UKŁAD NERWOWY

-ośrodek regulujący czynności organizmu

-rejestruje bodźce

-przetwarza zawartą w nich informację

-steruje czynnościami organizmu:

ruchem mięśni czy wydzielaniem hormonów

centralny układ nerwowy

-mózgowie:

mózg

pień mózgowia

móżdżek

-rdzeń kręgowy

ISTOTA SZARA

składa się z:

-komórek nerwowych (ciał komórek nerwowych-szare komórki)

-w mózgu i móżdżku (tworzą korę)

-w głębi, otoczona jest istotą białą- tworzy wyspy zwane jądrami nerwowymi

-w rdzeniu kręgowym skupia się w środkowej części rdzenia- tworzy literę H

-w rdzeniu kręgowym (na przekroju) wyróżnia się:

-rogi przednie z nich biorą początek włókna ruchowe przednich korzeni ruchowych

-rogi tylne do nich wnikają włókna czuciowe korzeni tylnych

ISTOTA BIAŁA

zbudowana jest z:

-włókien nerwowych- najczęściej zmienilizowanych

-komórek glejowych położonych między nimi:

-astrocyty (głównie włókniste)

-oligodendrocyty

-mikrogleju

MÓZG

-istota szara- kora, płaszcz ( większość pokrywa półkule mózgu)

-istota biała- we wnętrzu półkul znajduje się:

-kora amonalna (stanowi ścianę komór bocznych)

-jądra podstawne- wyspy istoty szarej

Kora mózgu

-2-4,5mm

-5 typów neuronów:

piramidalne

ziarniste

wrzecionowate

poziome i różnokształtne

-neurony leżą w zrębie-pilśni nerwowej (komórki tkanki glejowej)

-komórki piramidalne, ziarniste, wrzecionowate są składnikami stałymi kory różnych okolic mózgu

-95% objętości ludzkiej kory mózgu pokrywa istotę białą i nosi nazwę kory nowej

-5% objętości kory mózgu to kora dawna oraz stara- znajduje się m.in. wewnątrz półkul mózgu

KORA NOWA

w jej skład wchodzą

-neurony, których ciała komórkowe układają się w 6 warstw:

warstwa drobinowa (brzeżna)

-zbudowana głównie z wypustek astrocytów

-oddziela oponę miękką od kory

warstwa ziarnista zewnętrzna

-zbudowana z niewielkich neuronów piramidalnych i ziarnistych

warstwa piramidalna

-ciała komórek nerwowych są średniej wielkości

-mają kształt piramidalny

warstwa ziarnista wewnętrzna

-zawiera małe komórki piramidalne i ziarniste

warstwa zwojowa

-zawiera duże komórki piramidalne

warstwa komórek wielokształtnych

liczba neuronów w poszczególnych warstwach kory nowej jest różna

-najliczniejsze są neurony 2 i 4 warstwy

-w zależności od okolic kory mózgu mogą w niej dominować komórki ziarniste lub piramidalne

-kora w której dominują komórki ziarniste nosi nazwę kory ziarnistej np. w okolicy węchowej, komórki piramidalne- kora piramidalna, w okolicach kory ruchowej

KORA DAWNA

wchodzi w skład

-opuszki węchowej

-okolicy pozaopuszkowej

-guzka opuszkowego

-kory płata gruszkowatego

-komórki tej kory biorą udział w: odczuwaniu zapachów, tworzeniu stereotypów zachowań płciowych

KORA STARA

składa się głównie z formacji hipokampa (środkowa część płata skroniowego, graniczy z dnem komory bocznej)

-rogu Amona czyli hipokampa

-zakrętu zębatego

-podpory hipokampa

komórki nerwowe hipokampa biorą udział w mechanizmach uczenia się i zapamiętywania

ISTOTA BIAŁA MÓZGU

-leży pod korą mózgu

-zrąb jej stanowi tkanka glejowa- w niej leżą włókna nerwowe zmienilizowane i bezosłonkowe, układające się w pęczki

-rozróżnia się:

-włókna projekcyjne- łączą odległe części ośrodkowego układu nerwowego

-krótkie włókna kojarzeniowe- łączą bliskie neurony

-włókna spoidłowe- łączą parzyste struktury mózgu np. obie półkule

JĄDRA PODSTAWNE (podkorowe) – wyspy istoty szarej wewnątrz półkul mózgu

-ciało prążkowane

w jego skład wchodzi: prążkowie i jądro ogoniaste

-ciało migdałowe- bierze istotny udział w przetwarzaniu emocji

-przedmurze

WZGÓRZE

-tworzą jądra (skupienia istoty szarej) pooddzielane pasmami istoty białej

-stanowi ono największą ilość istoty szarej międzymózgowia

-jest ośrodkiem podkorowym dla różnych rodzajów czucia i niższej uczuciowości instynktownej

-komórki wzgórza modyfikują i przełączają impulsy nerwowe płynące z obwodu do kory mózgu i jąder podstawnych

w jego skład wchodzą:

-jądra przednie i tylne

-grzbietowe i brzuszne

-boczne i przyśrodkowe

-w śródmózgowiu i tyłomózgowiu (niższy poziom ośrodkowego układu nerwowego) znajdują się także zgrupowania neuronów w postaci jąder:

-jądro czerwienne- reguluje napięcie mięśniowe

-istota czarna- reguluje napięcie mięśniowe, oddychanie i wydzielanie

-jądra szwu

-znajdują się w rdzeniu przedłużonym

-produkują neurotransmiter-serotoninę

-oliwka dolna rdzenia przedłużonego:

-grupowanie licznych komórek nerwowych

-przybiera kształt pofałdowanej wstęgi

-w pniu mózgowia znajduje się szereg jąder nerwów czaszkowych

-ruchowych

-czuciowych

-przywspółczulnych

PODWZGÓRZE

zajmuje dolną i brzuszną część ściany komory bocznej oraz komory trzeciej

-zawiera ważne ośrodki kierujące czynnością autonomicznego układu nerwowego

-znajduje się w nim ponad 20 jąder klasyfikowanych jako:

-przednie

-środkowe

-tylne

-grzbietowe

jądra przednie (najważniejsze)

-jądro przykomorowe- jego neurony wydzielane syntetyzują głównie hormon antydiuretyczny-ADH oraz jego białko nośnikowe- neurofizynę

-jądro nadwzrokowe- syntetyzują głównie oksytocynę i białko neurofizynę

-jądro nadskrzyżowaniowe- zegar biologiczny

-jądro (pole) przedwzrokowe

jądra środkowe

-jądro łukowate- odczucia głodu i sytości, składa się z 2 populacji neuronów wydzielających:

-czynniki pobudzające łaknienie- NPY, białko pokrewne aguti

-czynniki znoszące łaknienie i dające uczucie sytości- proopiomelanokortyna i inne

-jadro grzbietowo-przyśrodkowe i jądro brzuszno-przyśrodkowe

mają neurony wydzielnicze i syntetyzują hormony uwalniające liberyny i hormony hamujące statyny

jądra tylne

-jądro podwzgórzowe tylne

-jądro ciała suteczkowatego

FUNKCJE PODWZGÓRZA

-synteza hormonów

-regulacja temperatury ciała

-regulacja czynności naczyń krwionośnych i serca oraz układu trawiennego

-wpływ na wszystkie rodzaje metabolizmu

-wpływ na odczuwanie doznań takich jak łaknienie i pragnienie

MÓŻDŻEK

-składa się z półkul móżdżku i łączącego je robaka

-kora móżdżku (istota szara) pokrywa półkule

-wnętrze móżdżku wypełnia istota biała- rdzeń móżdżku- znajdują się w nim wyspy istoty szarej- jądra móżdżku

Kora móżdżku

ma 3 warstwy

-drobinowa

-zwojowa

-ziarnista

DROBINOWA

2 rodzaje komórek

-komórki gwiaździste małe

leżą w powierzchniowej części kory móżdżku

są komórkami wielowypustkowymi, mają charakterystyczne ciemne jądra, wyraźne ciałka Nissla, aksony tworzące liczne synapsy z komórkami zwojowymi

-komórki gwiaździste duże (komórki koszyczkowe)

duże, wielowypustkowe, leżą w wewnętrznej części warstwy drobinowej

ZWOJOWA

składa się z komórek zwanych zwojowymi (Purkiniego) również gruszkowatymi, pomiędzy nimi leżą astrocyty

ZIARNISTA

-komórki ziarniste małe

najmniejsze komórki w organizmie człowieka (4-5 m)

-komórki ziarniste duże (Golgiego)

do nich zalicza się także komórki dwubiegunowe (Lugaro)

w warstwie tej jest wiele bezkomórkowych przestrzeni, które składają się z synaps

JĄRDA MÓŻDŻKU

jądro zębate

-największe, symetryczne jądro móżdżku

-znajduje się w istocie białej każdej półkuli

-na przekroju ma wygląd wstęgi, z licznymi zębatymi wypustkami

-w jego wnętrzu leży niewielkie jądro czopowate

w skład jądra zębatego wchodzą:

-duże komórki wielowypustkowe- skupiające się w jego części grzbietowo-przyśrodkowej

-mniejsze komórki w części brzuszno-bocznej

Jądro wierzchu

-leży w środkowej części dachu komory czwartej

jądro kulkowate

-leży między jądrem zębatym a jądrem wierzchu

jądro wierzchu i kulkowate zawierają komórki z wypustkami?

OPONY MÓZGOWO-RDZENIOWE

-błony zbudowane z tkanki łącznej właściwej otaczającej mózgowie oraz rdzeń

-ich funkcja polega na mechanicznym ochranianiu i odżywianiu mózgowia i rdzenia kręgowego

-płyn mózgowo-rdzeniowy znajdujący się między nimi pełni funkcje amortyzajycjne

3opony:

-twarda- gruba, nieelastyczna błona włóknista wyścielająca jamę czaszki i kanał kręgowy

-pajęczynówka- cienka przezierna bł. włóknista, od opony twardej oddziela ją szczelinowata jama podtwardówkowa

-opona miękka- bł. włóknista, cienka, zawierająca bogate sploty naczyniowe, pokrywa bezpośrednio rdzeń kręgowy i mózgowie

RDZEŃ KRĘGOWY

-wydłużona końcowa część OUN

-zajmuje górne 2/3 długości kanału kręgowego

-rozciąga się między kręgiem szczytowym a 1-2 lędźwiowym

-otoczony oponami mózgowo-rdzeniowymi

-w skład wchodzi istota szara otoczona istotą białą

bariera krew-mózg

-zabezpiecza OUN przed szkodliwymi czynnikami

-umożliwia selektywny transport substancji krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego

-pojęcie czynnościowe, związany z organizacją ultrastrukturalną i właściwościami metabolicznymi komórek śródbłonka naczyń włosowatych

-składa się z:

nieprzepuszczalnego śródbłonka

jego błony podstawnej

powierzchniowej warstwy granicznej glejowej

-przenikalność uwarunkowana jest odmienną budową komórek śródbłonka ( nie mają szczelin, porów ani okienek), połączone ścisłymi złączami

-transport opiera się na systemach dyfuzji i transportu czynnego z udziałem białek błonowych

-okolica dna komory czwartej i niektóre jądra podwzgórza nie są chronione barierą krew mózg

splot naczyniówkowy w domku

-płyn mózgowo-rdzeniowy w domku