Temat 22

Porównywanie norm OHSAS 18001 i PN-N 18001.

Tematem wypracowania jest zestawienie ze sobą dwóch norm OHSAS 18001 i PN-N 18001.

Na samym początku trzeba powiedzieć co jest norma. Norma nazywamy dokument będący wynikiem normalizacji i standaryzujący jak najszerzej pojętą działalność badawczą, technologiczną, produkcyjną, usługową. Dokument taki podaje do powszechnego i stałego użytku sposoby postępowania lub cechy charakterystyczne wyrobów, procesów lub usług.

Polska Norma oznaczamy symbolem PN, jest to norma o zasięgu krajowym, zatwierdzona przez  Polski Komitet Normalizacyjny (PKN).

Norma OHSAS, podlegającą pod ISO, czyli Międzynarodową Organizację Normalizacyjną. Obie normy są odpowiednikami jednak dzielą je pewne różnice. 

Norma OHSAS 18001 pojawiła się po raz pierwszy w kwietniu 1999 roku jako specyfikacja opracowana przez szereg znanych organizacji, w tym jednostek certyfikacyjnych BSI, BVC, DNV, LRQA, SFS, SGS.

Norma OHSAS powstała aby ujednolicić ogół systemów zarządzania BHP. W kilka miesięcy po ukazaniu się specyfikacji OHSAS 18001, pojawiła się Polska norma PN-N-18001, mimo, iż zdecydowana większość krajów wycofała swoje standardy w zakresie normalizacji systemów zarządzania BHP. Znaczna większość Europy ustaliła, ze do czasu ukazania się normy międzynarodowej ISO 18001, obowiązywać będzie OHSAS 18001.

PN-N-18001:2004 wydana przez Polski Komitet Normalizacyjny jest Polską normą, więc znana jest jedynie na terenie Polski. Dość często zagraniczne firmy nie respektują certyfikatów wydanych na zgodność z wymaganiami PN-N-18001:2004, mimo, że sama norma jest zbieżna z postanowieniami znanego dokumentu OHSAS 18001.W Polsce zaś rozpoznawalność tej normy jest bardzo wysoka. Wiele instytucji państwowych - kontrolnych oraz badawczych, promuje właśnie tę normę dla systemów zarządzania BHP.

Obie normy maja wspólne założenia i zakres. Organizacje mają wdrażać i przestrzegać plany BHP, oraz ciągle go udoskonalać.

Normy posiadają także wprowadzone pojęcia, których definicje w większości się pokrywają. Tak samo uwzględnione są schematy wdrażania zasad BHP uwzględnionych w normach do organizacji, oraz wytyczne w sferze komunikacji.

U uwzględniony jest system nadzoru nad dokumentacją. Wymagane jest zapewnienie że dokumenty są zatwierdzone, poddawane okresowym przeglądom. Aktualizowane, czytelne i odstępne w miejscach ich stosowania.

Procedury w dotyczące postępowania podczas awarii są w normach takie same. Organizacja powinna być przygotowana do reagowania na zidentyfikowane sytuacje awaryjne i wypadki oraz być przygotowanym do zapobiegania lub ograniczania ich negatywnych skutków.

Generalnie oby dwie normy mają bardzo podobny układ. Wszystkie standardowe schematy działań i systemu są zachowane i jednakowe. Przyjęty model jest ten sam, czyli Cykl Deminga. Cyklem Deminga nazywamy schemat ilustrujący podstawową zasadę ciągłego ulepszania. Zawarty jest w czterech zapętlonych punktach. Pierwszy to zaplanuj lepszy sposób działania, lepszą metodę. Drugi realizuj plan na próbę. Trzeci zbadaj, czy rzeczywiście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty i ostatni, jeśli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za normę (obowiązującą procedurę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie

Różnice pojawiają się w definicjach, przyjętych i rozwiniętych kwestiach BHP. Co więcej pomiędzy zakresem wymagań w poszczególnych normach występują bardzo duże różnice. Wdrożenie jednej z tych norm nie powoduje spełnienia wymagań drugiej. Mamy do czynienia z dwoma różnymi systemami zarządzania bezpieczeństwem pracy.

Polska Norma kładzie ogromy nacisk, czego nie zauważymy w normie OHSAS 18001:2007, na współudział pracowników w projektowaniu, wdrażaniu, utrzymywaniu i doskonaleniu systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Znajdziemy w niej wymagania, które mają wzmocnić współudział pracowników oraz kadry kierowniczej w działaniach w obszarze BHP. W normie PN znajdziemy wymaganie - punkt 4.2.3, którego w OHSAS nie ma, czyli współudział pracowników. Podobnie ma się rzecz z osobą, z najwyższego kierownictwa odpowiedzialną za promocję współudziału wszystkich członków organizacji w działania na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy, którą musimy powołać i określić jej zakres zadań i odpowiedzialności. Takie wymaganie znajdziemy tylko w PN-N-18001.

Polska Norma wprowadziła pojęcie zagrożenia znaczącego, którego nie znajdziemy w OHSAS 18001. Przedsiębiorstwo, które wdrożyło system zarządzania w oparciu o PN-N będzie identyfikować te prace i obszary działań, które są związane ze znaczącymi zagrożeniami. Udokumentowane procedury pracy (czyli instrukcje postępowania dla prac niebezpiecznych) będą powstawały jeśli praca będzie związana z istnieniem zagrożenia znaczącego. Wymaga powstania udokumentowanej procedury oraz zapewnienia w tej procedurze środków zapewniających zgodność z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy.

A zagrożeniem znaczącym nazywamy zgodnie z PN-N-18001:2004 zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych lub w sytuacjach poważnych awarii. Zatem każda praca, przy której występuje zagrożenie ciężkiego uszkodzenia ciała lub śmierci - Natomiast, zgodnie z normą OHSAS 18001 organizacja powinna identyfikować te działania i czynności, które mają związek ze zidentyfikowanymi zagrożeniami, dla których konieczne było wdrożenie środków kontroli w celu ograniczenia ryzyka.

Kolejna zasadnicza różnica polega na zakresie, szczegółowości i obszarze stosowania oceny ryzyka w obydwu normach. Ocena ryzyka w PN-N dotyczy pracowników, natomiast OHSAS nakazuje objąć oceną ryzyka prace podwykonawców oraz obecność gości. System zarządzania BHP w oparciu o OHSAS dotyczy wszystkich, którzy przebywają pod opieką pracodawcy. Najlepiej to widać na przykładzie definicji pojęcia bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP). Zgodnie z OHSAS 18001:2007 są to warunki i czynniki, które wpływają lub mogą wpływać na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników, pracowników czasowych, personelu kontraktowego, gości i innych osób przebywających w miejscu pracy.

PN-N-N-18001:2004 definiuje pojęcie bezpieczeństwo i higiena jako stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Dodatkowo znajdziemy zapis w pkt. 4.4.6. PN-N-18001:2004, że "Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać udokumentowane procedury identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego. Procedury te powinny dotyczyć zagrożeń występujących na stanowiskach pracy w organizacji oraz innych zagrożeń związanych z jej działaniami. " W PN-N-18001:2004 nie znajdziemy wymagań o konieczności oceny zagrożeń związanych z pracą podwykonawców lub obecnością gości.

Również zakres oceny ryzyka w OHSAS 18001:2004 jest znacznie szerszy: prace rutynowe i nie rutynowe, uwzględnić zachowania osób, infrastrukturę, sprzęt i materiały w miejscu pracy, dostarczone przez organizację lub innych, zmiany lub proponowane zmiany w organizacji oraz systemie zarządzania BHP włączając w to zmiany przejściowe.

Zatem przy wdrażaniu, aby nie pominąć istotnych elementów, warto pokusić się o dokonanie przeglądu każdej z norm, pod kątem co powinno być udokumentowane, a jakie dane wejściowe, wyniki czy zapisy i z jakich procesów powinny być przechowywane. Różnice powodują że należy prowadzić dwie różne dokumentacje, aby uzupełniać je zgodnie z wymaganiami poszczególnych norm.

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) próbowała podejść do opracowania międzynarodowego standardu ISO 18001 jednak prace nie zostały zakończone. Głównym powodem, dla którego nie udało się opracować i wydać wspólnego standardu były znaczące różnice w prawodawstwie w zakresie bezpieczeństwa pracy w różnych państwach Europy. To co w jednym kraju jest dobrowolne w innym okazywało się obligatoryjne.

System zarządzania BHP zgodny z OHSAS 18001 jest rzadko certyfikowanym systemem zarządzania w Polsce. Częściej spotyka się systemy zarządzania jakością, zarządzania środowiskowego, bezpieczeństwem żywności zgodne z HACCP. Certyfikat systemu zarządzania jakością, środowiskowego lub BHP wydawany jest przez firmy certyfikujące zwanymi jednostkami certyfikującymi po przeprowadzeniu auditu certyfikującego.

Maciej Rabiej

Wojciech Pękala

Michał Wielowski