Sparta
Dzieci narodzone należały do państwa , a nie do rodziców .Całym procesem wychowawczym zajmowało się Państwo .Tutaj jeszcze ważniejsza była selekcja dzieci na sprawne intelektualnie i fizycznie. Młodzież wychowywano głównie dla celów państwa i wojny , nie uwzględniano żadnych potrzeb indywidualnych , wychowanie gromadne bezosobowych sług idei państwowej. O ile wcześniej starano się wyłonić z tłumu herosa , dzielnego rycerza o tyle teraz chodziło o wychowanie szeregu herosów – żołnierzy.
W 7-8 r.z. dzieci zabierano od rodziców( chłopcy i dziewczęta ) Ogromna uwagę przywiązywano do dziewczynek żeby mogły rodzić zdolnych i wydolnych Spartan , miały być dobrze fizycznie rozwinięte. oraz musiały być gimnastycznie wyćwiczone do obrony murów ojczystych , żeby mogły przynieść państwu prawdziwą korzyść .Miała być nastawiona na zachowanie rasy .
W całym procesie wychowania nie liczono się z potrzebami i oczekiwaniami jednostki , liczyło się tylko i wyłącznie dobro narodu spartańskiego. Potrzeby czy zdolności jednostki były nie ważne, nie było różnicy między dziećmi rodziców bogatych i biednych- te same wszystkich obowiązywały zabawy te same ćwiczenia ten sam wspólny stół.
Proces wychowania .Rozdzielano chłopców i dziewczęta . Chłopców umieszczano w domach w formie koszar wojskowych gdzie spędzali kolejne 23 lata .Dzieci i młodzież była dzielona na kompanie w każdej kompani była osoba zarządzająca. Wychowanie było bardzo surowe. Pielęgnowano dyscyplinę i i hart ducha ale także hart ciała. Uczona tańca , muzyki , gry polowania pływania miało to wyrobić sprężystość i gibkość ciała.
W 18 roku życia młodzież wchodziła w okres efebii ( obowiązkiem efebów było odbywanie ćwiczeń wyłącznie wojennych i pędzenie życia obozowego. Do dwóch lat wprawiano do następnych 10 lat nauki )- pędzenie życia koszarowego i polowego Obojętność na wygody ciała , pogarda dla miękkości i zniewieściałości , hart w cierpieniach , niewzruszona odwaga w niebezpieczeństwach , trzeźwość i skromność – oto cechy zdobywane przez wychowanie koszarowe.
W wieku 30 lat uzyskiwano dopiero prawa obywatelskie Państwa Sparty – wtedy to mógł przysporzyć państwu nowych obywateli , miał obowiązek ożenić się z dziewczyna wybrana na zasadzie losowania . Starzy kawalerowie pozostawali pogardzani. .Rozwój intelektualny w starożytnej Sparcie czytanie i pisanie tylko do pewnych granic , później prywatne nauczanie w domach , tylko tyle aby zrozumieć tekst i przekaz słów. Dziewczęta tak jak w starożytnej Helladzie były wychowywane marginalnie. Kobieta była przygotowywana do bycia żoną i matką . Uczono ją haftu , gry , pieśni , gotowania i bycia matką.
Pożytecznym środkiem do wychowania w prostocie obyczajów były wspólne biesiady obywateli spartańskich , prowadzono na nie dzieci , aby się uczyły trzeźwości i umiarkowania od swoich ojców , zarazem aby przysłuchiwały się rozmowom w których gadatliwość i wyszukaność były w pogardzie , uznaniem zaś cieszyło się jędrne , zwięzłe ujęcie sprawy .
Spartanin znal na pamięć wiele pieśni, które odśpiewywał przy tańcach nie raz zbiorowym. Każdy na pamięć umiał ustawy ojczyste oraz znał historię swych przodków , ich bohaterskie czyny . Wielu zza to nie umiało w ogóle rachować.
Wychowanie polegało głównie na :wyrobieniu tężyzny fizycznej , odpowiedzialności za państwo – przyzwyczajenie do wszelkich niewygód , Cnoty spartanina to gotowość bojowa , dzielność i odwaga ,kult broni ,ślepe posłuszeństwo władzy , wychowanie moralne
Jednostronność wychowania przyniosło ujemne skutki . zachowanie było szorstkie zewnętrznie i wewnętrznie , monotonia życia i zajęć brak zróżnicowania indywidualnego w narodzie , ciasnota duchowa, ograniczenie horyzont zupełna obojętność dla zagadnień umysłowych dla twórczości literackiej i artystycznej .