ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY

W okresie poniemowlęcym (2-3 r. ż) następuje dalszy intensywny rozwój psychoruchowy, chociaż rozwój fizyczny nie jest już tak dynamiczny. Obserwujemy zwolnienie przyrostu wagi przy nadal szybko postępującym wzroście. Sylwetka dziecka ulega wyszczupleniu.
Ostateczne ukształtowanie się postawy stojącej umożliwia dalszy rozwój lokomocyjny. U dziecka dwuletniego zauważa się wyraźne wydłużenie kroku, lepsza koordynację, zanikanie ruchów zbędnych, niższe unoszenie stóp. Duża aktywność dziecka w wieku po niemowlęcym umożliwia mu ćwiczenie nawyków ruchowych, naukę biegania(6-18 miesiąc) wchodzenie po schodach trzymając się poręczy i dostawiając nogę(19-21 miesiąc) jazdy na trzykołowym rowerku(36 miesiąc). Na 2 rok życia dziecka przypada okres rozwoju manipulacji specyficznej. Dziecko uczy się dostrajając swoje ruchy do kształtu przedmiotów, ich wielkości, oddalenia. Ruchy dziecka nabierają precyzji.
W wieku poniemowlęcym dziecko uczy się posługiwać przedmiotami codziennego użytku. Podstawą nabywania tych umiejętności jest mechanizm naśladowania wzoru proponowanego przez dorosłego. Większość dzieci w 2 roku życia potrafi posługiwać się łyżką, ołówkiem.

Uważam, że rozwój fizyczny i motoryczny u Szymona przebiega prawidłowo. Dziecko potrafi samodzielnie wejść po schodach trzymając się poręczy lub ręki rodzica. W dużym stopniu rozwinięta jest także koordynacja ruchowa. Szymek dużo biega, skacze, potrafi zeskoczyć z niewielkich wysokości. Także coraz lepiej radzi sobie z samodzielnym jedzeniem łyżeczką.
Nie zauważalne są u dziecka takie zmiany jak zwolnienie przyrostu wagi ponieważ Szymon zawsze był bardzo szczupłym dzieckiem mimo dopisującego apetytu.
ROZWÓJ CZYNNOŚCI POZNAWCZYCH.
.
Rozwój intelektualny dziecka rozpoczyna się od okresu inteligencji sensoryczno – motorycznej. Jakkolwiek okres ten trwa tylko 2 lata, to przynosi wiele istotnych zmian w aktywności poznawczej małego dziecka. Zdaniem Piageta zmiany pojawiają się w stałej kolejności. Rozpoczynają się od przekształcenia reakcji odruchowych w czynności psychiczne w toku procesu adaptacyjnego, opartego na trzech podstawowych formach asymilacji. To właśnie dzięki asymilacji funkcjonalnej(powtarzanie reakcji), uogólniającej(wykonywanie takiej samej reakcji w odpowiedzi na różne bodźce) i różnicującej(różnicowanie reakcji w zależności od kontekstu) następuje utrwalenie, poszerzenie i różnicowanie reakcji dziecka, w efekcie czego powstaje czynność psychiczna, której wręcz modelem jest schemat.
Schematy czynnościowe różnicują się w okresie inteligencji sensoryczno- motorycznej. Pierwsze schematy wywodzą się z czynności odruchowej organizmu (stadium I) i noszą nazwę schematów czynnościowych pierwotnych (np. schemat ssania). Połączenie tego rodzaju schematu z elementami sensomotorycznymi prowadzi do powstania pierwszych przystosowań nabytych (stadium II). Skierowana aktywność dziecka ku światu przedmiotów przynosi w stadium III (4-8 miesiąc) wypracowanie nowego rodzaju schematów czynnościowych wtórnych(schemat potrząsania, pociągania). Kolejna zmiana polega na łączeniu schematów czynnościowych wtórnych w działaniu dziecka(stadium IV 8-12 miesiąc). Dzięki temu jeden schemat może być wykorzystany w funkcji celu, zaś inny w funkcji środka połączenia schematów są typowe i plastyczne. Oznacza to, że dziecko może stosować raz wypracowane połączenie w nowych sytuacjach, ale także może każdy schemat dowolnie łączyć z innymi i używać go w innej funkcji. W kolejnym stadium V(12-18 miesiąc) dziecko wykonuje wiele różnych schematów w kontekście z jednym przedmiotem. Zaś w VI stadium (18-24 miesiąc) dziecko może zastąpić realny przedmiot i działanie obrazami umysłowymi, co wiąże się z przekształceniem schematów czynnościowych w schematy umysłowe.
W VI stadium dziecko potrafi odszukiwać przedmioty w miejscach przewidywanych na podstawie ubiegłych doświadczeń. Zdaniem Piageta w VI stadium inteligencji sesoryczno – motorycznej pojawia się funkcja symboliczna. Jest to zdolność do przywoływania nieobecnych przedmiotów i zjawisk za pośrednictwem symboli i znaków. Pierwsze jej przejawy to: przyswojenie mowy, pojawienie się zabawy symbolicznej, naśladownictwo odróżnicowane oraz pierwsze przejawy wyobrażeń. Za najważniejsze uważa Piaget naśladownictwo odróżnicowanie, które poprzedzone jest przez naśladownictwo bezpośrednie. Kiedy w naśladowaniu następuje odróżnicowanie od wzoru dokonuje się przejście na wyższy poziom rozwoju.
W ciągu 3 pierwszych lat dziecko opanowuje język na poziomie podstawowym, zna ok. około 2 tysięcy słów i podstawowe reguły gramatyczne, co pozwala mu porozumiewać się w sprawach codziennych, a nawet rozumieć proste historie i opowiadać o zdarzeniach, w których uczestniczyło. Obok języka dziecko opanowuje takie systemy symboliczne jak : muzyka, rysunek, gesty czy liczby. Intensywny rozwój funkcji symbolicznej, a zwłaszcza zabawy symbolicznej rysunku przypada na średnie dzieciństwo.
Połowa 2 roku życia jest to ważny moment w nabywaniu przez dziecko wiedzy na temat stanów mentalnych czy dziecięcej teorii umysłu. Dziecko staje się wtedy zdolne do myślenia o rzeczach nieobecnych i możliwych wyobrażonych zdarzeniach. Mówienie o przeszłości, planowanie przyszłości, przejawy zadowolenia i niezadowolenia, rozczarowania, dowodzą, że dzieci myślą o nieobecnych i hipotetycznych, sytuacjach.
W okresie poniemowlęcym obserwujemy kilka rodzajów zabaw, z których najważniejsze to : zabawy manipulacyjne, konstrukcyjne i symboliczne, będące podstawą późniejszych zabaw tematycznych.
Zdolność do udawania, która pojawia się między 18 a 24 rokiem życia wyraża się w tym, że dzieci nie tylko same zaczynają odgrywać sytuacje na niby, lecz również rozumieją zachowanie innych osób. W 2 roku życia dziecko używa słów w sposób nieprecyzyjny. Zna wiele nazw dźwiękonaśladowczych. Wymawia słowa popełniając wiele zniekształceń fonetycznych.

Jeśli chodzi rozwój inteligencji u Szymka to radzi sobie on doskonale z odszukiwaniem danych przedmiotów. Potrafi dokładnie wskazać miejsce gdzie leży np. książeczka, gdzie są zabawki, podobnie jest z innymi przedmiotami codziennego użytku np wie gdzie leżą pieluszki, gdzie są łyżeczki czy też w jakiej szufladzie są desery.
Gorzej jest natomiast z mową u dziecka, Szymon jako dwu i pół letnie dziecko ma bardzo ubogie słownictwo, operuje tylko kilkoma słowami takimi jak: mama, tata, babcia, dziadek, a to?, pan. Pozostałe słowa to słowa dźwiękonaśladowcze np. miau miau(kotek), muu (krowa), bum bum (auto) czy ba (piłka).
Zabawy również nie są zbyt bogate i urozmaicone. Dziecko najchętniej bawi się samochodami (jest to najczęściej prowadzenie aut po różnych przedmiotach, meblach). Nie chętnie bawi się klockami czy układankami. Uważam, że rozwój zabawy i mowy u Szymona jest na niskim poziomie. Przyczyną tego może być zbyt mało czasu poświęconego dziecku przez rodziców, a także zbyt rzadki kontakt z rówieśnikami czy nawet starszymi dziećmi.

ROZWÓJ EMOCJONALNY I SPOŁECZNY

W 2 roku życia dziecko pragnie przebywać z dorosłymi, szczególnie z osobami znanymi, które wzbudzają w nim pozytywne przeżycia. Chętnie uczestniczy w codziennych zajęciach: próbuje naśladować niektóre czynności dorosłych. Nie jest to wyłącznie naśladowanie zachowań. Z badań M. Bornsteina wynika, że dzieci powyżej 13 miesiąca przejawiają wyższy poziom zabawy symbolicznej jeśli w wieku 5 miesięcy zachęcano je do zabawy, a nie ograniczano się wyłącznie do kontaktu przez demonstrację. Dane wskazują na istotną rolę matki w rozwoju dziecka.
Porozumiewając się z dorosłymi dziecko wprost wyraża swoje pragnienia i potrzeby. Rozumie również pragnienia innych osób w różnych sytuacjach społecznych.
Uczucia dzieci w wieku poniemowlęcym są żywe, zmienne, szybko przechodzą w przeciwstawne. Ich reakcje są gwałtowne, nadal silnie związane z zaspokojeniem potrzeb biologicznych oraz zaciekawieniem. Rozwój emocjonalny we wczesnych okresach życia zależy od dojrzewania układu nerwowego, który podlega wtedy licznym zmianom funkcjonalnym i strukturalnym. Nadal procesy pobudzenia dominują Nd procesami hamowania. Zjawisko to jest związane jednocześnie z różnicami indywidualnymi oraz wrodzonymi cechami temperamentalnymi.
Między 2 a 3 rokiem życia pojawiają się takie złożone uczucia jak zazdrość, duma, wstyd, poczucie winy, zakłopotania. Wiąże się to z rozwojem poczucia własnego „Ja” oraz rozumienia sytuacji społecznych.
W okresie poniemowlęcym dziecko zaczyna być inicjatorem kontaktów społecznych. Jego możliwości komunikacyjne sprzyjają poszerzaniu i wzbogacaniu tych kontaktów. Obcowanie dziecka z rówieśnikami przyczynia się do rozszerzania repertuaru jego społecznych zachowań. Pierwsze kontakty z rówieśnikami ograniczają się do spojrzeń lub „zachowań zaczepnych” będących oznaką zainteresowania, zaś zabawy za społecznego punktu widzenia to zabawy samotne lub równoległe.

Szymek chętnie przebywa w otoczeniu osób dorosłych, z którymi na co dzień ma kontakt. Zawsze jest zainteresowany tym co robią rodzice czy dziadkowie i próbuje na swój sposób pomagać np. gdy mama myje podłogę lub ściera kurze, sam przynosi sobie ściereczkę i robi to samo.
Mimo, że dziecko nie potrafi jeszcze słownie określić czego w danym momencie potrzebuje to radzi sobie poprzez wskazanie palcem określonego przedmiotu np. kiedy chce, aby zmienić mu pieluszkę pokazuje na nią palcem i mówi „o tu!”, kiedy jest głodne bierze za rękę mamę i prowadzi do lodówki.
Na co dzień Szymon jest bardzo pogodnym radosnym dzieckiem. Jednak czasem zdarzają się momenty kiedy reaguje bardzo gwałtownie np., płaczem, histerycznym krzykiem czy po prostu rzucaniem zabawek.
Rzadko można dostrzec u Szymka takie uczucia jak zazdrość, poczucie winy czy zakłopotanie. Natomiast częściej pojawia się uczucie wstydu, które jest reakcją na nieznane mu osoby, najczęściej są to mężczyźni.


Obserwowany przeze mnie chłopczyk, rozwija się w miarę prawidłowo, ma jedynie trudności w mówieniu.
Szymek lubi oglądać teledyski w telewizji, próbując przy tym tańczyć.
Jak wspomniałam w pracy dziecko jest bardzo żywiołowe, energiczne, dlatego dużo radości sprawia mu przebywanie na podwórku gdzie może się wyszaleć.
Mimo nie wielu lat można u chłopca dostrzec rozwijanie się własnego zdania. Zaobserwować można to kiedy np. dziecko nie chce czegoś zjeść i wybiera to co lubi.

I. Młodszy wiek szkolny (7 – 12 lat)
1. ,,Rozwój fizyczny”3 w tym okresie życia charakteryzuje się tym, że mięśnie duże rozwijają się wcześniej od mięśni drobnych, co wiąże się z dużą ruchliwością dziecka. Ruchy są szybkie, niedokładne. Potrzeba motoryczna w tym okresie jest bardzo duża. W czasie dłużej trwających


1 Nowa encyklopedia powszechna, tom 5, Warszawa 1996, PWN, s. 616.
2 M. Przetacznik – Gierowska, G. Makiełło – Jarża, Psychologia rozwojowa i wychowanie wieku dziecięcego, Warszawa 1985, WSiP, s. 68.
3 A Węglińska, Psychologiczne aspekty pracy opiekuńczo – wychowawczej w świetlicy, (w:) A Wiszniewska (red.), Praca wychowawcza w świetlicy, Warszawa 1978, WSiP, s. 23.
zajęć siedzących , należy stosować przerwy wypełnione ćwiczeniami fizycznymi.

1. ,,Natomiast rozwój umysłowy dziecka następuje pod wpływem nauki i wychowania.”1 Z wiekiem doskonalą się procesy spostrzegania – uwaga, pamięć, myślenie, mowa.
Koncentracja uwagi i jej trwałość występują tam, gdzie istnieje zainteresowanie przedmiotem. Zajęcia prowadzone atrakcyjnie zmuszają dziecko do skupienia uwagi i do aktywności myślowej.
Dzieci w wieku szkolnym kształcą i rozwijają swą pamięć. Z wiekiem pamięć w coraz większej mierze zaczyna operować pojęciami, a nie obrazami, jest bardziej abstrakcyjna. Zwiększa się jej pojemność i trwałość. Trwałość zależy, m.in. od zainteresowania dziecka przedmiotem, jego aktywności umysłowej. Głośne powtarzanie ułatwia zapamiętywanie. Uczenie się ,,na pamięć” rozwija pamięć dowolną, która niezbędna jest w dalszej nauce szkolnej.
Myślenie dziecka rozwija się w toku nauki szkolnej. Podstawowymi metodami dla klas I – IV powinny być: pokaz i doświadczenie, ponieważ dziecko w tym wieku nie jest jeszcze zdolne do dokonywania operacji myślowych.
Mowa dziecka związana jest z myśleniem i z całym jego rozwojem. Rozwój mowy polega na poznawaniu przez dziecko nowych słów i ich rozumieniu i posługiwaniu się nimi. W okresie szkoły podstawowej słownictwo dziecka znacznie powiększa się. Początkowo dzieci formułują zdania proste, z wiekiem zdania stają się rozwinięte. Pełne rozumienie czytanych tekstów przyśpiesza proces rozwoju mowy. Jednak w klasach najmłodszych sama technika czytania tak absorbuje uwagę dziecka, że nie zawsze przeczytany fragment wzbogaca jego słownik i wiadomości. W
przypadkach wad wymowy, które utrudniają dziecku naukę czytania i pisania, wychowawca świetlicy powinien poinformować rodziców o konieczności zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza logopedy.

2. Kolejnym, bardzo ważnym elementem w rozwoju dziecka jest nauka.
,,A. Węglińska”1 podaje, że szkoła stawia uczniowi pewne, z góry określone wymagania, których głównym celem jest przyswojenie przez ucznia określonej wiedzy. Dzieci w klasie I nie potrafią jeszcze skupić uwagi przez dłuższy czas na lekcji. Nie potrafią myśleć abstrakcyjnie. Dlatego konieczne jest w tym okresie operowanie pomocami wizualnymi, przykładami. Uczniowie klas najmłodszych nie znają pojęcia rywalizacji w wynikach nauczania. Natomiast w klasach III – IV mogą się już tworzyć zespoły klasowe. Uczniowi zależy na osiągnięciu dobrego miejsca w grupie, a cała grupa chce być najlepsza w szkole. Obok wyników w nauce przedmiotem rywalizacji między grupami może być praca społeczna.

3. Nie mniej ważny jest ,,rozwój uczuć i kontaktów społecznych.”2
Uczucia dziecka w młodszym wieku szkolnym są jeszcze nietrwałe i mają zdolność rozprzestrzeniania się na wszystkie osoby. Już w klasie I nawiązują się przyjaźnie, ale powstają one przypadkowo. W klasach starszych uczeń krytycznie ocenia rówieśników i wybiera sobie przyjaciół.

II. Wiek dorastania (12 – 18 lat)
Dojrzewanie obejmuje już nie dzieci, lecz młodzież. Zadaniem tego okresu jest przygotowanie jej do podjęcia życia w społeczeństwie ludzi dorosłych, zarówno od strony biologicznej, jak i społeczno-ekonomicznej.
Jest to szczególnie trudny dla młodzieży okres rozwojowy i wymaga od wychowawcy wyrozumiałości, życzliwości.


1 Tamże, s. 23.
2 Tamże, s. 24.
,,Wśród uczestników świetlicy zdarzają się dzieci odczuwające brak ciepła rodzinnego. Występuje to szczególnie u dzieci w wieku 7 – 12 lat”1,
objawia się przez chęć przebywania w pobliżu wychowawcy, tulenia się, trzymania wychowawcy za rękę. Dzieci takie należy otoczyć szczególną opieką, serdecznością.

1. ,,W rozwoju fizycznym następują zauważalne różnice w budowie ciała dziewcząt i chłopców. Postępujący szybko wzrost wyprzedza przyrost wagi, co czyni sylwetkę niezgrabną.”2 Zahamowanie wzrostu następuje między trzynastym, a szesnastym rokiem życia. Dziewczęta dojrzewają wcześniej od chłopców o okoła 2 lata.

2. ,,Rozwojowi psychicznemu towarzyszy intensywny rozwój umysłowy. Myślenie konkretno-obrazowe zastąpione zostaje myśleniem abstrakcyjnym.”3 Młodzież porównuje nowo poznane rzeczy z dotychczas znanymi.
Wiek ten cechuje z jednej strony niedojrzałość uczuciowa, szybki rozwój fizyczny i konieczność wyładowania energii, a z drugiej – przekory, a nawet buntu. Młodzież uważa się za ludzi dorosłych. W niektórych przypadkach odrzuca nakazy i zakazy wychowawców. Negatywny stosunek do bliskiego otoczenia może się przekształcić w negatywny stosunek wobec społeczeństwa.
3. Również nie można pominąć ,,stosunków społecznych, ponieważ młodzież szuka kontaktów poza domem, który już jej nie wystarcza.”4


1 Tamże, s. 25.
2 Tamże, s. 25.
3 Tamże, s. 26.
4 Tamże, s. 26.

Obok, bardzo silnej w tym wieku, potrzeby przynależenia do grupy rówieśniczej, młodzież szuka w niej także oparcia w swych konfliktach z otoczeniem dorosłych. Tworzy grupy nieformalne: paczki, bandy. Istotą takich grup są wspólne zainteresowania, cechy charakterologiczne.
W początkowym okresie wieku dorastania ważną rolę odgrywa przyjaźń dwóch osób. Około 14 roku życia zaczynają się tworzyć paczki, złożone z kilku osób, bardzo starannie dobranych.
Banda różni się od paczki koniecznością podporządkowania się przywódcy. Bandy tworzą się zazwyczaj po 14 rokiem życia. Najczęstszą przyczyną wstępowania do nich są niepowodzenia szkolne. Dobrze prowadzona świetlica może być czynnikiem przyciągającym młodzież. Bardzo ważny jest tu zapał, zdolności organizacyjne i osobowość wychowawcy.
W okresie dorastania pojawiają się zainteresowania płcią przeciwną. Między 12. a 16. rokiem życia dziewczynki i chłopcy dążą do wzajemnego towarzystwa. U dziewcząt pojawiają się platoniczne miłości do wychowawców, nauczycieli, aktorów. W skrajnych przypadkach należy zainteresować dziecko ciekawą książką i jej bohaterem godnym naśladowania, sportem, rozwijaniem zamiłowań i zainteresowań.

Rozwój ma charakter ciągły, w różnych okresach życia pewne cechy występują wyraźniej niż inne, ponieważ ich rozwój przebiega w szybszym tempie.
Sprężyną działań na każdym szczeblu rozwoju jest uczuciowość , która nadaje wartość działaniom i reguluje energię. Ale uczuciowość jest niczym bez inteligencji, która podsuwa jej środki i rozjaśnia cele. W rzeczywistości, najwyższym dążeniem działania ludzkiego jest osiągnięcie równowagi, rozumu, który wyraża najwyższą formę tego zrównoważenia jednoczy w sobie i inteligencję i uczuciowość.