Żywienie krów mlecznych oraz żywieniowe metody zapobiegania chorobom metabolicznym

Najczęściej stosowane pasze w gospodarstwach wysokoprodukcyjnych

• Kiszonka z kukurydzy

• Sianokiszonka

• Prasowane wysłodki buraczane

• Mieszanki zbóż z gospodarstw hodowców (najczęściej kukurydza, soja, owies) lub przygotowane w mieszalniach

• Mieszanki uzupełniające przeznaczone dla gospodarstw, jako dodatek do pasz pełnodawkowych

• Białkowe mieszanki uzupełniające

• Dodatki mineralno-witaminowe

Najczęstsze systemy zadawania pasz i utrzymania zwierząt

• TMR (całość paszy mieszana w wozie paszowym i podawana bezpośrednio zwierzętom w ilości zależnej od okresu produkcyjnego)

• PMR (pasze treściwe podawane z bazy paszowej w postaci granulatu – obory wolnostanowiskowe lub zadawane ręcznie na podstawie osiąganej produkcji mlecznej)

• Ręczne zadawanie i mieszanie pasz

• Baza i stół paszowy

Najczęstsze błędy dietetyczne prowadzące do rozwoju zaburzeń metabolicznych

• Brak ustalania zapotrzebowania zwierząt na składniki pokarmowe w zależności od okresu produkcyjnego (np. ujemny bilans energii, niedobory mineralne)

• Zła jakość pasz

• „oszczędność” hodowców, szczególnie w zakresie podawania odpowiednich ilości pasz treściwych

• Błędy przy zadawaniu pasz (np. złe wymieszanie -TMR; zbyt duża gęstość zwierząt-wyjadanie karmy)

• Błędy przy tworzeniu grup produkcyjnych

• Problemy z dobieraniem odpowiednich ilości dodatków mineralno – witaminowych

• Nadmierne otłuszczenie krów, szczególnie w okresie przedporodowym

• Krowa w gospodarstwie wysokoprodukcyjnym (szczególnie w laktacji) powinna mieć dostęp do paszy przynajmniej przez 16 – 20 h

• Zawartość suchej masy w TMR powinna wynosić 40 – 45%

• Krowa powinna mieć stały dostęp do wody, szczególnie w laktacji

Najczęstsze schorzenia metaboliczne występujące u wysokoprodukcyjnych krów mlecznych

• Ketoza

• Porażenie poporodowe

• Kwasica

• Syndrom tłustej krowy

• Zaleganie poporodowe

• Zasadowica

• Przemieszczenie trawieńca

• Wzdęcie żwacza

• Tężyczka hipomagnezemiczna

Postępowanie dietetyczne w wybranych schorzeniach metabolicznych u krów mlecznych

Kwasica żwacza (niestrawność kwaśna)

• Zahamowanie rozwoju flory bakteryjnej żwacza na skutek nieprawidłowej fermentacji, w wyniku spożywania łatwostrawnych i łatwofermentujących węglowodanów

• Tworzenie się w żwaczu nadmiernej ilości kwasu mlekowego z jednoczesnym spadkiem pH treści żwacza do wartości około 4

• Szybkie wytwarzanie i gromadzenie się w żwaczu dużych ilości kwasu mlekowego oraz toksycznych amin wchłanianych do krwi, co powoduje rozwój objawów klinicznych

W trakcie choroby należy:

• Pierwszego dnia przeprowadzić głodówkę; podawać per os tylko substancje buforujące – NaHCO₃ (150 – 250 g / zwierzę), preparaty wieloelektrolitowe, stymulatory zdrowej flory bakteryjnej, ekstrakty płynu żwacza

• Od drugiego dnia podawać dobre łąkowe siano

• W następnych dniach wyeliminować z paszy łatwo strawne węglowodany i stopniowo wprowadzać paszę treściwą, zielonki, a na samym końcu kiszonki

• W całym okresie leczenia podawać duże ilości wody w celu rozcieńczenia kwaśnego środowiska w żwaczu

• Po uzyskaniu odpowiedniego pH w żwaczu można rozpocząć podawanie prawidłowych ilości węglowodanów, ale z dodatkiem substancji buforujących (NaHCO₃)

Zapobieganie

• Podawanie pasz mało rozdrobnionych (m.in. ograniczają wydzielanie śliny, która ma właściwości buforujące)

• Stopniowa zmiana dawki pokarmowej w celu przystosowania flory i fauny żwacza do jej wykorzystania

• Dzielenie dawki pasz treściwych na kilka odpasów w celu ograniczenia jednorazowego podawania zbyt dużych ilości łatwostrawnych węglowodanów

• Stosowanie mieszanek paszowych o podwyższonym poziomie substancji buforujących nadmierną kwasowość w żwaczu (np. NaHCO₃)

• Stosowanie TMR lub PMR i stałego dostępu krów do paszy

Zasadowica żwacza (niestrawność zasadowa)

• Dawka pokarmowa zawierająca nadmiar białka lub zastępujących go substancji niebiałkowych azotowych i jednocześnie brak odpowiedniej ilości włókna surowego może prowadzić w żwaczu do gwałtownie przebiegających procesów powodujących powstawanie znacznych ilości amoniaku oraz karbaminianu amonu.

• Wchłonięcie do krwi powstałych związków powoduje ogólną alkalozę oraz zatrucie organizmu przeżuwacza

• Gromadzące się produkty rozpadu białek i niebiałkowych substancji azotowych mając powinowactwo do tkanki nerwowej, wywołują objawy szczególnie ze strony układu nerwowego.

Postępowanie lecznicze w zakresie dawki pokarmowej powinno być oparte na podawaniu:

• Łatwo strawnych węglowodanów - śruta, rośliny okopowe

• Dużej ilości wody

• Dobrego łąkowego siana

• Substancji zakwaszających (kwas octowy, kwas mlekowy)

• Dobrze przygotowanych kiszonek

Zapobieganie

• Bilansowanie dawki pokarmowej w zakresie zawartości białka w suchej masie karmy (nie więcej niż 17 – 22%)

• Zastępowanie białka niebiałkowymi substancjami azotowymi w ilości nieprzekraczającej 20% bytowych potrzeb białkowych, mimo, że dopuszczalny jest 30 a nawet 40% udział takich substancji

• Podawanie pasz wolnych od bakterii E. coli, Proteus vulgaris – korzystny wpływ na wytwarzanie toksycznych substancji w żwaczu

• Podawanie odpowiednich ilości włókna surowego

• Odpowiednia zawartość łatwostrawnych węglowodanów w dawce pokarmowej

• Przynajmniej 1-2 tygodniowe przystosowanie zwierząt do zmiany karmy na zawierającą wyższą ilość białka lub niebiałkowych substancji azotowych

Wzdęcie żwacza

1. Postać pienista (drobnobańkowa) - małe pęcherzyki gazów są równomiernie rozmieszczone w treści pokarmowej żwacza, wypełniając całą jego objętość (przy podawaniu pasz zawierających saponiny, rośliny motylkowe: młoda lucerna, koniczyna).

2. Postać grubobańkowa - gazy gromadzą się w żwaczu nad treścią pokarmową, tworząc jedną lub kilka komór i rozdymając głównie górną jego część.

W celu uniknięcia wzdęć należy:

• Podawać odpowiednią ilość włókna surowego

• Ograniczać nadmierne rozdrobnienie paszy (prawidłowa produkcja śliny)

• Nie poić zwierząt bezpośrednio po powrocie z pastwiska lub podaniu pasz objętościowych (nie dotyczy obór ze stałym dostępem do wody)

• Odrzucać pasze pokryte rosą, szronem lub nasiąknięte wodą

• Ograniczyć skarmianie pasz zawierających saponiny oraz roślin motylkowych

• Ograniczyć pasze zawierające zbyt dużą ilość wody lub łączyć je z dużą ilością pasz strukturalnych (siano, słoma)

• Stopniowo przyzwyczajać zwierzęta do nowego rodzaju karmy, przede wszystkim zielonki, pasz motylkowych (przed wypędzeniem na pastwisko lub zastosowaniem jej w żywieniu oborowym). Zwierzęta powinny co najmniej tydzień wcześniej otrzymywać wybrana paszę w stopniowo wzrastających ilościach.

• Z chwilą rozpoczęcia wypasu należy podawać zwierzętom w przeddzień przed wyjściem na pastwisko, w małych ilościach słomę lub siano a także napoić.

• Zwierzęta w początkowym okresie wypasania powinny przebywać na pastwisku krótko i nie w dni deszczowe, przy obfitej rosie.

Ketoza

Choroba charakteryzuje się:

• Nagromadzeniem się związków ketonowych we krwi (ketonemia), moczu (ketonuria), mleku (ketolakcja) i w wydychanym powietrzu występujące na tle niedoborów energetycznych spowodowanych błędami żywieniowymi

• Zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi (hipoglikemia)

• Skłonnością do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby

• Stosowanie zbilansowanych dawek pokarmowych pod względem zawartości energii, suchej masy, białka i związków mineralnych, pokrywających potrzeby bytowe i produkcyjne krów

• Stopniowa (przez 1-2 tygodnie) zmiana rodzaju żywienia i przyzwyczajanie do nowej paszy

• Eliminacja pasz ketogennych szczególnie kiszonek z zawartością kwasu masłowego oraz pasz, które są przyczyną fermentacji ketogennej w żwaczu (skarmianie krów nadmierną ilością łatwostrawnych węglowodanów obecnych w śrutach zbóż, burakach, melasie)

• Stosowanie związków glukoplastycznych w dawce pokarmowej, jako stymulacja syntezy glukozy i hamowanie ketogenezy (profilaktyczny dodatek mieszanek takich jak: Ketomix 500ml, Ketostop 100 g dziennie przez 2 tygodnie przed do 6 tygodni po porodzie, Katapult)

• W okresie zasuszenia (8-4 tyg. p.p.) dawka pokarmowa winna pokrywać zapotrzebowanie bytowe i maksimum produkcję 10 l mleka, można wtedy podawać do 5 kg buraków cukrowych lub 10 kg buraków pastewnych

• Po porodzie

• Zapewnienie energii w dawce odpowiadającej 1 kg paszy treściwej na 3 kg mleka

• Zapewnienie optymalnej ilości białka strawnego (55g na 1 l mleka)

• Podaż włókna surowego w ilości 18-20% s.m. (dobre siano, kiszonka z suszu)

Zespół nadmiernej mobilizacji tłuszczu u krów (ZNMT)

• Zaburzenie żywieniowo-metaboliczne polegające na nadmiernym otłuszczeniu krów w okresie przedporodowym i nadmiernej lipolizie tłuszczu zapasowego po porodzie, prowadzącej do rozwoju stłuszczenia wątroby (hepatosteatosis), zaburzeń zdrowia i produkcyjności.

W czasie procesu chorobowego:

• Stymulacja apetytu, przeszczep treści żwacza, podawanie związków glukoplastycznych w celu pobudzenia glukoneogenezy i ograniczenia stłuszczenia wątroby.

• Ograniczenie wzmożonej lipolizy poprzez dodatek do dawki pokarmowej kwasu nikotynowego, glukozy

• Dieta: dobre siano, słodka trawa, zielona lucerna

Zapobieganie

• Profilaktyka niedoborów energetycznych polegająca na dostosowaniu dawki pokarmowej do aktualnego zapotrzebowania produkcyjnego

• Odpowiednie żywienie w okresie zasuszania

• Energia wystarczająca na potrzeby bytowe + 10 l mleka

• Ograniczenie dostępu krów zasuszonych do pasz smakowitych, wysokoenergetycznych

• Maksymalny przyrost masy ciała w porównaniu ze szczytem laktacji - 15%

• Odpowiednie przygotowanie w okresie zasuszania do laktacji

• Stopniowe przygotowywanie zwierząt do przyjmowania pasz wysokoenergetycznych po wycieleniu

• Dodatek związków glukoplastycznych do karmy w szczycie laktacji