Właściwości rozwojowe dziecka trzyletniego a mechanizmy adaptacyjne

Wiek przedszkolny to okres osiągania kolejnego stadium dojrzałości fizjologicznej organizmu i intelektualnego budowania podstawowych struktur osobowości, zdobywania doświadczeń społecznych dziecka w tym przystosowujących do życia w grupie.

Proces przystosowania się dziecka 3 letniego do przedszkola może się stać dla wielu z nich sprawcą korzystnych zmian w rozwoju, pod warunkiem, że będzie on przebiegał na miarę ich możliwości. Nie każdy trzylatek jest na tyle dojrzały i gotowy, aby temu procesowi samodzielnie nadać właściwy kierunek. Istnieje potrzeba wsparcia dziecka w tym działaniu.

Wiek kalendarzowy niekoniecznie musi odpowiadać wiekowi rozwojowemu, taka dysharmonia silnie występuje we wczesnych okresach rozwojowych. Mimo, że zjawisko to rodzi szereg konsekwencji społecznych i wychowawczych, nie zawsze musi budzić obawy rodziców, gdyż u dzieci młodszych tego typu problemy mogą występować nie oznaczając opóźnienia w rozwoju.

Wiek przedszkolny to okres charakteryzujący się rozwojem wielu procesów poznawczych, przemian w organizmie spowodowanych dojrzewaniem i doskonaleniem jego funkcji pod wpływem ćwiczeń, kształtowania struktur osobowości, itp. Nie oznacza to jednak równoległego i równomiernego wznoszenia się wszystkich sfer na coraz to wyższy poziom. Stąd w rozwoju naszych dzieci możemy obserwować okresy bardzo intensywnych przemian, ale też okresy wyciszenia.

Dzieci trzyletnie są w pierwszej fazie okresu przedszkolnego. Dla jednych może być to jeszcze ostatnia faza wieku poniemowlęcego, a dla innych już wiek przedszkolny. Przechodzenie z jednego okresu rozwojowego w drugi nie odbywa się w sposób nagły, ale przejścia pomiędzy fazami mogą objawiać się ostrymi kryzysami. Stąd trudności, których mogą przysparzać nam dzieci.

Głównym regulatorem czynności organizmu jest ośrodkowy układ nerwowy, który u dziecka trzyletniego jest słaby, delikatny i niestabilny, dominują procesy pobudzania. Dziecko nie jest zdolne do odbierania dużej liczby silnych bodźców, do dłuższego, jednostajnego wysiłku, znoszenia ograniczeń w zaspakajaniu podstawowych potrzeb – a tak właśnie dzieje się podczas początkowego okresu pobytu dziecka w przedszkolu.

W sferze fizjologiczno-biologicznej dziecka trzyletniego dokonuje się szybko rozrost organizmu, doskonali wiele funkcji i układów wewnętrznych, poprawia sprawność fizyczna i motoryczna. Mimo to dziecko nadal jest nieodporne na zmęczenie, wysiłek fizyczny, hałas. Ma trudności w czynnościach samoobsługowych, jest niezaradne. Dziecko nie ma też orientacji ani doświadczenia w zakresie współżycia w grupie, nie zna warunków zaspakajania swoich potrzeb w nowym środowisku, co może wywołać nieprzyjemne uczucie napięcia i niepewności.

Procesy poznawcze dziecka są w fazie intensywnego rozwoju. Myślenie, mowa, spostrzeżenia związane są silnie z działaniem. Dziecko ma trudności w rozpoznawaniu związków logicznych w otoczeniu, rozumienia stosunków społecznych, rozumienia pojęcia czasu i przestrzeni. Dlatego dziecku wydaje się, że mama zostawiając je rano w przedszkolu opuszcza je na bardzo długo, boi się rozstania, bo nie wie, co go czeka, nie wie, kiedy wróci.

Dopiero stopniowo osiąga poczucie stałości – w tym miejscu uwidacznia się jak ważnym dla dziecka jest systematyczność pewna ciągłość danych czynności.

Mogliśmy wspólnie zaobserwować, że dzieci, które uczęszczały do przedszkola systematycznie szybciej się adoptowały, niż te, które np. chorowały lub z innych przyczyn były nieobecne.

U trzylatków rolę kierunkową w procesie rozwoju pełni sfera emocjonalna. Ma ona wpływ na czynności poznawania i rozumienia stosunków społecznych, uświadamiania sobie własnej odrębności, poczucia bezpieczeństwa. Wzorce zachowań wyniesione z dzieciństwa są bardzo trwałe i maja duży wpływ na funkcjonowanie człowieka dorosłego.

Wczesny wiek przedszkolny w pewnym sensie jednak sprzyja pierwszym krokom w przedszkolu. A mianowicie u dzieci trzyletnich pojawia się zainteresowanie i szukanie uwagi u innych i właśnie kontakt z grupą rówieśniczą tę potrzebę zaspakaja. Poza tym ujawnia się wzrost autonomii wobec matki i rosnąca niezależność ujawniająca się w podkreśleniu własnego „ja” – to także czynnik wspomagający proces przystosowania.

Reasumując, poznanie przez dziecko nowego środowiska, w naszym przypadku właśnie w przedszkola, jest szansą na wzbogacenie i stymulacje procesów rozwojowych, uspołecznienie. A my dorośli, poprzez swoje rozumne postępowanie, powinnyśmy tym nasze dzieci wspomagać.

Literatura

Bolechowska M. (red.): Dojrzałość przedszkolna dzieci trzyletnich
Chrzanowska D.: Sylwetki trzylatków wstępujących do przedszkola.
Hurlock E.B.: Rozwój dziecka”
Lubowiecka J.: Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola. WSiP, W-wa 2000.