmian w kliencie.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

Przykładowe pytania jakie zadaje sobie pomagający, który rozwija własną samoświadomość:

Co się aktualnie dzieje pomiędzy mną a klientem?

Co się wydarzyło, że się tak właśnie czuję?

Czy w danej chwili rzeczywiście słucham tego co mówi klient, czy też dokonuję projekcji własnych spostrzeżeń i uczuć?

Czy to jest mój problem, czy klienta?

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

ŚWIADOMOŚĆ PŁCI I ŚWIADOMOŚĆ KULTUROWA:

Zrozumienie różnic między sobą a klientem wynikające z płci, orientacji seksualnej, rasy i narodowości. Np. Kobiety i przedstawiciele innych grup niedominujących, jak homoseksualiści czy osoby o innym niż biały kolorze skóry, doświadczają życia w sposób odmienny niż biali mężczyźni, którzy tworzą dominującą kulturę, mają od urodzenia znaczną liczbę przywilejów i mogli nie doświadczyć żadnej formy dyskryminacji.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

U podłoża teorii i technik pomocy psychologicznej leżą założenia wynikające z kultury zachodu. Pomagający powinien mieć świadomość, że klienci spoza tej kultury mogą spostrzegać swoje problemy i sposób funkcjonowania odmiennie.

Model zachodni jest oparty na indywidualizmie, samodzielności, autonomii i rywalizacji, podczas gdy w innych modelach stosunki rodzinne i wspólnotowe ceni się wyżej niż dobro jednostki. Pracując z klientami z innych kultur pomagający powinien modyfikować i adaptować tradycyjne poglądy na rozwój i funkcjonowanie człowieka.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

Niektórzy klienci wywodzą się z kultur, w których nie jest przyjęte otwieranie się przed nieznajomymi i szukanie u nich pomocy, inni klienci nie będą wchodzić w opartą na równości relację pomagania, ponieważ są przyzwyczajeni do relacji jednostronnych, zhierarchizowanych , w których pomagający jest ekspertem udzielającym autorytatywnych zaleceń.

Wrażliwość na różnice kulturowe i motywacja do ich poznawania jest ważną cechą pomagającego.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

SZCZEROŚĆ:

Jest to jedna z głównych zmiennych sprzyjających budowaniu zaufania, jest kluczowym składnikiem każdej efektywnej relacji interpersonalnej.

Pomagający mogą komunikować szczerość poprzez otwartość, odpowiadanie na pytania zgodnie z najlepszą swoją wiedzą, przyznawanie się do błędów i niewiedzy.

Jak być szczerym gdy odbieramy negatywnie klienta lub nie jesteśmy w stanie zgodzić się z jego poglądami? Pomagający powinien przyznać się przed sobą do swoich reakcji i oddzielić je od interakcji z klientem. Czasem konieczne jest przekazanie klienta innemu pomagającemu.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

SPÓJNOŚĆ:

Niespójność=niezgodność słów i czynów.

Osoba doświadczająca zgodności pomiędzy własnymi wartościami i przekonaniami a swoim stylem życia komunikuje się w sposób bardziej wiarygodny i wywiera większy wpływ niż ktoś poświęcający energię na maskowanie niespójności.

Osoba mająca klarowny system wartości, jest bardziej zdolna do wyrażania swoich przekonań bez narzucania ich innym, co sprzyja szczerej i nieosądzającej postawie w relacji.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

ZDOLNOŚC DO KOMUNIKOWANIA:

Zdolność do werbalnego i niewerbalnego komunikowania tego, co postrzegamy, czujemy i sądzimy, sprzyja każdej relacji interpersonalnej.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

WIEDZA:

Psychologia( np. wiedza o prawidłowym i zaburzonym rozwoju, uczeniu się i motywacji, osobowości).

Socjologia (np. wiedza o rolach społecznych, funkcjonowanie organizacji, stosunkach wewnątrz i międzygrupowych.

Antropologia ( np. wpływ kultury na rozwój psychiczny i zachowanie).

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

DOŚWIADCZENIE:

Wg badań (Corey, 1995; Egan, 1990; Hutchins, 1984; Ivey, Ivey i Simek- Morgan, 1993; Kottler, 1993) ze wzrostem doświadczenia rośnie umiejętność dostosowywania się do klientów i używania bardziej zróżnicowanych metod.

Pomagający uczą się bardziej ufać swojej intuicji, pracować z bardziej różnorodnymi klientami i podejmować ryzyko nowych strategii.

Cechy pomagającego w ujęciu praktycznym:

INTEGRALNOŚĆ ETYCZNA:

To świadoma determinacja pomagającego, by postępować odpowiedzialnie, moralnie i etycznie.

Wymaga nieustannej refleksji, otwartości na zmiany i niedostrzegania potencjalnych konfliktów między własnymi kryteriami etycznymi a kryteriami zarządzających opieką zdrowotną i pracodawców oraz normami społecznymi i zawodowymi.

Dylematy etyczne mogą dotyczyć kwestii poufności, prowadzenia dokumentacji oraz rodzaju i czasu prowadzenia usług.

Samoświadomość pomagającego:

Pomagający powinien:

stale diagnozować własne potrzeby i uczucia,

podejmować refleksję nad tym, co się z nim dzieje w danym momencie w relacji z klientem,

korzystać z superwizji,

Samoświadomość pomagającego:

Pomocne pytania:

Czy jestem świadomy tego, kiedy odczuwam dyskomfort, zajmując się jakimś klientem/pacjentem lub określonym obszarem tematycznym?

Np. klient, który wywołuje w nas złość, klient zagrażający, o odstręczającym wyglądzie; tematy kontrowersyjne - seks, narkotyki.

Czy jestem świadomy własnych strategii unikania?

Unikanie określonych tematów, pozwalanie klientowi na długie dygresje, zadawanie zbyt wielu pytań klientowi.

Samoświadomość pomagającego:

Czy potrafię być w pełni szczery z klientem?

Czy mam potrzebę, żeby klient mnie lubił i to mnie powstrzymuje od konfrontowania klienta z problemem lub kierowania jego uwagi na sprawy nieprzyjemne? Czy usiłuję być nieustannie doskonały i zawsze mieć rację, czy też potrafię być sobą? Jeżeli pomagający ma silną potrzebę bycia lubianym, będzie za bardzo wspierał i podtrzymywał klienta, przez co utrudni mu rozwijanie odpowiedzialności i niezależności.

Samoświadomość pomagającego:

Czy czuję potrzebę ciągłego panowania nad sytuacją ? Należy obserwować własne uczucia, kiedy klient nie zgadza się z nami lub nie chce iść w proponowanym przez nas kierunku np. pomagający proponuje określoną technikę- hipnozę , a klient odmawia współpracy. Jeśli mamy silną potrzebę kontroli możemy potraktować to jako odrzucenie i poczuć złość. Pomagający, który nie ma takiej potrzeby, potrafi zaakceptować odczucia klienta bez wrażenia, że został osobiście zaatakowany, może zaproponować klientowi alternatywne rozwiązanie lub odłożyć nową technikę na później.

Samoświadomość pomagającego:

W sytuacji gdy chcemy by klient skupił się na określonym temacie, a on mówi o czymś innym, czy potrafimy towarzyszyć mu i powstrzymać się od popychania go tam, gdzie naszym zdaniem , powinien pójść ? Umiejętność aktywnego słuchania zabezpiecza przed nadmiernym kontrolowaniem procesu komunikacji.

Samoświadomość pomagającego:

Czy wpadam w irytację, kiedy inni nie widzą spraw tak jak ja lub kiedy klient nie reaguje we właściwy, moim zdaniem, sposób?

Należy stale pamiętać, iż na każdą sprawę można patrzeć z wielu punktów widzenia i że pojęcia „dobre”, „złe”, „słuszne”, „niesłuszne” są względne i subiektywne

Samoświadomość pomagającego:

Czy często mam poczucie, że muszę być „wszechmocny”, że aby mówić o sukcesie, muszę sprawić, żeby klientowi „poprawiło się”?

To relacja pomiędzy pomagającym, a klientem ma ułatwić mu rozwiązywanie problemów. Pomagający powinien odczuwać satysfakcję wówczas, gdy widzi, że klient sam zmierza do przyjęcia odpowiedzialności za własne życie.

Samoświadomość pomagającego:

Czy jestem tak skupiony na problemach, że zawsze szukam tego, co złe, problemowe, destruktywne, pomijając to, co dobre, korzystne i konstruktywne?

Jest to powszechna trudność pomagających, ponieważ mają dużo częściej do czynienia z uczuciami negatywnymi niż pozytywnymi. Warto reagować na pozytywne treści afektywne i poznawcze, aby zyskać zrównoważona perspektywę i wzmacniać stany pożądane.

Zmienne związane z klientem

Określone podejście terapeutyczne wymaga określonych cech klienta np. podejście skoncentrowane na kliencie oraz psychoanalityczne wymagają od niego wysokich zdolności werbalnych i intelektualnych, podczas gdy podejście behawioralne można stosować u osób o mniejszych umiejętnościach w tym zakresie.

Konieczny jest pewien poziom motywacji klienta i jego współpraca w procesie pomagania.

Zmienne związane z klientem

Klient wnosi w proces terapeutyczny różnorodne cechy np. : własny rodzaj ekspresji emocjonalnej, komunikację werbalną i niewerbalną, postawy wobec rodziny, przyjaciół i pracy, postawy wobec przestrzeni, czasu i tempa życia, nastawienie do poszukiwania pomocy, stosunek do kwestii kontroli, odpowiedzialności, podejmowania decyzji, ról seksualnych, funkcji rodziców, własnej tożsamości